Istorija sportova

Da bi smo razumeli kako istorija može pomoći u izučavanju sporta, najpre moramo sagledati šta to istorija i istoričari sporta izučavaju. Istorija i istoričari sporta mogu izučavati "samo" delove prošlosti iza kojih su ostali dokazi. Dominantan tip dokaza predstavljaju dokumenti kao što su vladine arhive, privatna dokumenta, novine i objavljeni materijali koji su dugo vremena predstavljali najčešće korišćeni oblik izvora informacija. U novije vreme sa napredkom tehnologije pojavili su se i novi oblici kao što su vizuelni dokaz, usmena svedočanstva, i mnogi drugi nepisani izvori. Uz pomoć dokaza (dokumentovanih informacija) istoričari sporta mogu jasno da opišu šta se dogodilo, da objasne kako i zašto se nešto dogodilo, povežu prošle događaje, opširnije ih objasne i vremenski povežu. Istorija sporta nam omogućava da se uz pomoć dokaza, i istorijskih činjenica izdignemo i da prošle događaje umesto emocionalno sagledamo realno.

Sport je igrao različite uloge u različitim vremenskim periodima. Istorija sporta nam omogućava da bolje preispitamo i što realnije sagledamo naše poglede na sport, da sagledamo sve njegove aspekte i njihov razvoj kroz istoriju. Sam pojam sporta je promenljiv i relativan kroz istoriju. Naime sve do sredine devetnaestog veka pod pojmom sporta su se podrazumevali lov, streljaštvo i ribolov. Nakon toga pojam sporta je prisvojen za timske igre (ekipni sportovi) i pojedinačne fizičke aktivnosti, a sada pokriva širok raspon kako fizičkih tako i psihičkih aktivnosti (sportova) kao što su atletika, fudbal, košarka, odbojka, rukomet, tenis, plivanje, šah, golf, streljaštvo, streličarstvo, auto trke, moto trke, jet ski, rafting, itd.

Istorija sporta nam omogućava da lakše sagledamo i shvatimo društvene promene i realno sagledamo njihov uticaj na sport. Istorija sporta i sportski istoričari nam mogu pružiti detaljnu sliku kako je sport izgledao u prošlosti. Istoričari sporta pronalaze i ispituju veze između sportova i njihovih različitih konteksta, prate i proučavaju neprekidne promene koje su se dešavale, dešavaju se i dešavaće se u sportu, i daju nam mogućnost da sagledamo celokupnu sliku sadašnjeg sporta.

FUDBAL

Fudbal je kolektivni sport koji se igra između dve ekipe sastavljene od jedanaest igrača. Fudbal je trenutno najpopularniji sport na svetu. Igra se fudbalskom loptom na pravougaonom igralištu s travnatom ili veštačkom podlogom. Golovi su smešteni nasuprot jedan drugom na kraju uže strane igrališta. Cilj igre je ubaciti loptu u protivnički gol manevrišući loptom bilo kojim delom tela osim rukom. Jedino golman može u ograničenom prostoru igrati rukom. Pobednik utakmice je ekipa koja na kraju utakmice postigne više golova (pogodaka). Savremena fudbalska igra razvila se u Engleskoj posle stvaranja prvog fudbalskog saveza davne 1863. godine. Prva pravila datiraju iz iste godine, a s manjim promenama održala su se i do danas. Najviše fudbalsko telo je FIFA (Fédération Internationale de Football Association). FIFA organizuje Svetsko prvenstvo u fudbalu, najprestižnije, a možda i najpopularnije sportsko takmičenje uopšte.

Fudbal se igra po propisima koji se nazivaju fudbalska pravila. Igra se odvija manevrisanjem loptom, a dve ekipe od po 11 igrača trude se ubaciti loptu u protivnički gol u vremenu predviđenom za igru. Ekipa koja postigne više pogodaka na kraju utakmice je pobednik, a ako obe ekipe imaju jednak broj postignutih pogodaka , ili nijedna ekipa ne postigne gol, utakmica je nerešena (remi). Osnovno je pravilo da nijedan igrač osim golmana ne sme namerno dotaknuti loptu rukom ili dlanom (rame je dozvoljeno). Igrači moraju izvesti aut upravo rukom, bolje rečeno sa obe ruke, jer izvođenje auta jednom rukom znači automatsku dodelu lopte protivničkoj ekipi. Iako se igrači najviše koriste nogom za igranje loptom, dopušteno je igranje bilo kojim delom tela osim ruke. U pravilima fudbala, samo golman ima određenu ulogu. Svi ostali igrači mogu igrati na bilo kojem mestu na terenu. U modernom fudbalu, postoje, osim golmana, još tri osnovne pozicije:

* napadači: čija je glavna uloga postizanje gola
* vezni igrači: čija je uloga oduzimanje lopte protivniku te upošljavanje napadača kvalitetnim loptama
* bekovi: njihova je uloga sprečavanje protivničke ekipe da postigne gol

Ove se pozicije dalje razrađuju. Ta se razrada najčešće ogleda u postavljanju igrača na određenu stranu, npr.: postoje centralni (srednji) bekovi, levi i desni vezni igrači. Iako igrači igraju na unapred određenoj poziciji, oni mogu bez problema preći na neku drugu poziciju. Određivanje pozicije na kojoj će igrači igrati zove se fudbalska formacija. Formacija ujedno definše i taktiku, a određuje je trener.

Istorija
Igre koje su se temeljile na šutiranju lopte odigravale su se u mnogim zemljama tokom istorije. Najstarija igra o kojoj postoje važeći dokumenti je Cuju, pominje se tokom vojnih vežbi za vreme Dinastije Čin u Kini (255.-206. pre nove ere. Ostale pradavne igre bile su Kemari u Japanu i Harpastum u Starom Rimu. Pravila fudbala donešena su sredinom 19. veka da bi konačno ujedinila sve vrste fudbala koje su se igrale po raznim školama širom Velike Britanije. Prva su pravila izmišljena u Kembridžu 1848. ali, ta pravila nisu bila usvojena. Stvaranje prvog fudbalskog saveza, bilo je 26. oktobra 1863. Danas, pravila donosi IFAB (International Football Association Board). Ovo je telo osnovano 1886. posle sastanka u Mančesteru. FIFA je osnovana 1904. u Parizu, obećavši da će poštovati i pokušati unaprediti fudbalska pravila. Povećana popularnost fudbala na međunarodnom nivou dovela je da IFAB primi FIFA-u pod svoje okrilje 1913. godine. U današnje vrijeme, IFAB se sastoji od četiri člana iz FIFA-e, i od jednog predstavnika iz svakog od četiri britanska saveza.
U današnje vreme, fudbal svoj status najpopularnijeg sporta na svetu duguje jednostavnim pravilima i minimalnoj opremi.

Pravila
Postoji 17 fudbalskih pravila, koja su poznata kao Fudbalska pravila. Sva su pravila stvorena za svaki nivo fudbala, iako su očite promene kod juniora, seniora ili žena. Pravila, kada je potrebno, postaju fleksibilna. Tako bezbrojne odluke IFAB-a pomažu u boljoj regulaciji fudbalske igre.

Igrači, oprema i sudije
Svaka se ekipa sastoji od najviše 11 igrača (ne zamena (rezervi), od kojih jedan mora biti golman. Pravila takmičenja određuju minimalan broj igrača koji je potreban za stvaranje ekipe, što je najčešće sedam. Golma se može koristiti rukom ili dlanom i kretati se s loptom u rukama, ali samo unutar šesnaesterca ispred vlastitog gola, ne protivničkog. Iako su ostali igrači ( ne golmani) raspoređeni od trenera, nema nikakvog ograničenja što se tiče njihovih pozicija i kretanja. Osnovna oprema koja je potrebna za nastup uključuje majicu, šorc, čarape (štucne), kopačke i adekvatne štitnike za potkolenicu. Ne smeju nositi ništa što je opasno za protivničkog igrača ili tog samog igrača. nikakav nakit. Samo sudija sme, tj. treba nositi sat. Golmani moraju imati drukčiju opremu od saigrača, protivničkih igrača i sudija.

Više igrača može biti zamenjeno tokom utakmice. Maksimalan broj izmena tokom međunarodne tačmičarske utakmice ili ligaške utakmice je tri, iako broj zamena može varirati u nekim drugim ligama ili prijateljskim utakmicama. Najčešći su razlozi za zamenu povreda, umor, slaba igra i taktička promena. Prema propisima FIFA-e, zamenjen igrač ne sme više ući u igru za vreme te utakmice. Utakmicu sudi glavni sudija, koji ima puna ovlšćenja da sprovodi sva fudbalska pravila tokom utakmice za koju je izabran da sudi. Odluka glavnog sudije je konačna. Glavnom sudiji pomažu pomoćne sudije, a svuda bi trebao biti i četvrti sudija, iako FIFA to ne zahteva. Glavna je uloga četvrtog sudije pomaganje ostaloj trojici sudija i, ako je potrebno i zamena jednog od trojice sudija.

Igralište
Zbog engleskog porekla fudbala i nadmoći britanskih saveza u ranim danima IFAB-a, standardne dimenzije fudbalskog igrališta izražene su u jardima. Tako, npr., jedanaesterac nije udarac upućen s 11 metara, već s 12 jardi! Iako se danas sve više preračunava u metre, fudbalske nacije s engleskog govornog područja i dalje koriste jarde kao mernu jedinicu. Igralište je oblika pravougaonika. Za međunarodne utakmice, dužina ne sme prelaziti 90 do 100 metara, a širina bi trebala biti između 65 i 75 metara. (nekada dužine od 90 do 110 metara i širine od 45 do 90 metara, a danas tačno 105m sa 68m - po propisima UEFE). Ove duže linije nazivaju se aut-linije, a kraće gol-linije. Na gol-liniji postavljeni su golovi. Gol se sastoji od prečke i dve stative. Prečka mora biti duga tačno 8 jarda (7.32 metara). Stative se moraju uzdizati 2.44 metra od terena. Ispred svakog gola je šesnaesterac, još poznat i pod nazivom kazneni prostor.

Trajanje utakmice i određivanje pobednika
Standardna utakmica za odrasle sastoji se od dva dela od 45 minuta poznatih kao poluvreme. Dakle, utakmica traje 90 minuta. Između dva poluvremena je odmor od 15 minuta. Glavni sudija je jedini službeni merilac vremena na utakmici. On donosi odluku kolika će biti nadoknada izgubljenoga vremena. Vreme se gubi obavljanjem zamena, pružanja medicinske pomoći povređenom igraču, slavljenjem gola. Glavni sudija će pokazati četvrtom sudiji kolika je nadoknada, a ovaj će podignuti mali semafor koji pokazuje igračima i publici koliko se minuta nadoknađuje. Utakmice u ligi mogu završiti i nerešeno, ali u nokaut fazi (mora se dobiti pobednik) takmičrnja nerešena utakmica posle odigranih 90 minuta rešava se produžecima, a ako je i tada nerešeno, onda se pristupa izvođenju jedanaesteraca. Golovi postignuti u produžecima se u službenim statistikama trebaju računati kao da su postignuti tokom regularnih 90 minuta. Kod jedanaesteraca, to je drugačije. Oni postignuti tokom 90 minuta ili produžetaka računaju se kao i gol iz igre, no oni postignuti posle 90 minuta i produžetaka ne računaju se u službenim statistikama.

Takmičenja koja se održavaju dvokružno (ekipe igraju jedna protiv druge dvaput; jednom kod kuće, jednom u gostima) mogu koristiti pravilo gola u gostima, ako dve ekipe imaju jednak broj bodova na kraju takmičenja. Ako je i broj golova u gostima takođe jednak, onda se može izračunati prosek dosuđenih i iskorištenih jedanaesteraca. Ipak najlakša je varijanta odigravanje nove, odlučujuće utakmice. U kasnim 90-im godinama 20. veka, IFAB je počeo eksperimentisati s načinima koji bi omogućavali završetak utakmice bez izvođenja jedanaesteraca. To su bili zlatni gol i srebrni gol. Zlatni gol znači trenutni završetak utakmice i pobedu ekipe koja je postigla gol. Srebrni gol donosi pobedu ekipi koja ima prednost na kraju produžetka. Pravilo zlatnog gola uvedeno je na SP-u 1998. u Francuskoj, a srebrni gol na EP-u 2004. u Portugalu. Eksperimenti sa zlatnim i srebrnim golom su ukinuti pe se IFAB vratio tradiciji i odigravanju produžetaka do kraja.

Lopta u igri i van igre
U Pravilima, dva su osnovna dela igre lopta u igri i lopta van igre. Sve vreme od početnog udarca pa do kraja poluvremena, osim kada lopta izađe van granica igrališta ili sudija zaustavi igru, lopta je u igri. Kada lopta nije u igri, ona se vraća na jedan od osam sledećih načina:.

* Početni udarac: na početku utakmice, poluvremena ili produžetka, ili nakon gola protivničke ekipe.
* Aut: kada lopta celim obimom pređe aut-liniju, lopta je dodeljena ekipi suprotnoj od one koja je zadnja dotakla loptu.
* Gol-aut: kada lopta celim obimom pređe gol-liniju, a da gol nije postignut, pod uslovom da je ekipa koja je napadala zadnja igrala (dotakla) loptom, gol-aut je dodeljen ekipi koja se do kraja te akcije branila.
* Korner: kada lopta celim obimom pređe gol-liniju, a da gol nije postignut, pod uslovom da je loptom poslednja igrala ekipa koja se branila, lopta je dodeljena ekipi koja napada.
* Indirekt: lopta se dodeljuje ekipi suprotnoj od one koja je napravila prekršaj koji nije ometao protivnika (ofsajd, predugo držanje lopte u rukama golmana...).
* Slobodan udarac: dodeljen je ekipi čiji je igrač nad kojim je izvršen prekršaj.
* Jedanaesterac: dodijeljen je ekipi čiji je igrač pretrpio prekršaj u šesnaestercu protivnika.
* Sudijsko podbacivanje: dešava se kad sudija zaustavi igru zbog npr.: ozbiljne povrede igrača, ulaska stranoga lica u teren.

Prekršaji i kazne
Prekršaj u fudbalu nastaje kada igrač ugrozi suparničkog igrača na jedan od brojnih načina: igranje rukom, guranje protivnika, rušenje protivnika (faul)... Za takve vrste prekršaja dodjeljuje se slobodan udarac ili jedanaesterac, zavisno gdje je prekršaj napravljen. Ostali prekršaji kažnjavaju se indirektom. Sudija može kazniti igrača, zamenu (čak i ako zamena nije u igri), osoblje (fizioterapeuta, trenera...) žutim ili crvenim kartonom. Kazniti se može bilo kada, pa čak i kratko posle utakmice, i to ako je igrač napravio prekršaj koji je kažnjiv prema pravilima fudbala. Najčešći je razlog kazne nesportsko ponašanje, koje se kažnjava svaki put kada se narušava duh igre. Sudija može odlučiti pustiti prekršaj ako smatra da ekipa nad kojom je prekršaj napravljen može ostvariti prednost iz nastavka akcije. Sudija, ako prednost nije ostvarena. tj. ako ekipa nad kojom je prekršaj napravljen nije ostvarila neki značajni pomak u akciji, može vratiti igru i dosuditi prekršaj koji se izvodi na mestu gdje se prekršaj dogodio. Ako se radi o prekršaju koji zahteva kaznu, a ekipa nad kojom je prekršaj napravljen može ostvariti prednost, sudija zadržava pravo kazniti igrača nakon odlaska lopte izvan granice terena.

Ofsajd
Igrač je u ofsajdu ako je bliži gol-liniji od suparnika i lopte, osim ako je u svom delu igrališta. Ako je igrač u liniji, tj. u ravnini sa suparnikom, tada ofsajda nema. Trenutak u kojem pomoćni sudija mora odrediti ima li ofsajda je trenutak upućivanja lopte prema igraču. Ako u tom trenutku ofsajda nije bilo, igrač slobodno može doći do gol-linije. Ako je lopta upućena igraču koji je u ofsajdu, a on očito pokazuje da ne namerava igrati loptom ili ometati beka u dobijanju poseda lopte nazad, tada se ofsajd ne dosuđuje, a neki drugi igrač slobodno može igrati loptom te, naravno, dodavati se, pod uslovom da nema ofsajda.

Izvršna tela
Najviše i najuticajnije fudbalsko telo je FIFA. Osim fudbala kakvog svi poznajemo, FIFA je takođe nadležna za razvoj futsala i fudbala na pesku. Sedište FIFA-e je u Cirihu, Švajcarska. Postoji šest regionalnih konfederacija koje su u savezu s FIFA-om:

* Azija: AFC (konfederacija) (Azijska fudbalska konfederacija)
* Afrika: CAF (Afrička fudbalska konfederacija)
* Srednja/Severna Amerika i Karibi: CONCACAF (Fudbalska konfederacija karipskog, severnoameričkog i srednjeameričkog fudbala)
* Evropa:UEFA (Unija evropskih fudbalskih asocijacija)
* Okeanija:OFC (Fudbalska konfederacija Okeanije)
* Južna Amerika: CONMEBOL (Fudbalska konfederacija južnoameričkog fudbala)

Najveća međunarodna takmičenja
Najveće međunarodno taklmičenje organizuje, naravno, FIFA, a to je Svetsko prvenstvo u fudbalu. Ovo se takmičenje održava svake četiri godine. Više od 190 nacionalnih fudbalskih reprezentacija nastupa u kvalifikacijama pod nadzorom pripadajućih konfederacija za mesto u završnom turniru. U završnom turniru nalaze se 32 ekipe koje se takmiče kroz približno mesec dana. Fudbal je takođe zastupljen na Olimpijskim igrama od 1900., osim u Los Anđelesu 1932. Posle SP-a, najvažnija međunarodna fudbalska takmičenja su kontinentalna prvenstva koja organiziraju kontinentalne konfederacije i okuplja najbolje fudbalske ekipe s pojedinog kontinenta koje na glavni turnir ulaze kroz sitem kvalifikacija. Ti turniri po kontinentima i nadležne konfederacije jesu:

* Evropa: Evropsko prvenstvo u fudbalu (UEFA)
* Južna Amerika: Copa America (CONMEBOL)
* Afrika: Afrički kup nacija (CAF)
* Azija: Azijski kup (AFC)
* Srednja/Severna Amerika: Gold Cup (CONCACAF)
* Okeanija: OFC kup nacija (OFC)

Takođe postoje i klupska takmičenja po kontinentima koja su takođe vrlo popularna i kvalitetom ne zaostaju za nacionalnim kontinentalnim takmičenjima. Najpoznatija klupska takmičenja su Liga šampiona u Europi, i Kup Libertadores u Južnoj Americi.

Takmičenja na državnom nivou
Fudbalski savez svake pojedine države nadležno je telo za stvaranje ligaškog takmičenja, koja se uobičajeno dele u nekoliko liga (divizija). U ligama ovakve vrste ekipe dobijaju bodove zavisno od rezultata. Bodovanja su različita:

* 3 za pobedu, 1 za nerešeno, 0 za poraz
* 2 za pobedu, 1 za neešeno, 0 za poraz
* 2 za pobedu, 1 ako nakon nerešene utakmice se dobije na jedanesterce, 0 ako se izgubi na jedanaesterce nakon nerešene utakmice, 0 za poraz
* 3 za pobedu, 2 za nerešeno, 1 za poraz

Ekipe su postavljene na tabelu prema rezultatima koje postižu, počevši od najbolje, a završivši s najlošijom ekipom. Najčešće, ekipa se tokom jedne sezone susreću dvaput, jednom kod kuće, jednom u gostima. Na kraju sezone, ekipa s najviše osvojenih bodova proglašena je prvakom, a između jedne do četiri najlošije ekipe ispadaju u niži rang takmičenja, te se zamenjuju istim brojem najboljih ekipa iz nižeg ranga. Ponekad liga redosled nije konačan; nakon ligaškog dela takmičenja, igraju se doigravanja za prvaka, plasman u višu ligu ili za određeni plasman te razigravanja za opstanak u postojećem takmičenju. Određeni broj najboljih ekipa u najvišem rangu takmičenja stiče pravo igranja u međunarodnim klupskim takmičenjima sledeće sezone. Glavne primeri ovakvog koncepta takmičenja nalaze se u Južnoj Americi, u sistemu Apertura i Klausura. Prevedeno , radi se o prvom (otvarajućem) i drugom (zatvarajućem) delu takmičenja.

U dodatku ligama, većina fudbalskih saveza dodaje i kup takmičenje tokom sezone. Kupovi su najčešće organizovani po nokaut sistemu, tj. pobednik jedne utakmice prolazi u sledeći krug takmičenja, a gubitnik više ne učestvuje u takmičenju, odnosno ispada iz takmičenja. Fudbal je najpopularniji sport na svetu i igra se u preko 200 zemalja. Mogu ga igrati ljudi svih godišta i oba pola. Često se o fudbalu govori kao "Najvažnijoj sporednoj stvari na svetu".

Košarka je vrsta timskog sporta u kom dve ekipe sastavljene od pet igrača pokušavaju postići što više poena ubacivanjem lopte kroz obruč koša po određenim pravilima. Do poena se dolazi ubacivanjem lopte kroz obruč koša. Ekipa koja na kraju utakmice postigne više poena je pobednik. Koš postignut unutar luka vredi 2 poena, iza luka vredi 3 poena, a slobodno bacanje vredi 1 poen. Loptom se upravlja njenim udaranjem o podlogu (vođenje) ili međusobnim dodavanjem između saigrača. Telesni kontakt koji ometa igrača u igri nije dozvoljen. Postoje strogo određena pravila i načini na koje se lopta sme voditi.

Tokom vremena košarka je razvila uobičajene tehnike šutiranja, dodavanja i vođenja, kao i pozicije igrača i napadački i obrambeni mehanizam. Dok se uobičajena takmičarska košarka odvija pod strogim i tačno određenim pravilima, razne varijacije košarke učinile su košarku bližu igračima i s manjim brojem pravila. Dok je takmičarska košarka isključivo dvoranski sport koji se odvija na terenu za košarku, manje regulisane vrste košarke mogu se igrati i kao sport na otvorenom, na podlogama različitim od parketa, koji je standard za takmičarsku košarku.

Istorija
Početkom decembra 1891, Džejms Nejsmit, kanadski lekar Univerzitetu Mekgil i profesor fizičkog vaspitanja na Koledžu Springfild, osmislio je novu dvoransku igru s namerom zadržavanja kondicije svojih učenika tokom dugih zima. Nakon odbijanja ideja objašnjenjem da su pregrube ili nepotpune, modifikovao je dečju igru Patka na kamenu, prilagodio je nekoliko sportova u jednu celinu i napisao je jednostavna pravila. Koš je stavio na visinu od 3.05 metara. Taj koš se razlikovao od današnjega po tome što je imao čvrsto dno, dok današnji koševi imaju mrežicu koja propušta loptu.

Dok su koševi imali čvrsto dno, svaki put nakon postignutoga koša lopte su se morale izbijati iz koša. Nejsmitova nova igra bila je vrlo slična rukometu koji je nastao otprilike u isto vreme kao i košarka, krajem 19. veka. Ženska košarka počela je 1892. kada je Senda Berenson, profesorka fizičkog vaspitanja prilagodila Nejsmitova pravila ženama. Prva službena košarkaška utakmica održana je 20. januara 1892. u dvorani Gimnazije Udruženja mladih hrišćana. Igralo se s devet igrača na terenu upola kraćem nego današnji NBA teren. Originalni naziv košarke na engleskom je basketball, a složenica je od reči basket - koš i ball - lopta. Ime je Nejsmitu predložio jedan od njegovih učenika. Igra je bila popularna od samog početka. Košarka se prvo igrala s fudbalskom loptom.

Prve lopte izrađene isključivo za košarku bile su smeđe, što je bila uobičajena boja sve do pedesetih 20. veka kada je Pol Toni Hinkl, u potrazi za loptom koja bi bila uočljivija, u upotrebu uveo narandžastu loptu, koja je i danas standardna. Vođenje ili odbacivanje lopte od podloge (enleski: dribling), nije bilo predviđeno prvim pravilima. Predviđeno je bilo samo dodavanje lopte između saigrača odbacivanjem lopte od podloge. Dodavanje lopte bio je prvi primer kretanja lopte. Vođenje je postepeno našlo put do košarke i postao dozvoljen, međutm, nije se previše koristio zbog nepravilnog oblika tadašnjih lopti i njihovog nepravilnog odskoka. Tek je sredinom pedesetih vođenje postalo popularna metoda baratanja loptom, što je bilo uslovljeno poboljšanjem njenih svojstava za što je zaslužan Pol Toni Hinkl.

Pravila
Smisao igre je premašiti broj koševa (poena) druge ekipe ubacivanjem lopte kroz obruč protivničkog koša pod uslovom da je lopta ušla kroz obruč bez da je prošla kroz donji deo obruča, već od iznad, kao i sprečavanje protivničke ekipe da ubaci loptu kroz koš tima koji se brani. Pokušaj ubacivanja lopte kroz obruč (u koš) zove se udarac ili šut. Uspešan šut iz igre vredi dva poena ako je šut upućen na način da je zadnje mesto na kojem je šuter stajao bilo unutar luka poluprečnika 6.25 metara u Evropi, i 7.24 metara u NBA. Šut izvan toga luka vredi tri poena. Utakmica se igra po četiri čevrtine od deset (međunarodna košarka) ili dvanaest minuta (NBA). Na fakultetima se igraju dva poluvremena od 20 minuta, dok većina koledža igra četiri četvrtine od osam minuta. Veliki odmor nakon dve četvrtine traje petnaest minuta, a odmor između dve četvrtine traje dva minuta. Ako je igra neodlučena nakon četiri četvrtine igra se jedan produžetak od pet minuta. Ako je nakon jednog produžetka utakmica i dalje neodlučena, produžeci se nastavljaju dok se ne dobije pobednik. Ekipe menjaju koševe (strane) nakon odigrane dve četvrtine. Sat se pomiče dok je lopta u igri; kad je lopta izvan granica ili nije u aktivnoj igri, sat se zaustavlja. Upravo zbog toga utakmice traju otprilike dva sata, mnogo više od predviđenih 40 (međunarodna košarka) ili 48 minuta (NBA). Na terenu u igri sme biti pet igrača jedne ekipe u isto vreme. Timovi smeju imati maksimalno sedam zamena. Zamene se mogu obavljati neograničeno, ali samo kad je sat zaustavljen, tj. kad igra nije aktivna. Broj tajm autova na utakmici ograničen je najčešće na šest. Utakmicu kontrolišu sudije kojih je na jedmoj utakmici četiri: glavni sudija, dva pomoćnika i jedan sudija za stolom, koji vodi brigu o broju postignutih koševa, ličnim greškama igrača, vremenu, strelcima i vremenu napada.

Oprema
Jedina oprema koja je preko potrebna za odigravanje košarkaške utakmice su lopta i ravni pravougaoni teren sa koševima na suprotnim krajevima terena. Košarka na tačkmičarskom nivou zahteva više opreme kao sat, tablu s rezultatom, alternativne strelice poseda, i operativni sistem na konstrukciji koša sa sirenom. Regularni košarkaški teren za međunarodnu košarku ima mere 28x15 metara, a u NBA 29x15 metara. Većina terena ima parket izrađen od drveta. Metalni koš s tablom, mrežom i obručom koji se nalazi 1.2 metara unutar terena po sredini s visinom gornjeg obruča od 3.05 metara. Ove mere skoro su identične u svim ligama na svetu. Dok dimenzije terena ili table na košu mogu varirati bez preteranog učinka, vrlo je važno da obruč bude na tačnoj visini od 3.05 metara.

Naziv futsal je skraćenica portugalskih reči "futebol de salao", odnosno španskih reči "futbol de sala" koje znače dvoranski fudbal. U igri se takmiče dve ekipe od kojih svaka ima po 5 igrača, uključujući i golmana, na terenu dimenzija 20 puta 40 metara. Utakmicu sude dvojica sudija, a igra traje 2 puta 40 minuta igre.

Istorija
Futsal je egzistirao dugo vremena pod raznim imenima: ulični nogomet, five-a-side, dvoranski fudbal, mali fudbal itd. Oblici futsala su igrani u različitim zemljama. Futsal se najviše afirmisao u Brazilu koji je i danas po broju igrača, popularnosti i kvaliteti svetska velesila u ovom sportu. Godine 1954. brazilske države su se dogovorile oko pravila, a 1974. godine internacionalno telo FIFUSA (Federacao Internationale de Futebol de Salao) osnovano je u Sao Paolu. Prvo internacionalno takmičenje, koje je organizovala FIFUSA, održano je 1965.godine. Prvo svetsko prvenstvo u organizaciji FIFUSA održano je u Sao Paolu 1982.godine. Godine 1989. većina zemalja pristupa FIFA-i i odlučuju ujediniti sva pravila malog fudbala. FIFA se odvaja od FIFUSA-e, donosi nova pravila i na taj način stvara novu verziju malog fudbala.

Američki fudbal (en. American football) je sport nastao iz ragbija u SAD krajem 19. i početkom 20. veka. Modifikacije koje je trpeo pun vek, u potpunosti su ga odvojile od sporta iz kog je nastao, te ih je danas besmisleno porediti. Na Američkom kontinentu se naziva jednostavno fudbal i igra se uz nešto drugačija pravila u SAD i Kanadi. Igra se jajolikom loptom ( rekvizitom), na terenu od 120 jardi, svaka ekipa na terenu ima po 11 igrača. Cilj igre je ući sa loptom u end zonu (engl. end zone). Teren se osvaja trčanjem, pasom ili pak šutem na gol.

Pravila
Teren je dužine 120 jardi (110 m) i na krajevima se nalazi polje dužine 10 jardi koje predstavlja end zonu, polje do kog je cilj doći kako bi se postigli poeni. Ostatak terena podeljen je na polja dužine 5 jardi, dok se golovi nalaze na krajevima end zone. Svaka četvrtina traje 15 minuta, vreme se zaustavlja kada igrač izađe sa loptom van terena, prilikom loše upućenog pasa kao i u koliko neki tim zatraži tajmaut kojih svaka ekipa u poluvremenu ima 3. Igra se dok ne istekne vreme odnosno ukoliko je tim krenuo u napad dok se isti ne završi.

Pobednik je ekipa koja ima više poena, a ukoliko posle 4 deonice bude nerešeno pristupa se produžetku, u kom pobeđuje ekipa koja prva postigne poen na bilo koji način. Ako i u produžetku bude nerešeno utakmica će se takvom i proglasiti. Svaki tim na terenu ima po 11 igrača, dok zbog velikog broja različitih pozicija odnosno velikog broja izmena jedan tim broji mnogo više (u NFL-u američkoj profesionalnoj ligi: 56). Najšira podela igrača je na odbrambene, napadače i igrače specijalnih timova.

Napadački deo jednog tima ima za cilj osvajanje terena i unošenje lopte u end zonu ili postavljanje iste dovoljno blizu za šut. U napadu se razlikuju sledeće pozicije: ofanzivna linija (gardovi (en. guard, teklovi (en. tackle i centar), bekovi (kvoterbek (en. quaterback, raning bek (en. running back) ili trkač i ful bek (en. full back) i hvatači (en. teight end) i krilni hvatači (en. wide receiver).

Odbrambeni tim ima za cilj da spreči protivnički napad u osvajanju terena. U odbrani se razlikuju sledeće pozicije: defanzivna linija, korner bek (en. corner back), lajbeker (en. linebacker), sejfti (en. safety).

Specijalni tim na terenu ima 11 igrača. Drugi bitan specijalni tim je pant tim (engl. punt), koji se koristi u situacijama kada tim koji napada u četvrtom pokušaju mora da osvoji veliki deo terena.

U američkom fudbalu postoji veliki broj pravila kao i kazni za kršenje istih. Na terenu postoji 7 sudija, svaki je zadužen za određeni deo terena ili segment igre dok je glavni sudija, uočljiv po belom kačketu, zadužen da uvaži ili opovrgne prekršaj i isti saopšti.

Rukomet je ekipni sport sa loptom, u kom se takmiče dve ekipe sa po 7 igrača (6 igrača u polju + 1 golman) na svakoj strani. Igra traje dva puta po 30 minuta, a cilj je dati više golova od protivnika. Rukomet se danas igra u muškoj i ženskoj konkurenciji, u različitim starosnim grupama. Rukomet je i standardni olimpijski sport.

Istorija
U Danskoj je 1898. godine učitelj Holger Nilsen (Holger Nielsen) u Oldrupu uveo u školski program igru sličnu današnjem rukometu, u dvorani sa 7 igrača. Iz danske se igra proširila 1912.u Švedsku i Nemačku. U Čehoslovačkoj se početkom XX. veka igrala hazena, koja je veoma slična rukometu, a Irskoj, Severnoj Americi i Ukrajini igrale su se igre slične malom rukometu. Godine 1919 uveo je Karl Šelenc (Karl Shelenz), profesor Više škole za fizičko vaspitanje u Berlinu, rukomet na velikom igralištu , a u Švedskoj se razvijao, zbog klimatskih uslova, mali rukomet u dvorani. Veliki se obično igrao na fudbalskom terenu sa 11 igrača i sa 2 rezerve, a mali u dvoranama ili na otvorenim terenima dimenzija (15-25 h 30-50 m) sa 7 igrača, a najmanje sa 4 igrača u malim dvoranama. U Amsterdamu je 1928 osnovana Međunarodna amaterska rukometna federacija - IAHF (nem. Internationale Amateur Handball Federation). Godine 1938. održana su u Nemačkoj svetska prvenstva u velikom i malom rukometu. Umesto IAHF (koji je prestao sa radom 1939) u Kopenhagenu je 1946 osnovana Međunarodna rukometna federacija IHF (nem. Internationale Handball Federation).

Pravila
Cilj igre je loptom pogoditi gol, odnosno postići pogodak. Igra se po dva poluvremena od po 30 minuta, i ekipa koja postigne više golova je pobednik. Igrači smeju rukama dodirivati loptu i dodavati se međusobno, kao i šutirati prema golu. Svaki igrač sme napraviti do tri koraka držeći loptu u ruci, dok za svaki sledeći korak mora loptu voditi odbijajući je od poda, ili je mora dodati saigraču. Svi igrači se slobodno kreću po celom terenu, osim u prostoru 6 m ispred oba gola. U tom prostoru sme stajati samo po jedan član odbrambene ekipe koji se naziva golma. Ostali igrači smeju iznad prostora od 6 m pokušati uhvatiti ili dodati loptu samo u skoku, dakle za vreme leta. Odbrambeni igrači smeju do određene mere ometati napadače u pokušaju dodavanja lopte ili šuta na gol. Ukoliko pri tome koriste udarce ili grubo povlačenje protivnika jedan od dvojice sudija će dosuditi prekršaj. Za izrazito grube prekršaje može se dobiti kazna žutog ili crvenog kartona, isključenja na dve minute ili trajnog isključenja iz igre. Kod isključenja na dve minute ekipa nema pravo zamene isključenog igrača za vreme trajanja kazne. Prekršaj se izvodi s mesta gdje je napravljen osim u dva slučaja:

* ukoliko je prekršaj napravljen u zoni deveterca a pri tom nije bilo izrazite prilike za postizanje gola, dosuđuje se tzv. deveterac, koji se izvodi s isprekidane linije deveterca sa mesta najbližeg prekršaju
* ukoliko je prekršaj bio u zoni oko 6 m i to u trenutku izrazite šanse za postizanje pogotka (već upućen šut ili igraču koji je slobodan u izglednoj poziciji za šut na gol) dosuđuje se kazneni udarac sedmerac. Kod izvođenja sedmerca svi odbrambeni igrači moraju stajati iza prostora deveterca, a jedan napadač upućuje direktan udarac na gol s pozicije sedam metara.

Teren
Dimenzije rukometnog terena su dužina 40 metara, a širina 20 m. Tereni su uglavnom u natkrivenim prostorima ili dvoranama, a podloga je tradicionalno bio drveni parket, dok se danas koriste umetni materijali od tvrde gume. Postoje i spoljašnji tereni, uglavnom od betona ili asfalta, ali se oni uglavnom ne koriste za takmičenja najvišeg nivoa zbog opasnosti od padova i povreda igrača. Na terenu se nalaze linije koje određuju pojedine delove terena. Na sredini terena se nalazi linija koja odvaja teren na dve polovine. Na suprotnim stranama terena, i to na na kraćim stranicama, nalazi se po jedan gol, koji je 2 m visok i 3 m širok. U golu je razapeta mreža. Ispred svakog gola nalazi se polukružni prostor, na prosečnoj udaljenosti 6 m od gola, označen punom linijom. Taj prostor od 6 m na terenu osim što je označen linijom često i oboji drugom bojom, različitom od boje ostatka terena. Na 9 m od gola nalazi se isprekidana polukružna linija tzv. deveterca. Ispred gola na udaljenosti 7 m nalazi se kratka ravna linija koja označava mesto izvođenja kaznenog udarca, tzv. sedmerca.

Oprema
Rukometna lopta je takve veličine da je prosečni igrač može držati u jednoj ruci prstima, sa dlanom prema dole, iako naravno sme loptu držati i sa obe ruke. Standardno se kao materijal izrade koristi koža, iako ima i lopti od veštačkih materijala.

Ragbi spada u ekipne sportove, u programu Olimpijskih igara bio je 1900, 1908, 1920. i 1924. godine. Do 1987.godine, održavala su se takmičenja za Veb Elis kup (po imenu rodonačelnika ovog sporta), a od te godine naziv je promenjen u Svetski ragbi kup. Ragbi se igra na terenu dimenzija: 100m dužine i 70m širine. Gol u ragbiju je oblika slova "H". Lopta je jajastog oblika, slična onoj kakvom se igra Američki fudbal, malo je ovalnija i veća.

Postoje dve glavne verzije ragbija: ragbi 13 i ragbi 15 (Rugby League i Rugby Union). Pored broja igrača razlikuju se i po pravilima. Dve struje razlikuju se među sobom kao dva različita sporta, sa različitim savezima. U poslednje vreme postaje jako popularan i beach rugby - ragbi na pesku.

Najosnovnije pravilo svih ragbija je da se lopta ne sme bacati unapred, osim kada se šutira. Cilj igre je preneti loptu u protivnički gol prostor - esej. Za to se dobija određen broj poena, a zatim se šutira pretvaranje za manji broj poena. Tačan broj poena zavisi od ragbija do ragbija. Osnovna razlika između ove dve verzije sporta je u tome što kada igrač bude oboren u ragbiju 13 igra se play the ball, a u ragbiju 15 formira se rak.

Kod ragbija 13 prilikom play the ball-a 2 igrača napadačkog tima staju jedan iza drugog, a još 2 odbrambena igrača isto tako staju naspram njih. Odbrambeni tim se povlači 10 metara unazad. Samo izvođenje se vrši tako što prvi napadčki igrač (onaj koji je oboren) lagano šutne loptu igraču iza njega, a ovaj dalje može sam da igra ili da dodaje dalje.

Kod ragbija 15 oboreni igrač je dužan da pusti loptu, i formira se rak. Cilj i jedne i druge ekipe je da preguraju protivnika i da lopta ostane iza njihovih nogu.

U ragbiju 13 u jednom napadu igrači napadačke ekipe mogu biti oboreni najviše 5 puta, posle čega moraju da predaju loptu protivničkom timu, a u ragbiju 15 mogu biti obarani neograničen broj puta

Odbojka je vrsta timskog i olimpijskog sporta gde se lopta udara rukom preko mreže na protivničku stranu. Tim čine šest igrača gde svako ima svoju funkciju. Tim se sastoji od tehničara, korektora, dva primača, srednjeg blokera i libera. Tehničar je mozak ekipe i on uvek stoji u blizini mreže. Blokeri takođe stoje kod mreže i njihova uloga je da blokiraju protivnički smeč. Korektor smečuje, a primači i libero primaju servis.

Karakteristike igre
Odbojka je timska (kolektivna) igra u kojoj se dve ekipe od po šest igrača bore na terenu dimenzija 18x9 metara. Po sredini igrališta razapeta je mreža široka 1 metar i duga 9,5 metara. Razmak između gornjeg ruba mreže i tla je različit: 243 cm za seniore i 224 cm za seniorke. Igralište je središnjom linijom podeljeno na dva polja; na 3 metra od nje nalaze se sa strane paralelne linije koje označavaju zonu napada, a iza njih zonu obrane. Prostor za serviranje je iza zadnje linije i može se slobodno servirati s bilo kojeg mesta duž linije. Početni udarac (servis) izvodi desni igrač poslednje linije, nastojeći da prebaci loptu u protivničko polje.Ako je servis izveden nepravilno ili ako je protivnik u toku nadigravanja bio uspešniji, protivnik stiče pravo serviranja. Ekipa sme loptu taknuti tri puta u jednom prebacivanju mreže, a isti igrač ne sme odigrati loptu dvaput uzastopce. Lopta ostaje u igri dok ne dodirne teren, zid ili neki predmet, odnosno dok neko od igrača ne napravi grešku.

Pravila
Odbojka je sport koji obiluje brzinom i svestranim pokretima tela pa se od igrača očekuju brze reakcije, sabranost i trenutna snalažljivost. Glavna obeležja današnjih nacionalnih selekcija su snaga i visina, ali i sposobnost ekipe i trenera da razvije nove taktike i strategije igre je ono što donosi uspeh na utakmicama. 2000. godine donešena su nova pravila bodovanja u odbojci. Prema novim pravilima poeni se osvajaju posle svake završene akcije, baz obzira na to koja ekipa je servirala. Prema prethodnim pravilima samo ona ekipa koja je servirala je mogla osvojiti poen. Utakmice se igraju na tri dobijena seta od po 25 poena, a najviše se može odigrati pet setova. Za razliku od prva četiri seta, peti (koji se još zove i taj-brejk) se igra do 15 poena. U slučaju izjednačenog rezultata krajem seta, pobedniku su potrebna dva poena razlike da bi završio utakmicu u svoju korist. Tokom igre svih šest igrača se u polju rotiraju u smeru kazaljke na satu, nakon osvojenog servisa. To je glavni ključ dvoranske odbojke - ne može se celo vreme igrati s najboljim napadačima na mreži ili najboljim obrambenim igračima u pozadini. Pre servisa igrači moraju biti na mestima koje im redom pripada, a nakon servisa mogu zameniti mesta, ali igrači iz obrane ne smeju menjati igrače na mreži. Oni takođe smeju učestvovati u napadu, ali mogu smečovati samo iza napadačke linije (linije tri metra).

Oprema
Nakon testiranja mnogih boja za odbojkašku loptu FIVB je na Svetskom prenstvu u Japanu 1998. godine predstavila loptu sa žutim, plavim i belim linijama. Njome je zamenjena tradicionalna bela lopta.

Altimet (poznat i kao altimet Frizbi) je takmičarski timski sport bez fizičkog kontakta koji se igra sa frizbijem. Cilj igre je osvojiti poen dodavanjem diska saigraču koji se nađe u protivničkoj zoni. Igrač se ne sme kretati dok drži disk. Altimet je prepoznatljiv po fer i timskoj igri, i uživanju u njoj. Originalno zvan "altimet Frizbi", ovaj sport je pravilnije zvati "altimet" zato što je "Frizbi" zaštićeno ime za diskove koje proizvodi Wham-O. Diskovi koje proizvodi Discraft su najčešće korišteni, iako se i Wham-O i Daredevil Discs takođe često koriste u takmičenju. Igra se igra sa 175 gramskim diskom. Samo za neke lokalne i internacionalne turnire postoje posebni diskovi koje je odobrila asocijacija odgovorna za te turnire.

Pravila
Postoje dve grupe skoro identičnih pravila: pravila UPA koja se koriste u Severnoj Americi i pravila WFDF koja se koriste u svim ostalim delovima sveta. Uglavnom su ista sa manjim razlikama. Cilj altimeta je postići poen tako što se uspešno prihvati saigračev pass u polju protivničke zone. (Neko se može nesložiti sa ovim, tvrdeći da je ovo sekundarni cilj, gde je primarni zabaviti se i provesti lepe trenutke; na mnogim turnirima, nagrada "Spirit of the Game" - "Duh igre" je podjednako vredna kao i osvajanje finala.). Meč je završen kada jedan od timova osvoji unapred dogovoreni broj poena. Ovim se obezbeđuje da tim može pobediti isključivo osvajanjem poena, a ne pukim isticanjem vremena za igru. Altimet obično igraju dva tima od po sedam igrača. U neformalnim mečevima ovaj broj varira. Izmene među igračima se obavljaju u pauzama između postizanja poena, gde su timovi obično u mogućnosti da imaju do 20 rezervnih igrača na klupi u toku turnira.

Pravila igre nalažu da teren bude 70 jardi (64 metara) puta 40 jardi (37 metara). Po pravilima UPA, krajnja zona je dugačka 25 jardi (23 metara), dok po pravilima WFDF, krajnja zona je 18 metara. U normalnim okolnostima, altimet se igra na otvorenom travnatom terenu. Linije terena su označene bojom i čunjevima. Poen se postiže kada bilo koji igrač uhvati dodavanje u protivničkoj zoni. (U starijoj verziji pravila samo napad može da poentira. UPA pravila dozvoljavaju odbranbenom igraču da preseče dodavanje napadača u zoni napada, što se naziva Kalahan gol, ali WFDF pravila ovo ne računaju kao poen.). Nakon postignutog poena, timovi izmene strane; tim koji je postigao poen ostaje u toj zoni, a protivnički tim uzima suprotnu zonu; igra kreće iz početak pulom tima koji je prethodno postigao poen.

Odbojka na pesku je popularni sport koji je nastao kao varijanta tradicionalne dvoranske odbojke. Kao mesto igre koriste se uglavnom peščane plaže gdje je sport i nastao. Iako je odbojka na pesku u početku bila uglavnom samo zabava, postepeno je prerasla u pravi takmičarski sport, od 1996. godine je u programu Olimpijskih igara. Odbojka na pesku je nastala na plažama u Kaliforniji u SAD negde oko 1920. godine. Kao takmičarski sport dugo nije bila šire prihvaćena, iako je bilo pojedinačnih profesionalnih turnira i takmičenja.

Pravi bum u razvoju odbojke na pesku dogodio se 90-tih godina 20. veka, što je dovelo do toga da je od Olimpijskih igara 1996. godine u Atlanti odbojka na pijesku postala jedan od olimpijskih sportova. Većina pravila igre preuzeta su iz standardne odbojke, a dve ključne razlike su vrsta terena (pesak umjesto tvrdog parketa ili betona), ekipa koja se sastoji od dva igrača sa svake strane (a ne od 6 kao što je to slučaj u standardnoj odbojci). Ostale glavne razlike u pravilima odbojke na pesku i dvoranske odbojke:

* teren je veličine 8x8 metara, a ne 9x9 m kao kod dvoranske varijante
* nije dozvoljeno igranje prstima iznad glave prilikom prijema servisa ili napada. Dozvoljava se igranje prstima iznad glave prilikom prijema smeča i to ako je putanja lopte iznad visine ramena igrača koji brani napad
* standard za suđenje tzv. duple lopte prilikom igranja prstima iznad glave je znatno stroži
* dodir bloka se uvek broji kao prvi kontakt
* zabranjen je mekan dodir prilikom kojeg igrač koristi vrhove prstiju da odredi smer lopte prema protivnikovom polju, već je za napad dozvoljen samo čvrsti udarac (smeč)
* nešto blaži kriterijumi vezani za prijam servisa

Australski fudbal je ekipni sport koji se igra sa 18 igrača u polju, a igra se na igralištu za kriket ili sličnom ovalnom igralištu, koje mora biti dugo 135-185 metara, a široko 110-150 metara. Igra se loptom jajastog oblika, ali je ona različita od one kojom se igra ragbi ili američki fudbal. Sličan je ragbiju, američkom fudbalu i keltskom fudbalu a koristi i neke elemente iz klasičnog fudbala.

To je australijski nacionalni sport, pa je samim tim i najpopularniji sport u Australiji uz kriket, ragbi ligu, ragbi uniju i fudbal. Nastao je u Melburnu, odakle su i najpoznatiji klubovi, i gde je australijski fudbal najpopularniji. S vremenom se proširio i na ostatak Australije.

Osim u Australiji ovaj sport je popularan i u još nekim okeanskim zemljama, dok je u ostatku sveta malo popularan ili gotovo nepoznat, uz tek poneku nacionalnu ligu.

Ples je ritmičko pokretanje tela prema zvucima muzike, pojedinačno, u parovima ili u skupovima. Ples prati čoveka dugo kroz istoriju, a još i crteži u pećinama pokazuju čoveka kako pleše. U svojim počecima, ples je bio motorička reakcija na određene emocije, na pojačano veselje, strah, žalost, ljubav ili mržnju. Motoričke reakcije na ta uzbuđenja bili su živahni, iracionalni, ali vrlo izraženi sledovi pokreta, koji su višekratnim uzastopnim ponavljanjem poprimili određeni ritmički obrazac i pretvorili se u ples.

Plesne forme

* Balet
* Jazz dance
* Savremeni ples
* Društveni plesovi
* Step
* Folklor

Moderni društveni plesovi
U dugoj tradiciji plesova se neki folklorni plesovi - iz različitih razloga - u modifikovanoj varijanti prenose iz naroda u "više slojeve društva", postaju opšte prihvaćeni, i izdvajaju se u novu kategoriju pod nazivom "društveni plesovi".

Danas društvene plesove možemo podeliti na više načina. Podela prema kategorijama takmičenja je vrlo česta, ali je i među najmanje tačnima - neki su plesovi "zalutali" u "pogrešne" kategorije. Nadalje, uvek postoji dvumljenje, da li da se plesovi dele prema srodnosti u muzici, ili prema indentičnosti u koraku i pokretu, jer su i jedno i drugo bitni sastavni delovi plesa, a te podele nisu uvek u skladu.

Hokej na ledu, koji mnogi ponekad zovu jednostavno hokej, je timski sport koji se igra na ledu.To je jedan od najdinamičnijih sportova na svetu, s obzirom da su igrači klizajući se na ledu ili sličnim podlogama u stanju postići velike brzine. Zbog svoje prirode, popularnost hokeja na ledu je ograničena uglavnom na područja koja sa hladnijom klimom.

Istorija
Igre u kojima se zakrivljenom palicom udara predmet raznih oblika poznate su odavno. Naziv "hokej" koristi se od 16. veka, a poreklo reči nije razjašnjeno; možda potiče od staro francuske reči hoquet koja je označavala pastirski štap, a možda i od stare holandske reči hokkie (hok; pseća kućica ili koliba korišćene za označavanje gola). Mnoge su se takve igre igrale na travi, a gdje se to moglo i na ledu, na smrznutim jezerima, rekama ili kanalima. Više dela Holandskih slikara iz 16. veka prikazuje igru sličnu hokeju na ledu. U Evropi se razvilo više igara srodnih hokeju, poput škotske igre shinty ili shinney i irske hurling, a iseljenici su ih preneli na severno američki kontinent gde je prilagođen zimskim uslovima.

Tako su engleski i francuski doseljenici u Kanadi igrali hokej na zamrznutim rekama i jezerima klizajući na cipelama na koje su pričvrstili oštrice noževa za rezanje sira, pa postoji i teorija da je hokej na ledu izmišljen u gradu Windsoru u kanadskoj provinciji Nova Scotia. Pisac Thomas Chandler Haliburton opisao je igru sličnu hokeju koju su igrali dečaci u njegovo školi u Windsoru oko 1800.g., a čini se da su ta i slične igre preuzele agresivne elemente iz igre urođenika. Prvi je put u igri hokeja umesto loptice upotrijebljena pločica (puck) 1860. u gradu Kingstonu u kanadskoj provinciji Ontario. Canadian Amateur Hockey Association 1943. je Kingston proglasila rodnim gradom hokeja na ledu, jer tamo je 1886.g. između studenata Queen's University i Royal Military College of Canada održana igra za koju se mislilo da je prva zabeležena, što se nakon daljeg istraživanja pokazalo kao netačno.

Po današnjim podacima udruženja Society for International Hockey Research najstarija je igra održana u Halifaxu 1859., zabeležena u članku u Boston Evening Gazette iz iste godine.

Moderni hokej
Moderni hokej se razvio u Montrealu, gdje je 3. marta 1875.g. održana i prva utakmica u zatvorenoj ledenoj dvorani. Godine 1877. su James Creighton, Henry Joseph, Richard F. Smith, W.F. Robertson i W.L. Murray, studenti montrealskog univerziteta McGill, utemeljili nekoliko osnovnih pravila hokeja. Prvi klub hokeja na ledu osnovan je 1880.g. na istom tom univerzitetu pod imenom McGill University Hockey Club, a popularnost je tog sporta u Montrealu rasla. 1885.g. hokej se počeo igrati i u Ottawi, a iste godine u St.Moritzu u Švajcarskoj održana je i prva univerzitetska utakmica između učenika britanskih univerziteta Cambridge i Oxford u kojoj je Oxford nadvladao Cambridge 6-0. Godine 1888. guverner Kanade Frederick Arthur Lord Stanley of Preston u Montrealu je prisustvovao utakmici hokeja koji mu se toliko svidela da je primetio da bi pobedniku prvenstva trebalo dodeliti trofej. Stanley Cup, koji se danas dodeljuje pobjedniku prvenstva NHL-a, prvi je put dodeljen 1893.g. amaterskoj postavi Montreal AAA.

Oprema
Tvrda ledena površina, pločica koja leti velikom brzinom (preko 160 km/h), dozvoljeni i nedozvoljeni fizički kontakt sa drugim igračima razlog su iz kojeg se oprema za hokej osim od klizaljki i palica sastoji i od niza zaštitnih elemenata: kacige (često sa zaštitnom metalnom mrežicom ili plastičnim vizirom), gumenog štitnika za zube, štitnika za vrat, štitnika za ramena i grudi, štitnika za laktove, rukavica, čvrstih zaštitnih pantalona, štitnika za kolena i potkolenice i štitnika za genitalije. Golmani nose veće kacige i opremu koja se razlikuje od one koju nose igrači, jer su izloženi i direktnim udarcima pločice. Mlađi ili neiskusni igrači obavezni su nositi kacigu sa zaštitnom mrežicom da bi se izbegle ozlede lica, dok profesionalni igrači nose plastični vizir ili samo kacigu. Klizaljke za hokej na ledu izrađene su od čvrstih materijala, najčešće kože (prave ili umetnute) ili najlona, da bi zaštitile stopalo i članak. Oštrice su im zaobljene na obe strane čime se olakšava kretanje na ledu, a sve klizaljke osim golmanskih imaju oštrice dizajnirane tako da se njima ne mogu povrediti ostali igrači.

Pravila
Hokej na ledu igra se na igralištu propisanih dimenzija, a igraju dve ekipe sa šest igrača na klizaljkama.Cilj je igre pogoditi u protivnički gol pločicom od tvrde vulkanizirane gume. Igrači pločicom upravljaju dugačkom palicom koja je na donjem kraju zakrivljena i pljosnatija, a dopušteno im je pločicom (puckom) upravljati i bilo kojim delom tijela, u zavisnosti od pravila. Uobičajena postava svake ekipe uključuje golmana, kojem je zadatak sprečiti da pločica uđe u gol, i pet igrača od kojih tri igraju u napadu, a dva u odbrani. Napad ima centra, levo krilo i desno krilo. Igrači se mogu izmeniti u svakom delu igre i bez zaustavljanja igre, a zamena se može obaviti pojedinačno ili se može zameniti cela postava. Ograda sprječava da pločica izleti izvan igrališta, pa se igra često odvija u dužim periodima bez prekida. Kretanje pločice određeno je pravilima ofsajda (offside) i zabranjenog ispucavanja (icing). Svaka liga ima svoja pravila o broju igrača u selekciji, koji se kreće od 18 do 23, od čega su dva igrača golmani. Hokej na ledu igra se po više različitih tipova pravila, a najvažnija su pravila IIHF-a i NHL-a.

Hokej na travi se smatra jednim od najstarijih sportova. Tragovi ovog sporta mogu se naći još pre 2500 godina u Kini, Egiptu, Pakistanu i Persiji. Ipak, hokej na travi u modernom obliku kakvog ga danas znamo, potiče iz Engleske. Tradicionalno se igralo na travnatim igralištima, po čemu je i ova vrsta hokeja dobila ime. U Londonu je 1861. godine registrovano postojanje muškog hokej kluba Blekhit (Blackheat), već 1886. godine osnovano je Londonsko hokejaško udruženje.

Englezi su ovaj sport doneli u Indiju, gde je brzo stekao veliku popularnost, tako da su se prve međunarodne utakmice igrale već od 1895. godine. Do 1928. godine hokej na travi je postao u Indiji nacionalni sport, pa je te iste godine na svom nastupu na Olimpijskim igrama Indija osvojila zlatnu medalju i dugi niz godina zadržala dominaciju na međunarodnim nastupima. Od 1971. godine održava se Svetski kup u hokeju na travi. Žene su se bavile ovim sportom već krajem 19. veka, ali tek od 1974. godine se održavaju takmičenja u ovom sportu u ženskoj konkurenciji u svetskom kupu, a na Olimpijskim igrama od 1980. godine.

Pravila
Dva tima od po 11 igrača, igraju na terenu veličine: 91 m dužine i 55 m širine. Palica kojom se lopta udara je dužine oko 1 m, a teška je od 340 do 790 grama. Igralište je podeljeno na dva jednaka dela. Podela je napravljena popreko, tako da je svaka polovina duga 40,7 metara. Ta središnja linija je puna linija. Svaka polovina igrališta je opet podeljena na pola, na 22,9 metara i označena je punom linijom. Ta linija se naziva "linija 25 jardi". Cilj je postići pogodak, pogodak je postignut kada se progura loptica, obima 23 cm kroz gol, koji je sledećih dimenzija: visina 2,14 metara, a širina 3,66 metara.

Gol se nalaze na suprotnim krajevima igrališta, na sredini kraćeg kraja četvrtine. Oko gola su ucrtana dva polukruga, unutrašnji polukrug je označen punom linijom. Poluprečnik je 14,63 metra od stativa (ne sredine gola), i naziva se šuterski polukrug (zvan takođe i kao "D" i "luk"). Spoljašnji polukrug je 5 jardi duži od unutrašnjeg polukruga, i označen je isprekidanom linijom. Tačka kaznenog udarca se nalazi 6,4 metra od gola.

Na kraćim stranicama igrališta, 5 jarda od gola, sa svake strane se nalazi oznaka za kazneni udarac iz kornera za ekipu koja je u fazi obrane, a 10 jardia sa svake strane od gola se nalazi oznaka za kazneni udarac iz kornera za ekipu koja je u fazi napada. Na dužim stranicama igrališta, 5 jardi od kraja igrališta na svakoj polovini se nalazi oznaka za dugi udarac iz ugla za ekipu koja je u fazi napada.

Tenis je sportska igra loptom uz upotrebu reketa. Cilj igre je da se lopta prebaci preko mreže na određeni deo protivnikove polovine terena. Takmičari se bore u singlu (igra pojedinaca) ili (i) u dublu (muški parovi, ženski parovi, mešoviti parovi). Igra ili meč održava se u dva ili tri dobijena seta. Singl se igra na terenu razmera 23,77x8,23 m; dubl 23,77x10,97 m. Po sredini terena je razapeta mreža duga 10,06 m za singl, a 12,80 m za dubl. Visioa mreže na sredini je 91,44 cm, a sa strane terena 106,68 cm. Lopta ima u promeru 6,35 -6,67 cm i težinu 56,59 - 58,47 g.

Najveća takmičenja u svetu su GRAND SLAM turniri u pojedinačnoj konkurenciji (Melbourne, Roland Garros, Wimbledon, Flushing Meadow), Davis Cup za muškarce odnosno Federation Cup za žene u ekipnoj konkurenciji. Poslednjih godina tenis je u velikoj ekspanziji sa tendencijom širenja popularnosti i masovnosti širom sveta. Stoga je neophodno da se u tenisku edukaciju uključi što veći broj stručnjaka raznih profila, sa ciljem da se rezultati neprekidno poboljšavaju i da tenis dobija kako na kavantitetu, tako i na kvalitetu.Jedan od najvažnijih uslova za kvalitetan stručni rad u našoj sredini je školovanje stmčnog trenerskog kadra. Interdisciplinarni pristup u ovoj oblasti kakav je zastupljen na Fakultetu za fizičko vaspitanje, predstavlja bazu za stvaranje kreativnih i modernih stručnjaka.

Istorijski razvoj tenisa
Po nekim podacima tenis se igrao još u starom veku, normalno ne u današnjoj formi. Kao zemlje teniskog prapočetka navode se Egipat, Grčka i Rim. Igra se potom razvijala i približavala današnjoj formi tokom srednjeg veka u Italiji (XI v.) i Francuskoj (kraj XIII - početak XIV v.). Preteče današnjeg tenisa su, dakle, pallone u Italiji, langue paume u Francuskoj i stara baskijska nacionalna igra pelote. Naziv tenis potiče od francuske reči "tenez" što znači "držite, pažnja". Krajem XVI i početkom XVII v. tenis postaje veoma popularna igra u čitavoj zapadnoj Evropi. U Francuskoj je od 1657. god., izrađeno čak 114 igrališta koja su se zvala "kuće za loptanje". Englezi su igru preneli iz dvorane na livadu, lawn.

Godina 1847. smatra se "rođenjem" današnjeg tenisa kada se formiraju igrališta i pravila slična današnjim. Prva pravila lanjn tennis izdata su 1875. godine, a prvo zvanično takmičenje održano je u Vimbldonu 9-19 VII 1877. god., a pobedio je Spencer William Gore. 1883. god. je osnovan Engleski teniski savez, u Americi se počelo igrati 1876. god., potom u Nemačkoj i Austriji, a 1885. god. i kod nas. Širi razvoj tenis je u našoj zemlji doživeo posle I Svetskog rata. Teniski Savez Jugoslaije osnovan je u Zagrebu 27. 08. 1922, a obnovljen u Beogradu 15. 10. 1948. Prvi Davis Cup muških nacionalnih reprzentacija održan je 1900. god., kada je pobednik bila reprezentacija SAD koja je u fmalnom meču u Bostonu savladala Britaniju sa 3:0. Prvi Federation Cup nacionalnih ženskih reprezentacija održan je 1963. god. uz učešće 16 reprezentacija, a u fmalu je reprezentacija SAD savladala Australiju sa 2:1.

Savremeni oblici igre i takmičenja
Tenis silovito napreduje i to kako u masovnosti tako i u kvalitetu. Stalni porast broja igrača leži, pre svega, u činjenici da tenis pruža mogućnost dugog bavljenja sportom, što dokazuju mnogi koji igraju tenis i u poodmaklim godinama. Pored masovnosti, tenis neprestano dobija i na kvalitetu kao važnom faktoru razvoja. Tenis se od svog početka neprestano razvijao i napredovao da bi dobio današnji oblik izuzetno atraktivne savremene igre. Treba imati na umu da se do 1940. godine teniska igra uglavnom svodila na odigravanje dugih ("dubokih") lopti, naravno bez "drop shota". U posleratnim godinama 1950 -1970. godine jako se forsirao servis i volej, da bi se danas prešlo na snažno udaranje lopti iz svake pozicije, na vrlo brzi tenis.

Porast interesovanja uslovio je i stalni razvoj organizacije teniskih takmičenja i selektiranja igrača. Već od 14-te godine neobično je važno programsko doziranje turnira u međunarodnoj konkurenciji. Igrači koji pokažu raskošan talenat, veliku volju i Ijubav za ovim sportom, kao i značajne rezultate u juniorskoj konkurenciji, moraju obavezno pored juniorskih turnira igrati i na seniorskim (Satelite, Challenger), da bi zauzeli što bolju poziciju na ATP, WTA rang-listi. Tenis se igra tokom čitave sezone i vrhunski igrači putuju sa turnira na turnir. Postignuti rezultati se unose u kompjuter na osnovu kojih se stvaraju rang-liste za svaku kategoriju, a menjaju zavisno od rezultata svakih nedelju dana. Rang-liste prikazuju osvojen broj poena na osnovu kojih se takmičari rangiraju na turnirima, određuju nosioci grupa, što omogućuje koncentraciju kvaliteta i najkvalitetnije mečeve u završnici turnira.

Borba za poene na rang-listi je istovremeno i borba za proboj u vrh svetskog tenisa. Kvalitet se u tenisu vodi i kontroliše preko Svetske teniske federacije (ITF), regionalnih saveza, uz asistenciju Asocijacije za muški (ATP) i ženski (WTA) tenis. Takmičenja se održavaju u uzrasnoj kategoriji do 12, 14, 16, 18 godina i seniorskoj konkurenciji, u singlu i dublu (muški, ženski, mešoviti parovi).

Razvoj rekvizita, opreme i igrališta
Uporedo sa razvojem same igre napredovali su i rekviziti, oprema i igrališta, te se može konstatovati da je reč o uzajamnom progresivnom delovanju navedenih faktora.U srednjem veku, krajem XIII i početkom XIV v. u Francuskoj se igralo daskom nalik na današnju dasku koja se upotrebljava u domaćinstvu, dok je lopta bila kožna, napunjena kosom. Igralište je bilo smešteno u hali čija je dužina iznosila 30 m a širina 10 m. Umesto današnje mreže bio je razapet konopac na visini od oko 2 m. Otprilike polovinom XVI v. prvi put se pominje drveni ram našpanovan kožnim šnurevima ili pak žicama napravljenim od creva.Reket je osnovni i najvažniji rekvizit za tenis i praktično predstavlja produženu ruku igrača. Sastoji se od glave (rama), vrata i drške koja se produžava u grif reketa. Drveni reket je bio neprikosnoven sve do 80-tih godina ovog veka, kada ga zamenjuju reketi od grafita ili drugih sintetičkih materijala, prvenstveno zbog toga što performanse tih reketa daju posebno ubrzanje lopti.

Reket se španuje žicama koje mogu biti od prirodnog ili sintetičkog materijala.Teniska lopta je napravljena od gume i presvučena je specijalnom oblogom iz dva dela od vune, koji prave na lopti šavove.U prečniku lopta ima 6,35 - 6,67 cm, dok težina lopte iznosi 57,7 - 58,47 g. Teniska oprema razvijala se u skladu sa vremenom i modnim trendovima. Danas je industrija teniske opreme jedna od najjačih giganata savremenog sporta. Od opreme koja se upotrebljava najvažniji za tenisera je izbor patika, jer je usko povezan sa kretanjem na terenu, kao jednim od odlučujućih faktora efikasne igre. Patike moraju biti komotne, lake, sa strane moraju imati otvore koji služe za ventilaciju stopala, dok deo patika kojim gazimo mora imati obavezno šaru, koja je različita u zavisnosti od podloge na kojoj se igra.

Plivanje je aktivnost kretanja živih bića kroz vodu koja uključuje održavanje na površini vode i kretanje u željenom smeru. Za razliku od ronjenja kod kojeg se kretanje odigrava potpuno ispod površine vode, kod plivanja je moguće normalno disanje, odnosno održavanjem na vodi plivač osigurava da je organ za disanje, kod čoveka nos i usta, iznad vode prilikom udisaja. Plivanje je česta rekreativna aktivnost ali i takmičarski sport.

Istorija
Plivanje je poznato od praistorije. Crteži iz kamenog doba su pronađeni u takozvana "pećini plivača" u okolini Vadi Sore (ili Sure) u jugozapadnom delu Egipta. Pisani tragovi plivanja javljaju se već od 2000. godine pre nove ere, u epovima o Gilgamešu, Odiseji i Ilijadi. Plivanje je bilo jedna od disciplina prvih modernih Letnjih olimpijskih igara 1896. u Atini.

Discipline
Danas u takmičarskom plivanju razlikujemo četiri osnovna discipline (stila):

Slobodni stil - iako je riječ o disciplini koja u osnovi pokriva bilo koji stil, u praksi je to najčešće kraul. Razlog je taj što je kraul najbrži stil kojim se ostvaruju i najbrža vremena na svim deonicama iako plivač na takmičenju u ovoj disciplini može, ako želi, plivati i neki od drugih stilova. Zbog brzine se svi takmičari odlučuju za kraul. Kod kraula se izvode naizmenični zamasi levom i desnom rukom, a plivač je u položaju licem prema dole paralelno s površinom vode. U isto vreme, naizmeničnim udarcima nogama sinhronizovanim sa zamasima ruku kretanje se podržava i pospešuje. Plivač pritom najčešće udah izvodi zakretajući glavu udesno ili ulevo između dva zamaha rukom i uzme vazduh, dok izdah obavlja u vodi.

Leđni stil - ovaj stil je u osnovi obrnuti kraul; plivač i dalje koristi naizmenične zamahe leve i desne ruke i nogu, ali je ovaj put okrenut licem prema gore, dakle u položaju kao da leđima leži na vodi. Ovo je jedini stil kad plivači startuju iz vode.

Prsni stil - kod ovog stila izvode se pokreti obema rukama prema napred uz ograničenje da laktovi moraju biti ispod vode. Pokreti nogu su sinhronizovani s pokretima ruku, iako kao i kod ostalih stilova noge takođe rade zajedno, razlika je u pokretu koji podsjeća na žablje plivanje.

Leptir ili delfin - vrlo atraktivan stil plivanja kod kojeg je osnovni zahtev da ruke rade sinhronizovano, a laktovi ovaj put ne moraju biti ispod vode tokom zaveslaja. Ovaj stil smatra tehnički najzahtevnijim i najtežim za izvođenje, samim zahteva osim snage ramena i veliku snagu leđa i nogu.

Ne postoje pouzdani podaci o njegovom nastanku. Najverovatnije je da se pojavio pre više od 2.000 godina. Prilikom arheoloških iskopavanja u Uzbekistanu nađene su dve figurice od slonovače koje pripadaju periodu vladavine cara Huviške (II vek). Stručnjaci smatraju da su to šahovske figurice. U V veku nastala je u Indiji posebna vrsta vojne igre na drvenoj ploči - "čaturanga". Čaturanga je kao daleki predak današnjeg šaha bila igra koja je odražavala sastav i poredak tadašnje indijske vojske ,koju su sačinjavala 4 roda: pešadija, konjica, slonovi i borna kola, a u sredini su se nalazili radža (kralj) i njegov savetnik mantrin (današnja kraljica ili dama).

Kretanje figura određivalo se bacanjem kocke. Usavršavanjem od drevne čaturange igra je poprimala današnji oblik. Nastala je u XV veku kada se 1497. godine pojavilo prvo štampano delo o šahu koje je napisao španski šahista Lusena. Njegovo delo su nastavili u XVI i XVII veku španac Ruy Lopez i italijani Polerio i Greco, sve dok u XVIII veku francuski šahovski majstor Filidor delom Analiza šahovske igre nije postavio temelje savremenoj šahovskoj teoriji.

Pravila
Šah se igra na kvadratnoj ploči (tabli) koja se naziva šahovska tabla (ploča) a polja mogu biti nacrtana (štampana) i na posebnom stolu koji se naziva Šahovski sto i služi prvenstveno za igranje šaha. Tabla je podeljena na 8 kolona i 8 redova, koja ima 64 polja naizmenično crne i bele boje. Svaki igrač počinje igru sa 16 figura. Figure su: kralj, kraljica (dama), top-kula (2 komada), skakač-konj (2 komada), lovac-laufer (2 komada), pešak-pion (8 komada). Jedan igrač igra belim, a drugi crnim figurama, naizmenično pomerajući svoje figure, pri čemu beli ima prednost prvog poteza. Cilj igre je dovesti protivnika u šah-mat (šah-mat znači mrtav kralj) situaciju.

Šah-mat je situacija kada je kralj napadnut i ne postoji način da se zaštiti od napada ili da se pomeri na nenapadnuto polje. U slučaju šah-mata (kraće mat), partija se završava, a pobednik je igrač koji je matirao protivnika. Osim mata, kad je pobednik poznat, partija može da rezultira i remijem ili pat pozicijom - tada je rezultat nerešen. Pat je situacija kada je jedan od igrača na potezu, ali ne može da pomeri ni jednu svoju figuru. Remi je situacija kada nijedan igrač ne može dati mat drugom igraču, uglavnom usled nedostatka figura ili kada oba igrača procene da ne mogu nadigrati svog protivnika, tada dogovorno zaključuju remi, i onda se poen deli.

Nekada je postojalo pravilo da se u slučaju pata ili remija računa da su oba igrača izgubila, ili se igralo sve dok neko ne bi pobedio, međutim pošto je to moglo drastično da se oduži, da bi ubrzali odigravanje turnira, FIDE (Međunarodna šahovska federacija) je donela današnje pravilo o podeli poena.

Golf je igra u kojoj igrač nastoji lopticu sa što manje udaraca ubaciti u rupu, u skladu s pravilima. Golf je jedan od najstarijih sportova u istoriji. Zna se da se golf razvio u Škotskoj u 14. veku, postoje i mnoge starije igre u različitim zemljama koje su prethodile razvoju golfa.

Istorija
U Rimskom Carstvu za vrijeme Cezara igrala se igra zvana paganica. Prema legendi, igrala se sa savijenom palicom i kožnatom loptom, a zadatak je bio ugurati loptu u rupu u zemlji. Međutim, tadašnja lopta je bila dimenzija 10 do 18 centimetara, što nije ni približno današnjoj. U Holandiji se spominje igra zvana Kolf ili Kolven, a u Francuskoj, u 12. veku, igrala se igra chole. Francuska i Holandija se također donekle smatraju kolevkama preteče golfa i tamo se spominju nazivi cambuca, jeu de mail, kolven, chole, crosse i pell mell. U Engleskoj, u 14. veku, spominje se igra Cambuca, pravilima vrlo slična paganici. Počeci golfa se beže u Škotskoj u 14. veku i pretpostavlja se da su prvi igrači bili pastiri koji su na prostranim škotskim pašnjacima čuvali ovce. Kao jamice su im služile zečje rupe, a palice su izradili iz drveta.

Igra je do 19. veka imala samo jedan oblik - match play, odnosno igra za polje. Pobednik na svakom polju bio je igrač koji je s najmanjim brojem udaraca završio to polje. Godine 1854. osnovan je danas najstariji aktivni golf klub na svetu - The Royal and Ancient Golf Club of St. Andrews. Klub je sačinio prva pisana Pravila golfa koja važe i dan danas. U novije doba uz R&A o pravilima ali i igri doprinosi i USGA (United States Golf Association). Golf je jedan od retkih sportova koji je uspeo sačuvati razliku između profesionalizma i amaterizma. Iako nije Olimpijski sport (neko je vrijeme bio), golf je uz fudbal i košarku najpopularniji sport na svijetu. Profesionalnim golfom upravlja PGA (Professional Golf Association), a amaterskim golfom nacionalni savezi svake zemlje, udruženi u europski savez (EGA) i svetski savez IGF(International Golf Federation).

Pravila
Golf je igra u kojoj su suprotstavljeni igrač i golf igralište . Svaki igrač ima lopticu i komplet palica i cilj je u tome da se loptica udarena palicom odvede od početnog područja Tee do rupe Hole i to sa što manjim brojem udaraca. Svaki udarac bio uspešan ili ne računa se u rezultat, a ako se dogodi povreda određenog pravila igre onda se dodaju i kazneni bodovi odnosno udarci. U igri se igrači susreću sa raznim fizičkim preprekama na terenu, jednako kao i s onim psihičke naravi. Golf je igra koja zahteva preciznost, strpljenje, smirenost i strategijsko razmišljanje. Standardno golf igralište ima 18 delova koje nazivamo polje ili rupa. Svako polje ima početno područje Tee i završno područje zvano "Hole" što je zapravo jamica, odnosno rupa u kojoj se nalazi zastavica odnosno Pin.

Teren
Veličina jednog terena s 18 polja kojeg pređemo igrajući iznosi 5-7 km, a dužina pojedinog polja je od 60-600m. Po dužini postoje tri vrste polja, to su kratka polja do 225m, srednje duga polja do 425m i duga polja preko 500m. Igrač mora 18 polja proći određenim redom a pobednik je onaj igrač koji to uspe sa što manjim brojem udaraca. Osnovna oprema svakog igrača je set palica, loptice, golf cipele i golf torba, a tome još možemo dodati niz drugih stvari kao što su golf kolica, kišobran (golf se igra i po kiši), rukavice.

Streljaštvo je sport u koje se korišćenjem različitih tipova pušaka i pištolja gađa u pokretne, nepokretne i leteće mete. Ovaj sport ne treba mešati sa streličarstvom, sportom u kojem je takođe cilj pogoditi metu, ali ovaj put korišćenjem oružja kao što su luk i strela i samostrel. Streljaštvo je standardni sport u programu modernih Olimpijskih igara. ISSF (Svetska sportska streljačka federacija) danas broji preko 160 zemalja članica i spada u najraširenije sportove.Pojedine discipline streljaštva su sastavni delovi višebojskih sportova kao što su biatlon i moderni petoboj.

Istorija
Ovo je jedan od najstarijih sportova, jer su se još u starom i srednjem veku održavala tačmičenja od gađanja pračkom do luka i strele. Pronalaskom vatrenog oružja počela su se održavati takmičenja u gađanju vatrenim oružjem. Poznato je da se jedno od prvih takmičenja održalo u Švajcarskoj u XV veku sa tadašnjom puškom arkebuzom. Streljaštvo kao moderan sport razvio se tek u XIX veku. Osim puškom od 1890 godine počelo je i gađanje pištonjem. Već na 1.Olimpijskim igrama u Atini 1896. streljaštvo je bilo na programu takmičenja. Tada se gađalo pištoljem slobodnog izbora sa 25 m i 50 m, revolverom sa 25 m i vojničkom puškom na 200 m i 300 m. Od tada takmičenje u streljaštvu je ostalu o programu Olimpijskih igara i danas. Discipline su menjane nekoliko puta. Godine 1907. osnovan je Međunarodni streljački savez (fr. Union Internationale de Tir) skr. UIT. (engl. International Shooting Union ) ISU, koji je 1998 modifikovao naziv u (engl. International Shooting Sport Federation) skr.ISSF - Međunarodna sportska streljačka federacija.

Discipline
Takmičenja u streljaštvu organizuju se sa slededećim oružjem: vazdušne puške, malokalibarske i velikokalibarske puške slobodnog izbora, malokalibarske puške serijske proizvodnje (standard), malokalibarske puške sa optičkim nišanom, vojničke puške, pištolja (malokalibarskog serijskog i automatskog, vazdušnog, slobodnog izbora i velikog kalibra) i lovačke puške u disciplinama gađanja glinenih golubova (sket (skeet) i trap). Mete za velikokalibarsku pušku su promera 1h1 m, za pištolj 0,50h0,50 m, za malokalibarsku pušku 16,4 cm , a za vazdušnu pušku 8,3 cm. Različite su i daljine za gađanje. Za veliki kalibar udaljenost je 300 m, mali kalibar 50 m , za vazdušnu pušku 10 m, za pištolj malokalibarski, velikokalibarski i automatski 25 m i za malokalibarski pištolj serijski i slobodnog izbora na 50 m. Pojedine discipline streljaštva su sastavni deo višebojnih sportova kao što su biatlon i moderni petoboj.

Pravila
Pravila Međunarodnog streljačkog saveza sadrže samo posebne zahteve bezbednosti za koje traži da se primenjuje na međunarodnim prvenstvima. Obavezna i posebna pravila bezbednosti na strelištima razlikuju se od zemlje do zemlje. Organizacioni komitete je odgovoran za bezbednost.

Oprema

* Serijska vazdušna puška
* Standardna vazdušna puška
* Malokalibarska puška slobodnog izbora
* Standardna malokalibarska puška
* Serijska malokalibarska puška
* Puška slobodnog izbora velikog kalibra
* Standardna puška velikog kalibra
* Vojnička puška
* Poluautomtska puška
* Standardni vazdušni pištolj
* Serijski malokalibarski pištolj
* Malokalibarski pištolj slobodnog izbora
* Sportski pištolj
* Standardni malokalibarski pištolj
* Pištolj malog kalibra za brzo gađanje
* Pištolj velikog kalibra središnjeg opaljenja
* Vojnički pištolj

Municija za vazdušno oružje mora biti izrađena od olova ili sličnog mekog materijala sa maksimalnim prečnikom od 4,5 mm (.177 cal). Zrna mogu biti bilo kojeg oblika. Malokalibarska municija mora biti izrađena od olova ili sličnog mekog materijala. Malokalibarski metak ivičnog opaljenja 5, 6 mm (.22 cal) Long rifle. Municija za oružje veliog kalibra. Za vojniču pušku kal. 7,9 mm i PAP kal. 7,69 mm zabranjena je upotreba municije sa zrnima specijalne namene ( zapaljiva, obeležavajuća, eksplozivna i kombinovana). Za vojnički pištolj kal. 7,62 mm izbor municije je slobodan. Za pištolje - revolvere centralonog opaljenja, malokalibarsko oružje, vazdušno oružje i puške sačmarice izbor municije je slobodan u oviru propisa Međunarodnog streljačkog saveza.

Streličarstvo je veština gađanja lukom i strelom. Pod pojmom "streličarstvo" u daljem tekstu podrazumevaćemo isključivo sportsko streličarstvo. Napomenimo da postoji i lovno streličarstvo, međutim, lov lukom i strelom u Srbiji još uvek nije precizno regulisan zakonom, a Streličarski savez Srbije okuplja isključivo poklonike sportskog streličarstva. Streličarstvo pripada grupi tzv. "belih sportova" zajedno sa tenisom, golfom itd. Streličarstvo je, takođe, i olimpijski sport. Na olimpijskim igrama streličarstvo se prvi put pojavilo 1900. godine (druge OI). Bilo je i na OI 1904., 1908. i 1920. godine, a onda je skinuto sa programa zbog nejedinstvenih pravila (svaki organizator OI postavljao je sopstvena pravila, tako da se rezultati i rekordi nisu mogli uporedjivati i vrednovati).

Temelji modernog sposrtskog streličarstva postavljeni su 1931. godine kada je osnovana Međunarodna streličarska federacija (Federation Internationale de Tir a l Arc) FITA. Osnivanjem FITA-e uvedena su nova jedinstvena pravila i discipline koje važe u celom svetu, tako da su se rezultati mogli upoređivati i voditi rekordi, čime je prevaziđena osnovna prepreka za ponovno uvrštenje streličarstva u program OI. Od 1972. godine streličarstvo je ponovo olimpijski sport i tako je sve do danas. Za streličarstvo je karakteristično da je to sport kojim se mogu baviti i muškarci i žene bilo kog doba starosti i fizičkog sklopa. To je pre svega individualni sport, sport u kome je najteže pobediti samog sebe. Postoje meta i streličar... i prazan prostor između. Za uspeh ste zaslužni isključivo vi, za neuspeh takođe. Streličarstvo se trenira preko cele godine. Leti i kada je lepo vreme vežba se na otvorenom, na terenima koji su za to predviđeni. Zimi se trenira u sali. Uz neophodne mere bezbednosti streličarstvo možete upražnjavati i kod sebe, u dvorištu ili čak i u kući.

Istorija
Ne može se sa sigurnošću utvrditi kada je tačno izmišljen luk i strela, međutim istoričari se slažu da je pronalazak luka i strele uz pronalazak točka jedan od najbitnijih momenata u razvoju ljudske civilizacije. Zahvaljujući luku i streli čovek je mogao lakše da dođe do hrane, da savlada neprijatelja i da uspostavi kontrolu nad prirodom. Istoričari ipak procenjuju da luk potice iz kamenog doba koje je trajalo skoro milion godina i koje se na dalekom istoku završilo oko 6000. godine p.n.e a u Evropi oko 3000. godine p.n.e. Dokazi za ove tvrdnje nađeni su u španskim pećinama na čijim zidovima se nalaze crteži koji prikazuju praistorijeske lovce sa lukovima u rukama. U starom i srednjem veku luk je predstavljao okosnicu ubojne sile većine civilizacija koje su se smenjivale. Među narodima za koje se zna da su izuzetno vladali veštinom izgradnje i upotrebe luka i strele nalaze se Egipćani, Persijci, Asirci, Mongoli, Turci itd. Oblici, materijali i način izgradnje streličarske opreme su se kod pomenutih naroda razlikovali. Vrhunac u izgradnji i upotrebi dostigli su Mongoli i Turci a oblik i principi koje su oni koristili za izradu koriste se i danas kod izrade moderne streličarske opreme

U Evropi, streličarstvo se najviše razvilo u Engleskoj, gde su luk i strelu doneli Normani u periodu od 850-950 god. Upotrebu luka i strele u vojne svrhe Englezi su razvili do nivoa umetnosti. Istoričari se slažu da je upravo engleski dugi luk (longbow) omogućio Englezima vojnu premoć nad kontinentalnim suparnicima. Engleska ratna taktika toga perioda sastojala se skoro isključivo od upotrebe velikih falangi streličara koji su ispaljivali oblake strela desetkujući neprijatelja (pre svega neprijateljsku konjicu). Specifičnost engleskog vojnog streličarstva ogledala se u upotrebi izuzetno jakih tisovih lukova (snage oko 120 funti) koji su mogli ispaljivati teške ratne strele na veliku udaljenost. Ove su strele bez problema probijale oklope vitezova. Elitne jedinice predstavljali su tzv. Velški strelci a standardi za prijem u ove jedinice bili su izuzetno rigorozni. Na kontinentu su se u to vreme koristili daleko inferiorniji lukovi. Kroz ceo ovaj period strelicarstvo nije bilo samo vojna veština, već i sportska. U svim pomenutim civilizacijama upražnjavala su se takmičenja u veštini gađanja lukom, o čemu postoji dosta pisanih i drugih podataka. Poznati su veliki srednjevekovni turniri u Engleskoj, a slična takmičenja održavala su se i drugde. Pocetak modernog sportskog strelicarstva vezuje se za 1931. godinu kada je osnovana Medjunarodna strelicarska federacija (FITA).

Oprema
Najvažniji deo streličarske opreme je, naravno luk. U zavisnosti od funkcionalnih karakteristika, lukove možemo podeliti na tri tipa:

* Recurve (olimpijski luk)
* Compound (slozeni luk)
* Tradicionalni luk

Najbitniji parametri koji odredjuju luk su jačina i dužina luka. Jačina luka izražava se u funtama i obično se meri na nategu od 28 inča. Dužina luka je parametar koji direktno utiče na brzinu strele. Ukoliko je luk duži, brzina ispaljene strele je manja i obrnuto. Drugi bitan deo opreme bez koga nema streličarstva su su strele. Od ostale opreme neophodne za kompetitivno bavljenje streličarstvom pomenimo nišan, stabilizatore, rest, tobolac za strele itd.

Discipline
FITA discipline - Osnivanjem međunarodne streličarske federacije (FITA) formulisan je skup pravila i disciplina za takmičenje u metnom streličarstvu koja važe u celom svetu i koja se primenjuju na Olimpijadi. U zavisnosti od opreme koju streličari koriste, tačnije od vrste luka formirane su tri divizije (ili stila) - recurve (olimpijski luk), compound (složeni luk) i goli luk (bare bow) - koje se međusobno ne takmiče. Na Olimpijadi je dozvoljena isključivo upotreba olimpijskog luka. Muškarci i žene se takmiče posebno. U zavisnosti od starosne dobi postoje kategorije juniora, seniora i veterana. Pošto se streličarska takmičenja održavaju kako na otvorenom (outdoor) tako i u zatvorenom prostoru (indoor), za obe vrste takmičenja precizirane su odgovarajuće distance, dimenzije meta u koje se gađa i broj strela koje se ispaljuju po jednoj seriji odn. ukupno. Za sve FITA discipline postoje nacionalna, regionalna i svetska takmičenja, vode se podaci o rekordima a postoji i zvanična rang lista streličara formirana na osnovu uspeha streličara na pomenutim turnirima (poput ATP liste u tenisu)

FITA distance - Indoor 18 m
Gađa se sa distance od 18 m u lice prečnika 40 cm na kome je 10 koncentričnih krugova. Prečnik kruga 10 se razlikuje za olimpijski luk i compound (za olimpijski luk je veličine 4 cm, a za compound 2 cm). U praksi se, pak, najčešće gađa u skraćena lica (krugovi od 10 do 6 - pogodak izvan računa se kao 0) poređana po tri jedno ispod drugog ili poređana u trougao. U toku takmičenja ispaljuje se dva puta po 10 serija od po tri strele (ukupno 60 strela). Obično se izmedju prvih 30 i drugih 30 strela pravi pauza. Streličar ima na raspolaganju 2 min za ispaljenje 3 strele. Maksimalan skor je 600.
Pravila su u ovom slučaju ista za muskarce i zene.

Indoor 25 m
Pravila su ista kao za FITA 18 m osim što se sa distance od 25 m puca u lice prečnika 60 cm.

Outdoor - FITA round
Na otvorenom se gađa sa 4 distance - 90, 70, 50 i 30 m. Sa 90 i 70 m gađa se u lica prečnika 122 cm (6 serija od po 6 strela), a sa 50 i 30 m u lica prečnika 80 cm (12 serija od po 3 strele). Ukupno se ispali 144 strele a maksimalan skor je 1440. U ovom slučaju, distance za žene se razlikuju. Zene pucaju sa 70, 60, 50 i 30 m. Ostala pravila su ista. Streličar ima na raspolaganju 2 min za ispaljenje 3 strele odn. 4 min za 6 strela.

Olimpic round
Olimpijska runda sastoji se iz dva dela: eliminacione runde i finalne runde. Pre ulaska u eliminacionu rundu održava se kvalifikaciona runda čiji je cilj da se proberu 64 najbolja takmičara. U eliminacionoj rundi streličari pucaju individualne mečeve u okviru eliminacionih grupa od po 8 streličara (ukupno 8 grupa obeleženih sa A, B, C, D , E , F, G, H), i to tako da prvoplasirani puca sa 64., drugoplasirani sa 63. itd. Streličari pucaju u paru sa distance od 70 m (muškarci) odnosno 60 m (žene) u lice prečnika 122 cm. Puca se 3 seta od po 6 strela. Streličari imaju 4 minuta da ispucaju set od 6 strela. U finalnoj rundi 8 preostalih streličara pucaju 4 seta od po 3 strele (imaju 2 minuta za ispucavanje seta od 3 strele), sa istih distanci i u lice istog prečnika kao i u eliminacionoj rundi. Eliminacije se nastavljaju sve do konačnog pobednika. Na svetskim šampionatima i Olimpijskim igrama, FITA propisuje da se finalni mečevi odvijaju tako da streličari pucaju po jednu strelu jedan za drugim, pri čemu imaju na raspolaganju 40 secunki za ispaljenje strele.

Clout
Clout je disciplina u kojoj se sa velikih distanci gađa u metu iscrtanu na zemlji (ili okvir postavljen na zemlju - "clout"=okvir mete u streličarstvu). Centar je obično označen zastavicom. Broj poena se računa u zavisnosti od udaljenosti strele od zastavice: 18 inča - 5 poena, 3 stope - 4 poena, 6 stopa - 3 poena, 9 stopa - 2 poena i 12 stopa - 1 poen. Gađa se sa ukupno 36 strela a muškarci i zene gađaju sa različitih distanci.

Field i 3D
Field i 3D streličarske discipline vode poreklo od lova lukom i strelom. Streličari, raspoređeni u grupe od po 3 ili 6 takmičara prate predefinisanu putanju preko različitih vrsta terena i gađaju u mete sa nepoznatih distanci. Razlika između Field i 3D disciplina je u tome što se kod 3D kao mete koriste makete životinja (u prirodnoj veličini, vrlo često i pokretne). Mete za field su crno-žute sa 5 koncentricnih krugova. Spoljasnji krug nosi 1 poen, sledeći 2 i tako do unutrašnjeg koji nosi 5 poena. Prilikom gađanja streličar mora da stane na označenu tačku za gadjanje koja je najčešće smeštena uz neko drvo. Kompletna runda sastoji se od 28-32 mete sa 2-4 strele po meti.

Popinjay (Papingo)
Popinjay disciplina sastoji se u gađanju "jata ptica". Postoji "ptica predvodnik - petao" (5 poena), četiri "koke" (3 poena) i minimum 24 "pileta" (po 1 poen). "Petlovi" su veličine 10-12 inča i postavljeni na 90 stopa iznad zemlje, "koke" su veličine 6-8 inča i smeštene na 89 stopa dok su "pilići" veličine 3-4 inča i razmešteni na visini od 80-88 stopa. Gađa se strelama sa blunt vrhovima (specijalni vrhovi koji služe za lov ptica) i u jednoj seriji ispaljuje se samo jedna strela. "Ptica" mora biti pogođena tako da padne. Boduje se ili prema definisanom vremenu koje streličari imaju na raspolaganju ili prema broju strela (u prvom slučaju pobednik je streličar koji u određenom vremenu ostvari najveći broj poena a u drugom onaj ko na odredjen broj ispaljenih strela ostvari najveći broj poena).

Flight
Suština discipline flight je da se strela ispali na što veću udaljenost. Za ovo se uglavnom koriste specijalni "flight" lukovi i strele. Trenutni rekord iznosi preko 1200 m.

Jet ski ili skuter za vodu je rekreativno vozilo za jednu osobu (stajaći i sedeći) ili za dve do četiri osobe (sedeći). Jet ski je ime modela kojeg je proizveo Kawasaki, ali je postalo opšte prihvaćeno kao naziv za sve skutere na vodi. Zbog njihove relativno niske cene, slobode i sigurnosti koju pružaju vlasnicima, jet skijevi su postali popularna vozila za rekreaciju, a obvezna dodatna oprema obuhvata sigurnosni prsluk i kacigu.

Prvi modeli jet skijeva počeli su se pojavljivati 1980-ih. Jedan od prvih jet skijeva, Suzukijev "Wet-bike", konstruisan je po uzoru na motorne sanke za snijeg, a njime se upravljalo prednjom skijom. Uskoro je Kawasaki na tržište izbacio manje i praktičnije, većinom stajaće modele koji su mogli postizati brzinu do 60 km/h. Nakon toga, na tržištu se pojavio i Yamahin model koji je postizao brzinu do 50 km/h. Jet skijevi su su ubrzo dosegli dužinu veću od 3 metra i težinu veću od 250 kg.

Danas jet skijevi mogu razviti brzine veće od 140 km/h, zbog kojih su jetovi postali vrlo popularni, osim kao rekreacijska vozila, i vozila za trke koje se održavaju po celom svetu. Europsko prvenstvo u jet skiju osnovano je 1987. godine i jedno je od najboljih serija brzinskih trka. Prvenstvo se održava bez obzira na vremenske uslove.

Definicija
Rafting je ljudska aktivnost koja se odvija na brzim rekama, koja podrazumeva fizičku veštinu veslanja u čamcima izrađenim od mekog materijala i koja je generalno prihvaćena kao društvena i komercijalna aktivnost i takmičarski sport. Rafting je sport i rekreativna aktivnost koja je dostupna javnosti kroz aktivnosti komercijalnih tur-operatera, sport i klubove rekreativaca. Takođe, rafting je aktivnost malog ekološkog uticaja koja stvara svest o konzervaciji i uvažavanju ekologije, dok u isto vreme prezentuje sportske veštine.

IRF. Misija IRF (International Rafting Federation) je da održava i promoviše uslove koji obezbeđuju rad i razvoj raftinga u svim takmičenjima, na komercijalnom i rekreativnom nivou. Evropska i Svetska prvenstva, i Euro Cup takmičenja u raftingu se održavaju pod okriljem IRF, a uglavnom sva takmičenja se održavaju po pravilima IRF (IRF race rules).

Oprema
Za svako učestvovanje na trci neophodno je posedovanje odgovarajuće opreme, u koje spada sigurnosna kaciga, prsluk za spasavanje i veslo. Na svakom takmičenju organizator je dužan da obezbedi iste čamce za sve timove koji nastupaju. Takmičenje traje uglavnom vikendom, gde se prvi dan voze discipline slalom i sprint, a drugi dan se timovi takmiče u disciplini spust.

Kategorije
U raftingu ljudi se takmiče u kategorijama R4 i R6, što označava četvoro odnosno šestoro ljudi u čamcu. Skoro sva takmičenja na prostoru bivše Jugoslavije su R6 formata. Takođe, u raftingu se takmiči u muškoj i ženskoj konkurenciji, s tim da jedan muškarac u posadi automatski znači da je to muška posada, te se takmiči u muškoj konkurenciji.

Discipline
U raftingu postoje tri discipline, a to su: sprint, slalom i spust (downriver). Sprint se sastoji od time-trial i head-to-head događaja koji se od takmičarske sezone 2008 odvojeno boduju. U time-trial-u se meri vreme na stazi dužine 150-400m, i u suštini je brzinska disciplina i osnova je sprinta. Na osnovu rezultata iz time-trial-a se formira tabela iz koje prvih 8, 16, 24 ili 32 tima ide dalje u head-to-head.U head-to-head se timovi takmiče u knock-out fazi do finala. Više o ovome u pravilima raftinga na strani www.alfatim.rs/download/pravila.doc.

Slalom je disciplina najsličnija kajak slalomu sa divljih voda, i sadrži najčešće 12 kapija od kojih je 6-8 nizvodnih (zelenih) i 4-6 uzvodnih (crvenih) kapija. Svako dodirivanje kapije se kažnjava sa 5 kaznenih sekudni, a neuspevanje da 6 kaciga prode kroz kapiju se kažnjava sa 50 kaznenih sekundi.

Spust je disciplina koju još zovu i maraton ili klasik (iz kajaka), a podrazumeva takmičenje na deonici dužine 4 i više kilometara. Svetsko prvenstvo 2009 godine imaće spust dužine 14km. Spust u zavisnosti od dužine i vodostaja treba da traje 20 do 60 minuta.