Prirodne atrakcije

Istinskim ljubiteljima prirode i divljine nude se brojni izazovi u nacionalnim parkovima, rezervatima prirode i pećinama širom Srbije. Neke biljne i životinjske vrste, već nestale i istrebljene u ostalim delovima Evrope, još uvek žive u zelenim ritovima i gustim šumama Srbije.
Srbija je idealna za sve one koji čeznu za avanturističkim odmorom.
Penjanje uz litice i stene čekaju na one koji imaju hrabrosti da okuse trenutke istinske slobode na visinama. Ako ste raspoloženi za pešačenje, uživaćete u prirodnim lepotama i bogatstvu lekovitog bilja, pečuraka i šumskog voća.
Foto safari i posmatranje retkih vrsta ptica u Obedskoj i Carskoj bari i na Ludaškom jezeru, koji se nalaze na UNESCO-voj Listi međunarodno značajnih vlažnih staništa, zaštićenim po Ramsarskoj konvenciji, namenjeni su ljubiteljima prirode, željnih istraživanja na mestima gde životinje i ptice još uvek žive slobodno.
Golija je najviša planina jugozapadne Srbije. Pitoma, bogata šumom, livadama i pašnjacima, prostire se u obliku latiničnog slova S, dužinom od 32 km. Zbog izuzetne očuvanosti izvornih prirodnih - mnogobrojni izvori, razvijena gusta rečna mreža, razuđen reljef, bogat i raznovrstan biljni i životinjski svet, ali i kulturnih vrednosti, MAB/UNESCO komitet u okviru Parka prirode Golija proglasio je Rezervat biosfere Golija-Studenica.
Blizu Kuršumlije, na jugu Srbije, nalazi se kameni grad koji je oblikovala priroda, sa stotinama figura koje stalno iznova nastaju, nestaju i menjaju oblik. Zbog toga ga je narod nazvao Đavolja varoš.
U dubinama Resavske, Rajkove, Zlotske ili Mermerne pećine otkrićete podzemni svet koralnih kamenih ukrasa i snežno belih kristala.

Nacionalni Park Đerdap – Gvozdena Kapija Dunava


Upoznajmo Gvozdenu Kapiju Dunava koja obližnjom netaknutom prirodom Nacionalnog
Parka "Đerdap" površine preko 63.608 hektara i zaštićenom zonom 93.968
hektara,raskošno bogatom izvanrednim primercima flore i faune osnažuje um, dok
istraživanje najvećeg prirodnog i arheološkog muzeja u Evropi obnavlja
duh, noseći Dunavom daleko sve brige smirujućim zvucima dunavskih
vetrova. Polazeći od Golupca, odličnog mesta za plovidbu, zahvaljujući
širini reke Dunav i stalnim vetrovima koji ovde "caruju", nakon posete
Golubačke tvrđave iz 14. veka sa osam visokih kula, stiže se do najduže
rečne klisure u Evropi. Oduševljava susret sa Gvozdenom Kapijom
istraživanjem klisure Dunava veličanstvene lepote duge 96,5 km koju je
stvorila priroda, sa svojim spektakularnim delima, arheološkim
nalazištima Lepenski Vir, Padina i Vlasac iz doba mezozoika, koji
vraćaju vreme 10000 godina unatrag !
Pored tri predivne klisure, dva kanjona izvanredne lepote koji
pružaju nesvakidašnji pogled sa strmih litica planinskih vrhova visine
800 metara iznad toka Dunava, ovde su i tri prostrane rečne kotline i
preko 1000 pećina i vrtača smeštenih u regionu na udaljenosti od oko
150 km. Miroč je planina koja krije mnoge tajne, čuda prirode i
raskošne vrednosti očuvane samo za ljubitelje prirode, ali i pravi raj
za avanturiste, ribolovce i lovce. Ovde se sa lakoćom nalaze : u
dubinama Dunava veliki primerci smuđa i soma, u gustim šumama hrasta i
zimzelenog rastinja visoka divljač poput jelena, srne, divljeg vepra,
zeca, te u nedostupnim visinama kristalnog neba - orlovi ! Na čitavom
toku Dunava kroz Srbiju, zahvaljujući specifičnom strateškom položaju,
smešteni su arheološki lokaliteti od izuzetnog značaja iz
praistorijskog doba i perioda Rimskog Limesa, kao i sredjovekovna
utvrđenja od kojih je teško odabrati omiljeno. Stoga, dobrodošli na
Đerdap, radi doživljaja herojski odvažnih rimskih careva Trajana ili
Tiberijasa ili bilo kog od mnogobrojnih rimskih velikana ovog podneblja
Uspomene sa ispiranja zlata u zlatonosnoj reci Pek ili istraživanja
Rajkove Pećine duge 2.304m, kao i "mistični magični ritual" ostaju u
dugom sećanju. Ovi trenuci su "pojačani" jedinstvenim tradicionalnim
specijalitetima kraja, serviranim u očuvanom prirodnom ambijentu ili
nesvakidašnjoj toplini rustičnog seoskog domaćinstva "kao iz mašte",
što je iznad svakog očekivanja !

Nacionalni Park Fruška Gora


Fruška Gora je oniži planinski masiv koji se prostire u dužini od oko 80 km u
panonskom bazenu između reka Dunava i Save, koju krasi najviši vrh
Crveni cot, visine 539 m. Pored manjih i većih naselja sa mnoštvom
voćnjaka i vinograda, Fruška Gora u svojim pojedinim delovima krije i
pravu divljinu guste šume naseljene jelenima, srndaćima i divljim
svinjama, kao i niskom divljači. Na padinama Fruške Gore nalaze se
listopadne šume, u kojima preovladuju hrast, lipa, grab i drugo drveće.
Na nićim planinskom stranama šume su pretećno iskrčene i tu su
pašnjaci, vinogradi i voćnjaci. Na aluvijalnim zemljištima nalaze se
vrbove i topolove šume, kao i livade.
Na meliorisanim terenima gaje se biljke koje zahtevaju više vlage, kao
što su šecerna repa, suncokret, kukuruz, povrće. Na slatinama, koje su
najmanje plodne, prostiru se pašnjaci, a na nekim mestima stvoreni su
ribnjaci. Plodno zemljište, obilje vode i umerena klima čine poznato
fruškogorsko vinogorje. Plemenite vrste vinove loze daju kvalitetna
sortna vina severnog tipa, od kojih se neka mogu uporediti s rajnskim,
mozelskim i francuskim vinima. Najpoznatija vina ovog kraja su
fruškogorski rizling, talijanski rizling, rajnski rizling, župljanka,
traminac, buvije, frankovka, plemenka, silvanac zeleni, portogizer i
specifični aromatizovani bermet. Nacionalni park Fruška Gora je predeo
izuzetnih prirodnih odlika i kulturno-istorijskih znamenitosti.
Njegovih 25.000 ha prava su riznica flore i faune. Zbog svog
geografskog položaja u njemu rastu i orhideje i četinari i obitava
raznovrstan životinjski svet : od srna i zečeva do divljih svinja i
orlova. Blage padine, stoletne šume hrasta kitnjaka i belog graba, koje
obuhvataju oko 90% parka, čuveno vinogorje i stari manastiri privlače
pažnju kako izletnika, ljubitelja prirode, tako i naučnika. U flori
Fruške Gore zabeleženo je preko 1400 vrsta, od toga se izdvajaju vrste
reliktnog i endemičnog karaktera /lovorasti jeremičak, gorocvet, niska
perunika ili preko 20 vrsta iz porodice orhideja/. Ovaj prostor pruža
gostoprimstvo predstavnicima više od 200 vrsta ptica, kao što su orao
krstač, patuljasti orao, detlić, siva senica i mnoge druge. U svetu
životinja ovde se sreću retki sisari poput divlje macke, jazavac, kune
zlatice i mnoge vrste slepih miseva. Ova planina je vrlo interesantne
geoloske proslosti, pa je u njenim sedimentima pronadjena izuzetno
raznolika fosilna fauna, sa najpoznatijim lokalitetima Cerevicki potok
/164 pronadjene fosilne vrste/ i usek kod Grgetega sa 120 vrsta, sto su
jedinstveni slucajevi u Evropi. Po obodu Nacionalnog Parka Fruska Gora
smešteno je 17 pravoslavnih manastira izgrađenih krajem 15. i tokom 16.
veka, doseljavanjem srpskog monastva i stanovnistva iz juznih krajeva
zemlje u strahu od Turaka. Ovi manastirski kompleksi, većinom
obnovljeni u 18. veku, čine jedinstvenu kulturno-istorijsku celinu
srpske barokne umetnosti, čija je duhovna i edukativno-turistička uloga
od izuzetnog značaja. U zapadnom delu Fruske Gore su sledeci
pravoslavni manastiri : Privina Glava, Divsa, Petkovica, Kuvezdin,
Sisatovac, dok se do ostalih "kutaka duhovnosti" stize veoma
jednostavno krecuci se planinskim grebenom, odnosno regionalnim
putevima dobrog kvaliteta. Tu goste zeljne duhovnog okrepljenja ocekuju
manastiri : Besenovo, Mala i Velika Remeta, Jazak, Vrdnik-Ravanica,
Beocin, Rakovac, Staro i Novo Hopovo, Grgeteg, Krusedol, kao i Sremski
Karlovci, centar srpske duhovnosti, obrazovanja i kulture.

Nacionalni park Kopaonik


Palaninski masiv Kopaonika pokriva 2758 kvadratnih kilometara centralnog dela Srbije. Oivičen je rekama Lab, Toplica, Rasina, Ibar, Sitnica i Jošanica.
U svom najvišem delu je zaravnjen tako da vrhovi Gobelja i Pančićev vrh
ne deluju dominantno srazmerno svojoj visini. Iako Pančićev vrh sa 2017
metara nije najviši vrh Srbije, visoka i prostrana površ Ravnog Kopaonika
čine vizuelno planinu najmarkantnijom u tom delu Balkana. Snegovi na
Kopaoniku počinju rano da padaju a debeo snežni pokrivač se lagano topi
do početka leta pa je planina bogata vodenim tokovima. Geološki sastav
planine uzrokuje da su vode Kopaonika često mineralizovane a ponekad i
termalne. Na istočnoj strani planine se nalazi veći broj termalnih
izvora od kojih nastaje reka Toplica. Najpoznatije banje Toplice su
Lukovska i Kuršumlijska banja. Na zapadnoj strani se nalazi Jošanička banja, pored istoimene reke.
Sam naziv planine ukazuje da se nekad dosta kopalo po njemu a toponimi Suvo Rudište i
reka Samokovka su najbolji dokaz rudarske aktivnosti i u vremenima o
kojima nema pisanih podataka. Veliko rudno bogatstvo Kopaonika je bilo
razlog da je reka Ibar bila kičma i glavna žila kucavica srpske
srednjevekovne države. Gradovi Maglič, Koznik, Brvenik, Zvečan i Ras
su čuvali rudnike i puteve koji su vodili do njih. Veliko bogatstvo
kopaoničkih rudnika su Nemanjići trošili na stalno uzdizanje države i
gradnju velelepnih zadužbina u kopaoničkoj podgorini. Tako su nastali
manastiri Žiča, Studenica, Gradac, Stara i Nova Pavlica, Sopoćani i Đurđevi stupovi u dolini Ibra
(i Raške). Na istočnim padinama, u dolini Toplice je veliki župan
Nemanja podigao svoje prve zadužbine, crkve posvećene Bogorodici i
Svetom Nikoli kod Kuršumlije. Pomenimo da se tragovi Nemanjića nalaze u
blizini ili se poklapaju sa tragovima Vizantije, R, ima ili nekih još
starijih civilizacija. Na samom Kopaoniku, ispod Pančićevog vrha, na
lokalitetu Nebeska stolica se nalaze ostaci crkve Svetog Prokopija iz
VII veka. Kultno mesto je Metođe, crkvište u pećini, u blizini puta
koji od Brzeća vodi ka vrhu planine.. Metođe je
omiljena destinacija posetilaca Kopaonika jer se u blizini svetinje
nalazi par metara visok gejzir. Značajan spomenik iz bliže istorije je
grobnica Josifa Pančića, koja se nalazi na najvišem vrhu planine.
Pančićev vrh je i dobio ime po ovom naučniku koji je dobar deo života
posvetio Kopaoniku i njegovim posebnostima.
U Nacionalnom parku se nalaze 12 rezervata. Lokalitet Kozje stene
je zanimljiv sa reliktnim četinarskim zajednicama, vresom i kopaoničkom
ljubičicom. Na Jankovoj bari se nalazi najveća planinska tresava na
Kopaoniku. U pukotinama stena na Gobelji se nalazi alpski runolist a u
Jelaku su dobro očuvane bukovo jelove šume u kojima se javlja i tisa. Svetilište Metođe
čine mističnim i mešane listopadne i četinarske šume. Samokovska reka
je zanimljiva jer se tresavska vegetacija prepliće sa šumama smrče. U
neposrednoj blizini reke se nalazi Markov kamen, gomila giganstskih
stena koje neobično podsećaju na pagansko svetilište. Semeteško jezero
je poznato po plovećem ostrvu a zanimljivi su lokaliteti Borovik i Banjski borjak.

Nacionalni park Šara


Na krajnjem jugu Srbije duž granice s Makedonijom, prostire se markantna
Šar-planina, oštro morfološki ograničena nisko spuštenom
Prizrensko-Metohijskom, Kosovskom i Pološkom kotlinom. 39000 ha strmih
severnih padina glavnog grebena Sare i njenih metohijskih ogranaka
Ošljaka, Ostrovice i Kodža Balkana, proglašeno je za Nacionalni park u
privremenim granicama. Nakon detaljnih istraživanja i valorizacije
područja, stručnjaci predlažu proširenje granica na oko 70000 ha ovog
jedinstvenog centralnobalkanskog masiva. Glavni greben planine Sare,
dug 95 km, sadrzi visoke površi i bočne grebene raščlanjene brojnim
divljim vodotocima i obuhvata preko 100 vrhova visine iznad 2000 m, od
čega 30 vrhova prelazi 2500 m.
Na makedonskoj strani planinskog masiva Sare dominira Titov vrh
(2747m), a na srpskoj strani Bistra ( 2661 m). Šar-planina Sa više od
100 cirkova, konzerviranim tragovima kretanja leda i njegovog otapanja
tipski oblikovanim valovima, očuvanim bedemima džinovskih morena u
dolinama, brojnim glacijalnim jezerima i raznovrsnim mikro oblicima
glacijalnog reljefa, Šar-planina predstavlja pravi muzej glacijalnog
reljefa pod otvorenim nebom. Sudar mediteranskih i kontinentalnih
uticaja duž visokog šarskog bedema, uticao je na pojavu različitih
mikroklimatskih varijanti. Dok se u podnožju, duž dolina Prizrenske
Bistrice i Lapenca oseća topli dah mediterana, na najvišim vrhovima
vlada surova periglacijalna klima. Geološka, morfološka i klimatska
raznovrsnost ove vodom najbogatije balkanske planine, čiji potoci otiču
u tri morska sliva, uticala je i na neprocenjivo bogatstvo njenog
biljnog i životinjskog sveta /oko 2000 vrsta vaskularne flore i brojni
tercijarni relikti i endemorelikti, preko 200 vrsta ptica i 147 vrsta
leptira/. Sara je najpoznatija po ovdasnjoj psecoj rasi Sar-planinca,
psa ovcara cuvenog po svojoj hrabrosti, snazi i izdrzljivosti.
Kulturno-istorijsko nasleđe Nacionalnog parka Šar planina se odlikuje
velikim bogatstvom, raznovrsnošću i posebnim značajem za srpski
identitet i istoriju. Pored srednjevekovnih utvrđenja, naselja i
mostova, posebnu dragocenost predstavljaju 34 srednjevekovne crkve i
manastiri poput isposnice i manastira Sv. Petra Koriškog iz 13 veka ili
manastira Sv. Arhangela iz 15 veka u kanjonu Prizrenske Bistrice
nadomak Prizrena - srednjovekovne srpske prestonice u podnožju "carske
planine". Visoko vrednovano prirodno i kulturno nasleđe koje baštini
Nacionalni park Šar - planina svrstava ovo područje u predloge za
međunarodnu zaštitu, upućene organizaciji UNESCO (za program Svetske
prirodne i kulturne baštine i Čovek i biosfera). Očuvanje ovih
vrednosti postaje posebno značajno u vremenu nakon agresije NATO i
konflikata na Kosovu, koji su izvor višestrukog rizika te stoga
pojačanog stručnog i naučnog interesovanja jugoslovenskih i stranih
eksperata za ovo područje. U okviru projekta Zavoda za zaštitu prirode
Srbije i ustanove za zaštitu prirode u Republici Makedoniji, područje
Nacionalnog parka Šar planina posmatra se kao budući zajednički
Nacionalni park. Granice sadašnjeg Nacio

Rezervat biosfere Golija - Studenica

Golija je najviša planina jugozapadne Srbije. Pitoma, bogata šumom, livadama i pašnjacima, prostire se u obliku latiničnog slova S, dužinom od 32 km. Simbol Golije predstavljaju reke Moravica i Studenica. Probijajući se kroz planinu, od izvorišta do ušća, Studenica je duboko usekla korito u usku dolinu sa nekoliko manjih i kraćih klisura. Najdublja se pruža od Bažalskog krša do ispod ušća reke Savošnice u Studenicu. Njena desna pritoka Izubra, sa živopisnom klisurastom dolinom obraslom visokom bukovom i mešovitom šumom, u donjem toku krije tri vodopada ukupne visine oko 20 metara. Nizvodno, kilometar pred ušće, gradi veliki broj slapova i bukova.

Rečne doline razdvajaju uzvišenja različitog oblika i veličine, često zasečena serijom površi i terasa. Najviši vrh Golije je Jankov kamen (1833 m). Sa njega, ali i sa Crnog vrha (1725 m), Radulovca (1785 m) i Bojevog Brda (1748 m) pruža se izuzetan vidik na prostranstva golijskih šuma, pašnjaka, livada, ali i dalje na vrhove Kopaonika i obrise Komova i Prokletija. Golija je jedna od malobrojnih planina u Srbiji na kojoj su evidentirane, ali ne i pouzdano utvrđene glacijalne pojave.

Golija slobodno može nositi epitet vazdušne banje, u kojoj se razlikuju tri klimatska reona. Dolinski sa brdskim, obuhvata prostore do 700 m n.v, a karakteriše sa umereno kontinentalnom klimom modifikovanom uticajem okolnih planina. Prelazni, obuhvata prostore između 700 i 1300 m n.v., sa dugim i oštrim zimama i kratkim, svežim letima. Zime su sa dosta snežnih padavina, a leta sa toplim danima i svežim noćima. Planinski, obuhvata područje sa nadmorskom visinom preko 1300 m, karakterišu ga oštre i hladne zime i kratka prohladna leta.

U slivu Golijske Moravice tokom cele godine duva severac, koji s jedne strane doprinosi da i u toplim letnjim danima nema velikih vrućina, a zimi, kad je intenzivniji, doprinosi stvaranju smetova. Krajem zime i početkom proleća južni vetar ubrzava topljenje snega.

Do sada je na Goliji zabeležena 1091 vrsta živoga sveta. Međutim, ne treba zanemariti ni podatke o konstatovanih 117 vrsta i varijetata algi, 40 vrsta mahovina (Bryophyta), 7 vrsta lišajeva (Lichenes) i 75 vrsta gljiva (Mycophyta).

Kao što svako područje ima svoj simbol i svoje obeležje, za Goliju se slobodno može reći da je carstvo planinskog javora (Acer heldreichii) koji ovde gradi svoje najlepše i najočuvanije lišćarske i lišćarsko-četinarske šume. Sa aspekta zaštite planinskog javora i njegovih zajednica, od velikog značaja je činjenica da je ova vrsta preživela ledeno doba i da je u svom izvornom obliku danas fragmentarno očuvana.

Zbog prisustva 95 vrsta ptica Golija je jedan od veoma važnih planinskih ornitoloških evropskih centara. Njihovo prisustvo u različitim tipovima staništa, pokazuje koliko je raznovrstan svet ptica.

Jež (Erinaceus concolor), alpska rovčica (Sorex alpinus), slepo kuče (Spalax leucodon), puh lešnjikar (Muscardinius avellanarius), lasica (Mustela nivalis), mrki medved (Ursus arctos) i vuk (Canis lupus) samo su neke od 22 vrste koje su ustanovljene na Goliji. Od vrsta čiji je lov dozvoljen u okviru lovišta Čemernica, Grabovica i Golija tu su srna (Capreolus capreolus), divlja svinja (Sus scrofa) i zec (Lepus europeus). Uz lasicu (Mustella nivalis), za koju je ustanovljena trajna zaštita na osnovu Zakona o lovstvu, sa aspekta zaštite, i to kao prirodne

Kučajske planine

Kučajske planine su najrasprostranjeniji planinski kompleks istočne Srbije i njen najznačajniji hidrografski čvor. Pored dinarskog krasa, najveća su planinska kraška oblast Srbije. Ova oblast ima karakter visoravni složene tektonske i morfološke strukture, izdvojene dolinama Crnog Timoka, Morave, Resave, Beljevine i Zlotske reke.
Karbonatna podloga i kraški karakter reljefa uslovili su da na površinama i po uvalama središnjih delova Kučajskih planina nema stalnih rečnih tokova, već se javljaju brojne ponornice sa suvim i slepim dolinama. Najatraktivnije su Dubašnica, Žljebura i Lazarev kanjon. Ove doline se odlikuju brojnim speleološkim objektima. Najpoznatije i najveće pećine su Lazareva, Ravanička, Bogovinska, Vernjikica i Dubašnica. Posebnu pojavu predstavljaju ledenice, plitke jame sa snegom i ledom, zbog cega su Kučajske planine najreprezentativnija oblast kraškog reljefa u Srbiji.

U bogatoj i raznovrsnoj flori prisutan je veliki broj endemiteta. Na ovom području preovladjuju zajednice hrastova, sladuna i cera sa grabićem, kao i šibljaci jorgovana i belograbica. U klisurama i kanjonima svoja staništa našle su mešovite šumske zajednice bukve, jele, hrasta, jasena, oraha, leske, crnog bora i tise. Šumske zajednice bukve i jele često imaju prašumski karakter.

Nekada je ovaj kraj nazivan Resavska Sveta gora, jer se tu nalazilo 12 srednjevekovnih manastira, zadužbina despota Stefana Lazarevića. Međutim, danas su ostali očuvani samo manastiri Manasija, Ravanica i Sisojevac.
Zbog izuzetnih prirodnih karakteristika, pokrenut je postupak zaštite ovog područja, u okviru kojeg su realizovana višegodišnja istraživanja Kučajskih planina.

Sićevačka klisura

Nalazi se u istočnoj Srbiji, na teritoriji grada Niša i opštine Bela Palanka.
Najmarkantniji element reljefa sićevačkog područja predstavlja dolina reke Nišave, koja se zbog karakterističnog morfološkog sklopa i sela Sićeva u svom središtu naziva Sićevačka klisura. Ona se pruža od sela Dolac na izlasku iz Belopalanačke kotline do sela Prosek na ulasku u Nišku kotlinu, na dužini od oko 17 km.
Nastala je usecanjem reke Nišave u krečnjacki reljef. Ovu veliku kompozitnu klisuru čine 3 morfološke celine. Gradištanski kanjon, dužine 7 km, usečen između uzvišenja Oblik i venca Svrljiških planina je najatraktivniji deo klisure. Tesne, gotovo vertikalne, stepenasto odsečene kamene litice mesto je gde se gnezde poslednji parovi surog orla u Srbiji. Širina kanjona pri dnu uglavnom se svodi na rečno korito Nišave, a visina stenovitog kanjonskog zida dostiže i 400 m. Na izlazu iz kanjona je uzvišenje Oblik, gde se, sa Jelašničkom klisurom, nalazi zajedničko stanište dva tercijarna relikta i balkanska endemita, srpske ramonde i Natalijine ramonde.
Nizvodno od Gradiškog kanjona, između manastira Sv. Petke i ušća Ostrovićkog potoka, na dužini od 2km, Nišava protiče kroz kotlinasto proširenje širokog dna i razmaknutih, blago nagnutih strana. Deo doline nizvodno od manastira naziva se Prosečka klisura. Pruža se dužinom od 8km i morfološki je veoma raznolika.
Centralnim delom zaleđa sa leve strane klisure pruža se Ostrovička udolina u kojoj su usečeni dolina i veći deo sliva Ostrovičkog potoka.
Krečnjački tereni područja odlikuju se pojavom kraških oblika reljefa. Od površinskih oblika zastupljeni su kamenice, škrape i vrtače, a od podzemnih posebnu atrakciju predstavljaju brojne pećine, potkapine, jame, ostenjaci i dr.
Jedna od opštih karakteristika područja Sićevačke klisure je stepenasta morfoplastika izražena kroz vertikalno smenjivanje zaravnjenih površina i manje ili više strmo odsečenih padina.
U Sićevačkoj klisuri se nalaze srednjevekovni manastiri, kao i ostaci cuvenog rimskog puta Via militaris.

Stara planina

Stara planina se nalazi u istočnoj Srbiji, na granici sa Bugarskom.
Ovaj park prirode je bogat sedimentima različite starosti. Reljef je izuzetno morfološki i hidrološki ispresecan brojnim planinskim tokovima. Poznati su dolina potoka Bigar, uklešteni meandri Temštice, lokaliteti Midžor i Babin zub. Najjači izvor je Jelovičko vrelo, koje ima izgled « oka » formiranog u malom basenu.
Na Staroj planini je utvrđeno postojanje 1.190 biljnih vrsta i ubraja se u značajne centre tercijarnih i glacijalnih endemoreliktnih vrsta. Specifične biljne vrste su krilasti zvončić, kao lokalna endemska vrsta i Pančićeva žablja trava, centralnobalkanski endemitet koji kod nas postoji samo na Staroj planini. Od šumskih i zeljastih zajednica interesantne su zajednice planinskih tresava na Jabučkom ravništvu, Babinom zubu i u predelu Arbinja.
Na Staroj planini postoji 116 vrsta leptira, 18 vrsta vodozemaca i gmizavaca, 203 vrste ptica i preko 30 vrsta sisara. Ovde je glavno stanište riđeg mišara, poljske ševe i šumske šljuke.
U okolini postoji veći broj kulturno-istorijskih spomenika, među kojima su brojne pravoslavne crkve.

Palić

Park prirode Palić nalazi se u severnom delu Vojvodine, između grada Subotice i naselja Palić.
Korito Palićkog jezera koje sakuplja vode sa pešcare, nastalo je dejstvom vetrova na samom dodiru Subotičke peščare i Bačkog lesnog platoa. Po otkrivanju lekovitih svojstava zaslanjene vode sredinom 19. veka, na severnoj obali Palićkog jezera formirana je banja Palić.
Poljoprivredne površine se na mnogim mestima spuštaju sve do jezera, zbog čega je prirodna vegetacija opstala samo na malim površinama. Medđutim, veliki park je bogat vrstama pešcarskih hrastovih šuma i služi kao utocište, odnosno sklonište vrstama uništenih šumskih staništa Subotičke peščare.
Od životnjskih vrsta najznačajniji su brojni slepi miševi i 61 vrsta ptica koje se ovde gnezde. Otvorene vodene površine jezera predstavljaju najznačajnije zimovalište ptica u ovom regionu. Na veštačkim ostrvima zapadnog dela jezera obrazovane su kolonije žutih čaplji, rakova i galebova, među kojima je i stalna gnezdeća populacija crnoglavog galeba.
Zgrade starog banjskog kompleksa izgrađene su u stilu secesije, zajedno sa širim prostorom nekadašnjeg parka, zaštićena su prostorna celina kulturno-istorijske baštine ovog kraja.

Zlatibor

Zlatibor se nalazi na krajnjem jugozapadu Srbije, između planina Tare i Zlatara. Obuhvata područje dužine 30 km i širine do 15 km i u administrativnom pogledu najvećim delom pripada opštini Čajetina, a manjim opštini Nova Varoš.
Ovo područje predstavlja blago zatalasanu planinsku površ, odnosno visoravan, koja se jasno morfološki izdvaja kao celina u okviru Starovlaško-raške visije. Okružena je planinskim visovima od kojih je najviši vrh Tornik (1.496 m). Za Zlatibor je karakteristična velika reljefna raznovrsnost, veliki broj ekosistema i geomorfoloških oblika.
Obuhvata ogromne komplekse živopisnih planinskih pašnjaka i livada prošaranih pojedinačnim ili manjim grupama starih stabala belog bora, odnosno karakterističnim plitko usečenim vijugavim potocima i rečicama. Po obodu površi nalaze se neprohodne klisure, pećine, jame i mešovite šume belog bora, crnog bora, smrče, jele, bukve, hrasta kitnjaka i drugih vrsta drveća.
Područje Zlatibora naseljava 144 vrste slatkovodnih algi, 960 vrsta biljaka, 256 vrsta insekata, 14 vrsta vodozemaca i gmizavaca, 150 vrsta ptica i 54 vrste sisara. Na Zlatiboru postoje endemicne biljne vrste, a od životinjskih vrsta prisutni su ribarica, grčka žaba, ćubasta senica, šumska ševa, osičar, vodeni kos, vidra, vuk i lisica.
Zlatiborski kraj je poznat po narodnom graditeljstvu, osobenoj kulturi i običajima, bogatom i raznovrsnom etno-nasleđu, nadaleko čuvenim specijalitetima, zdravoj hrani i blagotvornoj klimi, zbog čega je Zlatibor poznat kao „vazdušna banja“ i jedna je od najomiljenijih turističkih destinacija u Srbiji.
Zlatibor se nalazi u postupku zaštite, predložen od strane Zavoda za zaštitu prirode Srbije za Park prirode i prirodno dobro od izuzetnog značaja.

Zobnatica

Zobnatica se nalazi u Vojvodini, severno od Bačke Topole, na prostoru srednje bačke lesne zaravni.
Park prirode obuhvata deo komleksa dubokih, prostranih lesnih dolina srednjeg toka rečice Krivaje. Na lesnim obroncima doline sačuvani su ostaci reliktnih stepskih zajednica koje pripadaju najugroženijim tipovima vegetacije panonskog regiona.
Najznačajniji predstavnici biljnog sveta su bezstablovi kozinac i tamnoljubičasti luk. Delovi samoniklih šumaraka, kao i ostaci sađenih hrastovih šuma i nekadašnjih parkova, služe kao utočište onim šumskim vrstama unutar regiona čije su prirodne šume u potpunosti uništene.
Stvaranjem akumulacije uzvodno od veštačkog jezera došlo je do spontane revitalizacije vlažnih staništa koja su gotovo nestala iz regiona usled regulacije vodotokova.
Ovo ostrvo prirodnih staništa unutar agrarnog predela naseljeno je retkim vrstama vodozemaca, gmizavaca i sitnih sisara. Na prostoru je registrovano 148 vrsta ptica, od čega 75 gnezdarica. Vodena i močvarna staništa su posebno značajna za odmor i ishranu mnogih ptičjih vrsta tokom selidbe.
Brojna arheološka nalazišta ukazuju na naseljenost ovog prostora tokom istorije. Tradicija kvalitetnog poljoprivrednog gazdovanja, kao što je odgoj rasnih konja, potiče sa kraja 18. veka. Čuvena ergela i hipodrom čine centralni deo turističko-rekreativnog komleksa. Ostaci starog parka i drvored sofore svedoče o hortikulturi 19. veka.