Na današnji dan

- 14. oktobar

- Danas je praznik Pokrov Presvete Bogorodice. Crkva je oduvek proslavljala Presvetu Bogorodicu kao pokroviteljicu i zaštitnicu hrišćana koja svojim molitvama umilostivljava Boga prema nama grešnima. Bezbroj puta pomagala je pojedincima i narodima, u ratu i miru i svuda u nevoljama. Događaj koji crkva danas praznuje desio se 14. oktobra (1. oktobra po starom kalendaru) 911. godine, u vreme cara Lava Mudroga (Filosofa). Bilo je svenoćno bdenje u Bogorodičinoj crkvi Vlaherne u Carigradu. Crkva je bila puna naroda, a negde u pozadini stajao je sveti Andrej Jurodivi sa svojim učenikom Epifanijem. U četiri sata posle ponoći, ugledao je sveti Andrej Presvetu Bogorodicu sa rasprostrtim omoforom iznad naroda, kao da tom odećom pokriva narod. Bila je odevena u zlatnokrasnu porfiru i blistala je okružena apostolima, svetiteljima, mučenicima i devicama. Sveti Andrej pokaza rukom Epifaniju i upita ga da li i on vidi "Caricu i gospođu kako se moli za sav svet", što Epifanije začuđen potvrdi. Zbog tog događaja, uvedeno je ovo praznovanje da nas stalno podseća na taj trenutak i na stalno pokroviteljstvo Presvete Bogorodice, kad god to u nevoljama od nje molitveno tražimo.



1066. - Engleski kralj Harold II je poražen u bici kod Hestingsa od normanskih snaga predvođenih Viljemom Osvajačem. Harold je ubijen, a njegove snage uništene. On je bio poslednji anglosaksonski kralj Engleske.

1834. - Henri Bler je prvi crnac u Americi koji je dobio patentnu zaštitu, i to za sadilicu kukuruza.

1894. - U Beogradu je na liniji Kalemegdan-Slavija pušten u saobraćaj prvi tramvaj na konjsku vuču. U gradu je već 1896. bilo 9,5 kilometara tramvajskih šina, a između Terazija i Topčidera saobraćao je električni tramvaj.

1941. - Okupatorski vojnici nacističke Nemačke su u Srbiji u Drugom svetskom ratu počinili jedan od najtežih ratnih zločina, streljavši u Kraljevu više od 6.000 srpskih civila, uključujući žene i decu.

1944. - Umro je srpski slikar Marko Murat, osnivač Umetničke zanatske škole u Beogradu, koji je počeo kao realista, ali se potom približio impresionistima. Slikao je portrete, istorijske kompozicije, predele, snažno je uticao na stvaranje tzv. Beogradske škole i u srpsko slikarstvo je uneo nova umetnička shvatanja i razvio interesovanje za probleme svetlosti.

1944. - Nemački feldmaršal Ervin Romel je, posle neuspelog atentata na Hitlera (20. avgusta 1944.), kao jedan od zaverenika, izvršio samoubistvo.

1947. - Američki kapetan Čak Jejger (Chuck Yeager) postao je prva osoba koja je letela brže od brzine zvuka, tj. koja je probila zvučni zid.

1961. - Početak radova na izgradnji Avalskog tornja. Zidanje je trajalo do sredine 1965. godine.

1964. - Američki borac za ljudska prava, dr Martin Luter King, dobio je Nobelovu nagradu za mir povodom svoje nenasilne borbe za ukidanje rasnih predrasuda u Americi. Sa svojih 35 godina života, on je ujedno i najmlađa osoba koja je dobila ovo prestižno priznanje.

Dogodilo se na današnji dan - 15. oktobar


70. p. n. e. - Rođen je Vergilije PublijeMaron, rimski pesnik. Napisao je "Bukolike" ("Eclogae" ili "Bucolica")- pastirske idilične pesme, spev o zemljoradnji i pčelama "Georgike" ijunački ep "Eneida" o legendarnom Enejinom putovanju posle pada Troje injegovom nastanjenju u Laciji.

1582. - Mnoge katoličke zemljeprihvatile su gregorijanski kalendar. Da bi kalendar doveo u sklad saprirodom, papa Gregorije XIII je prema predlozima jedne komisijepoznatih astronoma, izvršio reformu julijanskog kalendara i naredio dase iza četvrtka, 4. oktobra 1582, naredni dan računa kao 15. oktobar.

1791. - Rođen je srpski pisac SimaMilutinović Sarajlija, preteča srpskih romantičara i autor delanacionalno-romantičarske egzaltacije, koji je nadimak dobio po mesturođenja. Školovao se u Beogradu, Zemunu, Segedinu, Sremskim Karlovcima.Borio se u ustancima Srbije za nezavisnost, a u Cetinju je od 1827. biosekretar vladike Petra I Petrovića Njegoša i vaspitač i pesničkiučitelj njegovog sinovca Rada, kasnije Petra II Petrovića Njegoša. Napoziv kneza Miloša Obrenovića, vratio se 1831. u Srbiju i biodiplomatski agent za veze s Crnom Gorom, sekretar Ministarstvaprosvete, istoriograf kneza Miloša. Dela: spevovi "Srbijanka","Trojebratstvo", "Trojesestarstvo", tragedija "Obilić", istorijskispisi "Istorija Srbije", "Istorija Crne Gore", zbirka narodnih pesama"Pjevanija crnogorska i hercegovačka".

1834. - Srpski knez Miloš Obrenović jeukazom o Velikoj školi u Kragujevcu naložio "popečitelju prosveštenija"da "novi i shodni poredak uvede, kako bi se u njoj i one naukepredavale koje se u prosveštenijim evropejskim carstvima i po školama,takozvanim gimnazijama, predaju". Tu gimnaziju pohađali su mnogi srpskipisci i umetnici - Radoje Domanović, Jovan Ilić, Svetozar Marković,Sreten Popović, Vojislav Ilić, Dobrica Milutinović.
1844. - Rođen je Fridrih Niče, nemačkifilozof, profesor klasične filologije. Osnovu njegovog filozofskogučenja predstavlja ideja o natčoveku. Dela su mu više pesničkog negonaučnog karaktera, a neko vreme je, naročito početkom 20. veka, uticaona književno stvaranje u većini evropskih zemalja. Dela: "Tako jegovorio Zaratustra", "Ecce Homo", "Rođenje tragedije", "Volja za moć","Ljudsko, suviše ljudsko"...

1881. - Objavljen je prvi američki ribolovački časopis - "American Angler".

1917. - U Francuskoj je pogubljena MataHari (pravo ime Margaretha Geertruida Zelle), igračica i kurtizana,poreklom Holanđanka, upamćena kao nemačka špijunka za vreme Prvogsvetskog rata.

1989. - Umro je srpski pisac Danilo Kiš,jedan od najvećih u srpskoj literaturi, u čijim je delima sažeta svagorčina surovog 20. veka. Pisao je negovanim stilom, s modernoshvaćenom fabulom. Diplomirao je svetsku književnost na Beogradskomuniverzitetu. Bio je dramaturg pozorišta "Atelje 212" u Beogradu ilektor u Strazburu, Bordou i Lilu. Dela: romani "Psalam 44","Mansarda", "Bašta, pepeo", "Peščanik", "Grobnica za BorisaDavidoviča", pripovetke "Rani jadi", "Enciklopedija mrtvih", drama"Elektra 70", polemički spis "Čas anatomije".

Dogodilo se na današnji dan - 16. oktobar


- Danas je Svetski dan hrane, ustanovljen 1979. Tog dana 1945. UN su osnovale Organizaciju za hranu i poljoprivredu (FAO).


1793. - Franucska kraljica Marija Antoneta je giljotinirana, devet meseci posle svog supruga kralja Luja XVI.

1837. - Srpski knez Miloš Obrenovićukinuo je kuluk - besplatan rad seljaka koji su koristili kmetovi,nahijske starešine i sveštenstvo. U tome se preterivalo, što je bilopovod za odmetanje seljaka u hajduke. Kuluk je više puta zabranjivan,ali su ukazom kneza Miloša ukinuti svi njegovi vidovi, osim kuluka zaodržavanje puteva i mostova.

1854. - Rođen je engleski književnikOskar Vajld. Pord pesama, napisao je roman "Slika Dorijana Greja",nekoliko duhovitih komedija ("Idealan muž", "Glavno je zvati seErnest"...), dramu "Saloma", ali najbolja i najčuvenija njegova dela su"De Profundis" (napisano na robiji u Redingu, gde je na dve godine, od1895. do 1897, osuđen za seksualnu nastranost) i "Balada o tamnici uRedingu" (napisano 1898). Po izlasku sa robije, živeo je u Parizu podimenom Sebastian Melmoth.

1869. - Jedan hotel u Bostonu postao je prva zgrada sa unutrašnjim vodovodom u modernom smislu te reči.

1910. - Jedan od pionira srpskogvazduhoplovstva, Ivan Sarić, izveo je, pred više hiljada znatiželjnikau Subotici, let drvenim "monoplanom" koji je sam konstruisao. Uzdigaose na visinu od 30 metara i u širokom luku obleteo konjičko trkalište.Sarićev "monoplan" čuva se u Muzeju vazduohoplovstva u Surčinu.

1923. - Osnovana je kompanija "Dizni".

1946. - Nad deset nacističkih oficira izvršena je smrtna kazna, nakon suđenja u Ninbergu za ratne zločine.

1983. - Umro je srpski slikar i likovnikritičar Mihailo Petrov, jedan od vodećih učesnika u velikompreobražaju umetnosti u Jugoslaviji između dva svetska rata. Bio jeprofesor Akademije primenjenih umetnosti u Beogradu. Ilustrovao jemnogobrojne knjige.

1993. - Prvi let motornim zmajem iznad Beograda (Kalemegdana) obavljen je u okviru prvog aeromitinga aerokluba "Naša krila". Prvi put obavljeni su i skokovi padobranaca iz istog motornog zmaja. Poletanje i sletanje organizovano je sa savskog keja između Gazele i tramvajskog mosta, a leteo je zmajar Bane Miljković.

Dogodilo se na današnji dan - 17. oktobar


- Danas je praznik Sveti Stefan Štiljanović. Rođenje u Paštrovićima i bio je srpski despot. Upravljao je srpskim narodomu preteškim vremenima, boreći se hrabro i istrajno protiv Turaka iLatina. Ovaj veliki rodoljub i pravednik božji može se uporediti posvemu sa svetim Aleksandrom Nevskim i svetim kraljem JovanomVladimirom. Umro je početkom 16. veka. Na njegovom grobu često se noćupojavljivala svetlost, zahvaljujući kojoj su i pronađene njegove mošti.Kada je Stefanova žena videla njegove netljene mošti, i ona sezamonašila i do kraja provela u manastiru svoj podvižnički život.Stefanovo telo dugo je počivalo u fruškogorskom manastiru Šišatovcu. Zavreme Drugog svetskog rata preneseno je u Beograd i položeno u Sabornucrkvu pored tela kneza Lazara.


1860. - U Škotskoj je održan prvi profesionalni gold turnir. Pobednik je bio Vili Park (Willie Park).

1909. - Prvi let dr Vladimira Aleksića u Pančevu.

1912. - Srbija i Bugarska su, devet danaposle Crne Gore, objavile rat Turskoj, a 18. oktobra na stranibalkanskih saveznika u Prvi balkanski rat ušla je i Grčka. Za nepunmesec dana oslobođen je gotovo ceo Balkan od Turaka, a na mirovnojkonferenciji u Londonu Turska se odrekla teritorija u Evropi, izuzevteritorije oko grada Jedrena, zbog čega je rat nastavljen do padaJedrena u martu 1913, a mir između balkanskih saveznika i Turkepotpisan je u Londonu 13. maja 1913.

1920. - Rođen je Montgomeri Klift,američki filmski glumac, poznat po ulogama ljubavnika sa primesompsihopatoloških kompleksa. Umro je 1966. godine. Filmovi: "Mesto podsuncem", "Odavde do večnosti", "Naslednica", "Stanica Termini"...

1931. - Najčuveniji kriminalac svih vremena, Al Kapone, osuđen je u Čikagu zbog izbegavanje poreza na 11 godina zatvora.

1945. - Huan Peron uveo je diktaturu u Argentini.

1957. - Francuski pisac Alber Kami dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

1967. - Prvi put je izveden mjuzikl "Kosa".

1972. - Umro je srpski princ ĐorđeKarađorđević, stariji sin kralja Petra I, koji se odrekao prava napresto i posvetio vojničkoj karijeri. Do 16. godine, služio je uPetrogradu u paževskom korpusu s mlađim bratom Aleksandrom i vratio seu Srbiju kada je Petar I 1903. postao kralj. Učestvovao je u obabalkanska i u Prvom svetskom ratu, a u jurišu na Mačkovom kamenu 1914.teško je ranjen. Posle oslobođenja zemlje, bio je žrtva dvorskihspletki, proglašen je maloumnim i do početka Drugog svetskog rata bioje na prinudnom lečenju. Odbio je da se 1941. pridruži vladi i kralju uizbeglištvu, a potom je odbio i nemačku ponudu da se nastani u Belomdvoru.

1989. - San Francisko je zadesionajstrašniji zemljotres još od onog 1906. godine. Ovaj zemljotrestrajao je svega 15 sekundi i bio je jačine 7,1 stepen po Rihterovojskali. Njegove posledice mogli su da vide milioni ljudi koji su u tommomentu čekali direktan prenos bejzbol utakmice između San FranciscoGiants-a i Oakland Athletics-a. Podrhtavanje je počelo nekoliko sekundipre početka utakmice i sportski komentatori ubrzo su se našli u sasvimdrugoj ulozi, direktno svedočeći o paklu koji je nastao na stadionu. Uzemljotresu je poginulo 63 ljudi, više od 3.000 bilo je povređeno, apreko 100.000 zgrada ozbiljno oštećeno.

1997. - Rano ujutru dotrajale električneinstalacije izazvale su požar u Jugoslovenskom dramskom pozorištu.Radovi na obnovi ovog pozorišta počeli su već sledeće 1998. godine, alisu prolongirani zbog nedostatka novca, bombardovanja i sl, te jepozorište ponovo otvorilo vrata tek u prvoj polovini 2003. godine.

Dogodilo se na današnji dan - 18. oktobar


1469. - Ferdinand, kralj Argonije, oženio se sa Izabelom od Kastilje i dobio Kastilju, čime je izvršio ujedinjenje Španije, čiji je bio kralj od 1479. do 1516. godine. Njihova vladavina upamćena je po uvođenju zloglasne španske inkvizicije 1480. godine, ali i po tome što je tada bila opremljena Kolumbova ekspedicija koja ja otkrila Ameriku.

1692. - Postavljen je kamen temeljac Petrovaradinske tvrđave kod Novog Sada, na ruševima srednjovekovne tvrđave, na uzvišenju 40 metara iznad Dunava. Nova tvrđava sastojala se od Gornjeg i Donjeg grada, imala je visoke bedeme i bila je okružena šančevima u koje je puštana voda.

1842. - Rođen je srpski političar, ekonomista, diplomata, istoričar i pisac Čedomilj Mijatović, član Srpske kraljevske akademije, utemeljivač Narodne banke Srbije, profesor ekonomije na Velikoj školi u Beogradu. Posle završenog Liceja u Beogradu, studirao je političko-ekonomske nauke u Minhenu, Lajpcigu, Cirihu i Beču. Između 1873. i 1889. bio je više puta ministar inostranih poslova i ministar finansija. Kao šef srpske diplomatije, potpisao je s Austro-Ugarskom 1881. Tajnu konvenciju, a kao ministar finansija je uveo dinar kao novčanu jedinicu Srbije i metarski sistem mera. Odlučujuće je doprineo izgradnji železnica u Srbiji i njenom uključivanju u svetske finansijske tokove. Prvi je u Srbiji počeo sistematski da izučava privrednu istoriju. Mnogo je prevodio s engleskog, uključujući "Istoriju civilizacije u Engleskoj" Henrija Tomasa Bakla (Henry Thomas Buckle). Posle pada dinastije Obrenović 1903, napustio je Srbiju i otišao u London, gde je živeo do smrti 1932. Dela: "Izvod iz političke ekonomije", "Nauka o državnom gazdinstvu ili nauka o financiji", "Istorija trgovine", "Financije srpskog kraljevstva", "Ikonija, vezirova majka", "Rajko od Rasine", "Knez Gradoje od Orlova grada", "Đurađ Branković", "Uspomene balkanskog diplomate".

1856. - Rođen je srpski geolog i političar Jovan Žujović, geolog svetskog glasa, utemeljivač geološke nauke u Srbiji, predsednik Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskog univerziteta, član mnogih inostranih društava i akademija. Osnovao je Srpsko geološko društvo, Mineraloško-geološki zavod i časopis "Geološki anali Balkanskog poluostrva". Autor je mnogih radova iz svih oblasti geologije i prve geološke karte Srbije i Jugoslavije. Bio je ministar prosvete i spoljnih poslova Srbije i jedan od osnivača Republikanske demokratske stranke. U politiku je ušao pod uticajem Živojina Žujovića i Svetozara Markovića. Dela: "Geologija Srbije I i II", "Topografska i petrografska geologija", "Opšta geologija".

1898. - Samo godinu dana nakon što je Španija zagarantovala Portoriku nezavisnost, američke snage su ga zauzele i on je došao pod američki kolonijalni sistem.

1910. - Rođen je srpski kompozitor, dirigent i muzikolog Vojislav Vučković, koji je u Pragu završio Konzervatorijum i Majstorsku školu, gde je i doktorirao. U Beogradu je bio profesor Muzičke škole "Stanković", dirigent Beogradske filharmonije i saradnik više listova i časopisa. Između dva svetska rata je učestvovao u radničkom pokretu, organizovao studentske i radničke horove, bavio se muzičkom kritikom. Uhapšen je zbog provale specijalne policije u okupiranom Beogradu i streljan 1942. Dela: simfonijske poeme "Ozareni put", "Burevesnik", "Herojski oratorijum", balet "Čovek koji je ukrao sunce".

1931. - Umro je Tomas Alva Edison, američki tehničar i pronalazač (preko hiljadu patenata uglavnom u elektrotehnici). Pronašao je električnu sijalicu sa ugljenim vlaknom, među prvima sagradio električnu centralu, pronašao gramofon, mikrofon, usavršio telefon, akumulator i dr. Ponašao je kinetoskop i prvi put primenio danas uobičajenu filmsku traku od celuloida (35 mm). Vršio je eksperimente u sinhronizovanju filmske slike s tonom reprodukovanim sa ploča kinetofona i sagradio prvi filmski atelje u svetu.

1963. - Predsednik Jugoslavije Josip Broz Tito je s predsednikom SAD Džonom Ficdžeraldom Kenedijem u Beloj kući razgovarao o akcijama za smanjenje hladnoratovske zategnutosti.

1991. - Televizija Beograd počela je da emituje program preko satelita.

na današnji dan - 19. oktobar


- Danas je praznik Svetog apostola Tome. Kroz njegovu sumnju u vaskrsenje Gospoda Isusa Hrista, dobila se nova potvrda tog čudesnog događaja. Vaskrsli Gospod ponovo se javio učenicima da bi uverio Tomu. Gospod mu reče: "Pruži ruku tvoju i metni u rebra moja, i ne budi nevjeran, nego vjeran." Toma uzviknu: "Gospod moj i Bog moj" (Jov. 20). Posle silaska Duha svetog, apostoli su kockom odlučivali kuda će ići na propoved i sveti Toma dobi Indiju. Iako tužan što odlazi tako daleko, ohrabren Gospodom, mnogo je naroda tamo obratio hrišćanskoj veri, ustanovio crkvu i postavio sveštenike i episkope. Između ostalih, obratio je i dve sestre, žene dvojice kneževa, Tertijanu i Migdoniju. Obe sestre, posle mnogo nevolje, oslobođene braka, poživele su bogougodno i u podvigu do smrti. Knez Muzdije, Tertijanin muž, kome je apostol krstio ženu i sina Azana, osudio je svetitelja na smrt. Tako je sveti Toma okončao svoj zemaljski život. Posle smrti, i on je, kao i drugi apostoli, bio čudesno prenesen u Jerusalim na pogreb Presvete Bogorodice. Pošto je stigao kasno, zamolio je da otvore grob Prečiste, ali njeno telo ne beše tamo. Gospod je već uzeo svoju majku u naselje nebesko. Tako sveti Toma svojim nepoverenjem utvrdi veru u vaskrsenje Gospoda, a svojom docnjom otkri čudesno proslavljenje Matere Božje.



1812. - Izgladnela francuska vojska počela je povlačenje iz Rusije, posle neuspešne invazije na Moskvu.

1841. - Rođen je crnogorski kralj, vojskovođa i pisac Nikola I Petrović Njegoš, bezmalo šest decenija vladar Crne Gore, koja je u tom periodu dvostruko uvećana i međunarodno priznata. Skupština glavara ga je 1860. proglasila knezom, kralj je bio od 1910. do 1918, a vladavina mu je bila ispunjena oslobodilačkim borbama i nastojanjem da očuva nezavisnost države, u čemu je tesno sarađivao sa Srbijom. Posle invazije Austro-Ugarske u Prvom svetskom ratu, u januaru 1916. otišao je u Francusku, gde je umro 1921. Velika narodna skupština u Podgorici ga je 26. novembra 1918. zbacila i proglasila prisajedinjenje Crne Gore Srbiji, o čemu je kao vatreni srpski nacionalista - da ironija istorijskog trenutka bude potpuna - sanjao celog života. Pisao je drame i pesme, uključujući dramu u stihovima "Balkanska carica" i patriotsku pesmu "Onamo, 'namo". Posmrtni ostaci kralja Nikole i kraljice Milene preneseni su u zemlju u oktobru 1989. i sahranjeni u Cetinju.

1918. - U Zagrebu je u Prvom svetskom ratu Narodno veće Srba, Hrvata i Slovenaca donelo Deklaraciju o ujedinjenju svih Južnih Slovena u jednu državu. Nekoliko dana kasnije delegacija Veća je u Beogradu dala izjavu o ujedinjenju preostalog južnoslovenskog etničkog prostora bivše Austro-Ugarske u jedinstvenu državu sa Srbijom i Crnom Gorom, a regent Aleksandar Karađorđević je 1. decembra 1918. proglasio Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca.

1932. - U Beogradu je otvoren Kolarčev narodni univerzitet, zadužbina Ilije Milosavljevića Kolarca, koji je u tu svrhu testamentom zaveštao ogromnu svotu od oko 50.000 dukata. Zdanje Kolarčevog univerziteta projektovao je srpski arhitekta Petar Bajalović.

1941. - U oslobođenom Užicu je u Drugom svetskom ratu izašao prvi broj obnovljene "Borbe".

1957. - Savezna Republika Nemačka prekinula je diplomatske odnose s Jugoslavijom zato što je Beograd priznao Nemačku Demokratsku Republiku. Odnosi su obnovljeni u februaru 1968, u vreme kad je šef bonske diplomatije bio Vili Brant.

1964. - U udesu sovjetskog aviona "Iljušin-18", koji se srušio na Avalu, niko nije preživeo, uključujući šestočlanu delegaciju sovjetske armije s maršalom Sergejem Semjonovičem Birjuzovom na čelu, koja je trebalo da učestvuje na proslavi 20-godišnjice oslobođenja Beograda.

1991. - Blizu Zaječara su otkrivene grobnice rimskog cara Gaja Galerija Valerija Maksimijana i njegove majke Romule. Ovaj rimski imperator podigao je u periodu od 293. do 311. na brdu Magura carsku palatu, nazvanu Romulijana, prema imenu njegove majke. Otkriće je zasluga srpskog arheologa Dragoslava Srejovića, koji je otkrio i Lepenski vir.

na današnji dan - 20. oktobar

Danas je praznik Srđevdan - Sveti mučenici Sergije i Vakho. Ova dva svetitelja bili su prvaci i velikaši na dvoru cara Maksimijana, koji ih je poštovao i uvažavao zbog njihove hrabrosti, vernosti i mudrosti. Kada je car saznao da su oni hrišćani, sva njegova ljubav pretvorila se u gnev, naročito kada su otvoreno odbili da učestvuju u svečanostima žrtvoprinošenja idolima. Naredio je da im se oduzmu vojnička odela i svi znaci časti, dostojanstva i čina. Potom ih je posalo u izgnanstvo u Aziju svom namesniku Antiohu. Namesnik je pokušao da ih ubedi da se odreknu Hrista da bi sebe spasli beščašća, muka i smrti, ali oba svetitelja su ostala čvrsta u svojoj veri. Sveti Vakho izdahnuo je pod batinama namesnikovih vojnika, a sveti Sergije je odmah potom bio mučen i posečen u gradu Rosafu u Siriji. Oba ova mučenika i viteza vere Hristove stradala su oko 303. godine.



1757. - Jovan Apostolović postao je prvi Srbin doktor medicine, odbranivši na Univerzitetu u Haleu, na kojem je i studirao, disertaciju na latinskom jeziku - "O načinu kako duševni efekti utiču na čovečje telo". Bio je lekar u Novom Sadu i 1762. je znatno doprineo suzbijanju kuge u Beogradu, Bačkoj i Banatu.

1843. - Rođen je srpski pisac Kosta Trifković, komediograf koji je realistički slikao naravi vojvođanske sredine u drugoj polovini 19. veka. Posle završetka studija prava u Požunu (Bratislava), radio je u Pešti kao činovnik, potom u Novom Sadu kao beležnik i advokat. Njegove šaljive pozorišne igre, prožete neusiljenim humorom i prirodnošću, bile su pravo osveženje u vreme teške romantičarske drame. Realistički je nastavio komediografsku tradiciju zanemarenu u srpskoj literaturi posle Jovana Sterije Popovića, ali bez Sterijine snage i dubine. Dela: "Izbiračica", "Milo za drago", "Mladost Dositeja Obradovića", "Školski nadzornik", "Ljubavno pismo", "Čestitam", "Francusko-pruski rat".

1894. - Rođen je srpski vajar Risto Stijović, član Srpske akademije nauka i umetnosti, umetnik fine linije i plemenite materije. Studije je počeo na Umetničkoj školi u Beogradu, a posle prelaska preko Albanije u Prvom svetskom ratu, dospeo je sa srpskom vojskom na Krf, odakle je otišao u Marsej, a zatim u Pariz, gde je studirao i izlagao. Izgradio je karakterističan izraz, zasnovan na zatvorenim uprošćenim volumenima, slikao uglavnom ženske aktove ili portrete i iskazao posebnu sklonost u obradi retkog i skupocenog drveta. Autor je mnogih spomenika, izvanredno stilizovanih životinja i ptica u kamenu, bronzi i drvetu.

1935. - Alijansa ženskih pokreta Jugoslavije organizovala je u više gradova zborove, zahtevajući jednako, opšte, tajno, aktivno i pasivno pravo glasa za građane oba pola.

1936. - Zdanje Skupštine Jugoslavije primilo je prve poslanike. Kamen temeljac te impresivne građevine položio je 1907. kralj Srbije Petar I Karađorđević, a zgradu je projektovao srpski arhitekta Jovan Ilkić.

1942. - Umro je srpski glumac, dečji pisac, karikaturista i humorista Brana Cvetković, osnivač "Orfeuma", za koji je napisao više od 80 komada i skečeva lakog žanra. Školovao se u Beogradu i Minhenu. Bio je glumac Narodnog pozorišta, a zatim član putujućih družina.

1943. - Nekoliko desetina britanskih i američkih bombardera je u Drugom svetskom ratu zasulo bombama Niš, usmrtivši više od 250 srpskih civila, među njima i više desetina dece. Objekti nemačke okupatorske vojske pretrpeli su neznatna oštećenja, a najviše su postradali kvartovi najsiromašnijih Nišlija oko železničke stanice, u Šumadijskoj, Drinskoj, Prizrenskoj, Kajmakčalanskoj, Šiptarskoj, Gvozdenoj i Banjalučkoj ulici. Bio je to početak besomučne angloameričke vazdušne kampanje po gradovima u Srbiji i Crnoj Gori, koja je trajala do 18. septembra 1944. Bombe su malo naudile nemačkoj vojnoj sili, ali su tokom velike vazdušne operacije pod parolom isterivanja Nemaca "saveznici" ubili hiljade srpskih civila.

1944. - Jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije, pod komandom generala Peka Dapčevića, i Crvene armije, pod komandom generala Vladimira Ivanoviča Ždanova, oslobodile su u Drugom svetskom ratu Beograd. Tokom 12 dana teških borbi, poginulo je 16.800 Nemaca, a 8.739 je zarobljeno. Među oslobodiocima je poginulo 2.944 jugoslovenskih boraca i 960 crvenoarmejaca. Zaplenjeno je 1.500 nemačkih motornih vozila, 80 tenkova i 200 topova. Oslobađanjem glavnog grada Jugoslavije presečena je komunikacija Solun-Budimpešta, pa je nemačka grupa armija "E" morala da se izvlači iz Grčke nepovoljnijim pravcem, što je osetno usporilo njeno povlačenje i povećalo gubitke.



1949. - Jugoslavija je izabrana za nestalnog člana Saveta bezbednosti UN.

1992. - Umro je srpski političar i publicista cincarskog porekla Koča Popović, učesnik građanskog rata u Španiji, jedan od organizatora ustanka u Srbiji u Drugom svetskom ratu. Studije filozofije završio je na Sorboni u Parizu. Bio je na istaknutim vojnim položajima u Narodnooslobodilačkom ratu, od komandanta Prve proleterske brigade do načelnika Generalštaba JNA. Od 1953. do 1964. bio je šef jugoslovenske diplomatije, a od septembra 1966. do aprila 1967, posle pada Aleksandra Rankovića, potpredsednik SFRJ. Posle obračuna Josipa Broza (Tito) s tzv. liberalima u Srbiji, 1972. je odstranjen iz političkog života.

1992. - Jedinice JNA napustile su dubrovačko ratište na osnovu dogovora s Hrvatskom i Unproforom, a poluostrvo Prevlaka na ulazu u Boku Kotorsku stavljeno je pod kontrolu posmatrača UN.

na današnji dan - 21. oktobar

1790. - Rođen je Alfons de Lamartin, pesnik koji stoji na početku francuske romantičarske poezije i koji je, smatra se, preporodio francusku liriku; bio je član Francuske akademije od 1830. Učestvovao je u političkom životu od 1834. godine do državnog udara Napoleona (u vreme februarske revolucije čak postaje privremeni predsednik Republike), kada se povukao na svoje imanje i bio prinuđen da "robuje perom", tj. piše po porudžbini da bi otplatio silne dugove. Prvom zbirkom pesama, "Pesnička razmišljanja", nadahnutom smrću voljene Julije Šarl i prožetom poznatim romantičarskim motivima tuge, sete i beznađa zbog nestanka voljenog bića, stekao je veliku slavu i uticao na razvoj romantizma u svojoj zemlji. Dao je još tri zbirke lirskih pesama: "Nova pesnička razmišljanja", "Pesničke i religiozne harmonije", "Pribranosti" i dve epske poeme: "Žoslen" i "Pad jednog anđela" (u kojem je iskoristio i neke motive naših narodnih pesama). Napisao je i mnoga prozna dela, ali slabije vrednosti, od kojih je najpoznatije "Istorija žirondinaca". U "Putu na Istok" ima poglavlje "Beleške o Srbiji" napisano sa puno topline i vidovitosti. O stogodišnjici izlaska te knjige, podignut mu je spomenik u Karađorđevom parku u Beogradu.

1805. - Odigrala se bitka kod Trafalgara (rt na ulazu u Gibraltarski moreuz) u kojoj su udružene francuske i španske flote pretrpele poraz od engleske flote i u kojoj je poginuo engleski admiral Nelson. Ova bitka bila je veoma bitna, jer je onemogućila Napoleonov plan za invaziju Engleske.

1833. - Rođen je Alfred Nobel, švedski hemičar, pronalazač, industrijalac i veliki filantrop. Godine 1867. pronašao je dinamit, a 1886. balistit, jedan od prvih bezdimnih baruta, a patentirao je još preko 100 drugih izuma. Od proizvodnje dinamita i drugih eksploziva veoma se obogatio i ostavio je svojim testamentom 9.2 mil. dolara za dodeljivanje Nobelove nagrade za izvandredna dostignuća na području fizike, hemije, medicine (i fiziologije), književnosti i zalaganja za mir. Nagrade su prvi put dodeljene 1901. godine. Za hemiju i fiziku nagrade dodeljuje Švedska akademija nauka, za medicinu (i fiziologiju) Istitut Karolina u Stokholmu, a za mir komisija od pet članova koju bira Norveška narodna skupština.

1918. - Margaret Oven postavila je rekord u brzom kucanju - 170 reči u minutu.

1941. - Nemačka "kaznena ekspedicija" je u Kragujevcu u Drugom svetskom ratu streljala više od 7.000 srpskih civila. Dan ranije, nemačka vojska je napravila obruč oko grada, a patrole su kupile ljude po kućama, radnjama, kafanama, crkvama, kancelarijama. U gimnaziji su pokupili sve đake od petog do osmog razreda, profesore i direktora Milivoja Pavlovića, koji je odbio milost okupatora i podelio sudbinu đaka. Kragujevački pokolj jedan je od najvećih i najmonstruoznijih u Drugom svetskom ratu izvršen nad civilnim stanovništvom u jednom mestu i u jednom danu. U znak sećanja na užasan zločin, kraj spomenika poginulima u Šumaricama u Kragujevcu svake godine se održava Veliki školski čas, uz učešće umetnika, đaka i građana iz svih krajeva zemlje.

1945. - Ženama u Francuskoj dato je prvi put pravo glasanja.

1950. - Kineske trupe okupirale su Tibet.

1984. - Stiv Džouns (Steve Jones) istrčao je maraton u Čikagu za 2:08:05 i postavio svetski rekord.

na današnji dan - 22. oktobar


1797. - Francuz Žak Garneren (Jacques Garnerin) proslavio se kao prvi čovek koji je redovno skakao padobranom. Prvi put je javno nastupio u Parizu na današnji dan 1797. godine, i tom prilikom je uspešno skočio sa visine veće od 600 metara. Njegov padobran je imao oblik suncobrana, a bio je napravljen od belog platna za jedra, i u prečniku je bio širok oko sedam metara. U središtu kalote nalazio se drveni kotur od otprilike 25 cm, sa rupom u sredini koja je omogućavala da vazduh izlazi iz kalote. Taj deo je bio pričvršćen za platno većim brojem kratkih pantljika.

1811. - Rođen je Franc List, mađarski kompozitor, pijanista i dirigent, jedan od najuticajnijih i najistaknutijih muzičara svoga vremena. Nenadmašan kao pijanista, uživao je svetsku reputaciju. Dao je novi pravac muzici 19. veka, naročito uvođenjem programske muzike. Klavirska dela: "Godine hodočašća", "Legende", "Ljubavni snovi", "Sonata u h-molu", 20 mašarskih rapsodija, veliki broj transkripcija svojih i tuđih kompozicija, simfonije "Faust" i "Dante", simfonijske pesme "Les preludes", "Mazeppa", "Tasso"...

1844. - Rođena je Sara Bernar, čuvena francuska glumica. Svojim velikim formatom, njena gluma ispunjava čitavu jednu pozorišnu epohu. Bila je i profesor Konzervatorijuma u Parizu. Napisala je "Memoare".

1887. - U redu za patente u Njujorku, dotad nepoznat srpski pronalazač Nikola Tesla prijavio je šest izuma - asinhroni motor, obrtno magnetno polje, višefaznu naizmeničnu struju, način izrade motora za višefaznu struju, generator i transformator. Izume je 1888. otkupila firma "Vestinghaus" i njihovu primenu prikazala na svetskoj izložbi u Čikagu 1893.

1912. - Treća srpska armija generala Božidara Jankovića je u Prvom balkanskom ratu razbila turske snage i oslobodila Prištinu.

1921. - U Beogradu je osnovan Srpski aeroklub.

1927. - Umro je srpski pisac Borisav Stanković, pesnik mladosti, ljubavi, prolaznosti života i ljudske tragike, dubok analitičar političkih i psiholoških procesa u srpskom društvu uzdrmanom socijalnim raslojavanjem. Slikao je Vranje i jug Srbije, degeneraciju starih trgovačkih porodica i talas promena, opisijući patrijarhalnu atmosferu rodnog grada i potčinjenost pojedinca svemoćnom sudu čaršije. Sjajan poznavalac ljudske duše, naročito je rado slikao likove izraženih psihičkih i čulnih osobina kojima gopodare strast i dert, dovodeći ih u žestok sukob s moralnim nazorima male sredine. Dela: knjige pripovedaka "Iz starog jevanđelja", "Stari dani", drame "Koštana", "Tašana", roman "Nečista krv", memoari "Pod okupacijom".

na današnji dan - 23. oktobar


42. p. n. e. - Marko Junije, rimski republikanac koji je ubio Cezara, izvršio je samoubistvo na bojnom polju, nakon što ga je Antonije potukao kod Filipa.

1789. - Rođen je srpski novinar i publicista Dimitrije Davidović, otac srpske štampe, pisac najliberalnijeg srpskog ustava u 19. veku. Napustio je studije medicine započete u Pešti i Beču i 1813. pokrenuo u Beču "Novine serbske", koje su izlazile devet godina. Pritisnut dugovima, prešao je u Srbiju, gde je do 1829. bio sekretar kneza Miloša Obrenovića i nakratko ministar unutrašnjih poslova i prosvete. Po uzoru na francuski i belgijski ustav, izradio je Sretenjski ustav, usvojen 3. februara 1835, koji je knez Miloš u martu 1835. suspendovao, sa zadovoljstvom, iskoristivši negodovanje Austrije, Turske i Rusije, kojima nije odgovarao liberalan ustav. Posle toga je kod kneza pao u nemilost.

1890. - Prvi put je izvedena opera "Knez Igor" u Sankt Peterburgu.

1912. - Turskim napadom je počela Kumanovska bitka, u kojoj je Prva srpska armija pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića za samo dva dana do nogu potukla tursku Vardarsku armiju Zeki-paše i tako zadala težak udarac moćnom neprijatelju u Prvom balkanskom ratu. Turci su u početku imali više uspeha, zbog slabog izviđačkog i obaveštajnog rada srpske vojske, koja nije imala tačan uvid u bojni raspored neprijatelja, a srpska Vrhovna komanda je smatrala da je reč o turskim prethodnicama i da će se glavna bitka odigrati na Ovčem polju. U trenutku kad su sukobi otpočeli, Prva armija je bila dosta udaljena od Druge i Treće armije, a pod najžešći udar je potpala njena Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu u bici. Pri tom se posebno istakao niži oficirski kadar, zahvaljujući čijoj su samoinicijativi naneseni snažni udari u turski raspored, tako da se 24. oktobra elitna turska armija u neredu i panici povukla ka Bitolju. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je temelj kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1941. - Premijerno je prikazan Diznijev crtani film "Dambo".

1942. - Britanski osmi bataljon pod komandom generala Montgomerija prešao je u ofanzivu i kod Alamejna (mesto u Egiptu) i potukao Romelov afrički ekpspedicioni korpus.

1944. - Prebacujući se preko Dunava u tek oslobođeni Beograd, u Drugom svetskom ratu je pod nerasvetljenim okolnostima poginuo srpski revolucionar Ivan Milutinović, jedan od najistaknutijih vođa Narodnooslobodilačkog rata, narodni heroj, član Vrhovnog štaba i Politbiroa Centralnog komiteta Komunističke partije Jugoslavije. Bio je jedan od glavnih organizatora ustanka protiv okupatora, većnik AVNOJ-a i član vlade, odnosno Nacionalnog komiteta.

1944. - Sovjetske trupe su ušle u Mađarsku. Istoga dana 12 godina kasnije, počela je mađarska revolucija protiv staljinističke politike.

1983. - U eksploziji kamiona bombe u Bejrutu poginuo je 241 američki vojnik.

na današnji dan - 24. oktobar

1648. - Potpisan je Vestfalski mir, kojim je okončan tridesetogodišnji rat. Ovaj rat vođen je na terenu Nemačke i Češke u predvečerje velikih buržoaskih revolucija i konačnog pada feudalizma. Po formi je imao vid verskog rata između katoličkih i protestantskih snaga, a neposredan povod bio je oživljenje husitskog pokreta, kao i otpor staleža u češkoj prema apsolutizmu cara Ferdinanda II Austrijskog. Zbog mešanja Danske, Francuske i Švedske, koje su postepeno ulazile u rat protiv cara i katoličkih snaga u Nemačkoj, rat je dobio evropski karakter. Posledice su bile brojne - stradalo je toliko ljudi da se stanovništvo Nemačke svelo na polovinu, a Češke na jednu petinu predratnog broja. Vestfalskim mirom Francuska je od Nemačkog carstva dobila Alzas i neke lorenske gradove, Švedska je dobila Istočnu Pomeraniju i posede na ušćima velikih nemačkih reka, a Holandiji i Švajcarskoj priznata je nezavisnost. U samoj Nemačkoj priznat je gotovo pun suverenitet nemačkim vladarima i feudalcima, tako da se Nemačka raspala na oko hiljadu država i državica, a carevi iz dinasije Habzburg ostali su bez ikakve stvarne vlasti.

1836. - Patentirane su šibice.

1851. - Vilijam Lasel (William Lassell) otkrio je Ariel i Umbriel, dva od pet satelita planete Uran.

1857. - Osnovan je prvi fudbalski klub na svetu - Šefild iz Engleske.

1901. - Ana Tejlor je prva žena koja se u buretu spustila niz Nijagarine vodopade.

1907. - Umro je srpski novinar, pisac i političar Pera Todorović, jedan od osnivača Narodne radikalne stranke i jedan od najistaknutijih novinara svoga doba. Bio je blizak prvaku srpskih socijalista Svetozaru Markoviću i uređivao je niz listova i časopisa, uključujući socijalistički list "Rad". Pokrenuo je listove "Samouprava" i "Radikal", a od 1889. do 1903. izdavao je "Male novine", prvi informativno-senzacionalistički list u Srbiji. Hapšen je zbog pojavljivanja u Kragujevcu sa crvenim barjakom. Bio je dobrovoljac u srpsko-turskom ratu 1876. i 1877, posle čijeg je završetka 1878. emigrirao u Ugarsku i u Novom Sadu je 1878. i 1879. s Lazarom Pačuom izdavao socijalistički list "Straža". Potom je otišao u Francusku, a po povratku u Srbiju, osuđen je na smrt zbog Timočke bune, koju su 1883. protiv režima kralja Milana Obrenovića u zaječarskom kraju podigli radikali, ali je i pomilovan. Potom se izmirio s kraljem Milanom i zalagao za sporazum radikala i narodnjaka, zbog čega su ga radikali isključili iz stranke. U književnosti se najviše bavio istorijskim temama i prevodio je dela ruskog pisca Nikolaja Gavriloviča Černiševskog. Dela: "Dnevnik jednog dobrovoljca", "Silazak s prestola", "Karađorđe".

1912. - Pobedom Prve srpske armije pod komandom regenta Aleksandra Karađorđevića nad turskom Vardarskom armijom Zeki-paše, završena je dvodnevna Kumanovska bitka, ključna u Prvom balkanskom ratu. Turci su isprva imali više uspeha, jer zbog slabog izviđačkog i obaveštajnog rada srpska komanda nije imala tačan uvid u bojni raspored neprijatelja, a u trenutku kad su sukobi otpočeli, Prva armija je bila dosta udaljena od Druge i Treće armije. Glavni udar je podnela Dunavska divizija prvog poziva pukovnika Miloša Božanovića koja je imala i najteže gubitke, ali i odlučujuću ulogu u bici. Posebno se istakao niži oficirski kadar srpske vojske, zahvaljujući čijoj su samoinicijativi naneseni snažni udari turskom rasporedu, pa se elitna turska armija u neredu i panici povukla ka Bitolju. Trijumf je silno uzdigao moral srpske vojske i naroda i bio je temelj kasnijih pobeda u Prvom i Drugom balkanskom i u Prvom svetskom ratu.

1945. - Povelja Ujedinjenih nacija, koju je potpisalo 50 država učesnica na Konferenciji u San Francisku, stupila je na snagu nakon što su Kina, Francuska, SSSR, Velika Britanija i SAD, kao i većina ostalih država potpisnica, deponovale ratifikacione instrumente vladi SAD. Time je ratni savez Ujedinjenih nacija pretvoren u istoimenu posleratnu mirovnu organizaciju. Povelja je sastavljena na pet jezika (kineskom, francuskom, ruskom, engleskom i španskom) i predstavlja, kao višestrani ugovor, osnov Organizacije Ujedinjenih nacija.

1967. - Prva demonstracija sistema kolor televizije, po sistemu PAL.

na današnji dan - 25. oktobar

1760. - Engleski kralj Džordž III stupio je na presto.

1815. - Srpski knez Miloš Obrenović postigao je sporazum s vezirom Beogradskog pašaluka Marašli Ali-pašom o mešovitoj srpsko-turskoj upravi, čime je završen Drugi srpski ustanak. Otomansko carstvo je fermanom utvrdilo povlastice Srba - da sami skupljaju porez, da imaju narodnu kancelariju, da u suđenju Srbima učestvuju i srpski knezovi, da u svojstvu glavnog kneza Miloš posreduje između naroda i beogradskog vezira, a Turcima je uskraćeno da žive u selima i u njima drže čitluke (posede). To je bio početak kraja otomanske vlasti u Srbiji, a knez Miloš je preuzeo unutrašnju upravu.

1825. - Rođen je Johan Štraus Mlađi, čuveni austrijski kompozitor, violinista i dirigent. Kompozitor je veoma popularnih valcera ("Na lepom plavom Dunavu", "Bečka krv", "Priče iz Bečke šume"...) i tvorac bečke operete ("Slepi miš", "Ciganin baron"...). Sa svojim zabavnim orkestrom koncertirao je po celom svetu, pa i po Beogradu.

1838. - Rođen je Žorž Bize, francuski kompozitor. Završio je Konzervatorijum u Parizu, kao učenik Gunoa. Njegovo stvaranje predstavlja najviši domet francuskog operskog realizma druge polovine 19. veka. Dela: opere "Karmen" (koja ga je i proslavila), "Lovci bisera", scenska muzika za Dodeovu "Arlezijanku", simfonijska muzika "Roma", "Simfonija u S-duru"...

1842. - Rođen je srpski sveštenik i istoričar Dimitrije Ruvarac, član Srpske kraljevske akademije, pripadnik kritičkog pravca u srpskoj istoriografiji. Bio je bibliotekar Patrijaršijske biblioteke u Sremskim Karlovcima. Proučavao je političku, crkveno-političku i književnu istoriju. Dela: "Postanak i razvitak srpske crkveno-narodne avtonomije", "Srpska mitropolija karlovačka oko polovine XVIII veka", "Istorija Arh. Mitr. Patrijarške Biblioteke".

1881. - Rođen je Pablo Ruis Pikaso, slikar, vajar, dekorater i keramičar. Poreklom je bio Španac, ali je od rane mladosti živeo i radio u Parizu. Počeo je kao postimresionista, zatim osnovao kubizam, prošao klasičnu fazu, ponovo se vratio kubizmu i približio apstraktnoj umetnosti. Neobično ingeniozan, raznovrstan i plodan umetnik koji se besprimerenom slobodom kreće od helenske tradicije do umetnosti varvara svih naroda i vremena. U njegovom opusu posebno mesto zauzimaju rana kompozicija "Gospođice iz Avinjona", "Gernika" sa antiratnom porukom i velika zidna slika u palati UNESKO u Parizu. Imao je veliki uticaj na svetsku umetnost 20. veka.

1949. - Vlada ŠSR je u noti vladi FNRJ otkazala gostoprimstvo jugoslovenskom ambasadoru u Moskvi, a ubrzo su i vlade zemalja istočne Evrope povukle ambasadore iz Jugoslavije i pod neosnovanim izgovorom otkazale gostoprimstvo diplomatama i drugim predstavnicima Jugoslavije.

1952. - Poleteo je prvi domaći avion na mlazni pogon - "451 M".

1962. - Američki pisac Džon Stajnbek (John Steinbeck) dobio je Nobelovu nagradu za književnost.

na današnji dan - 26. oktobar

1685. - Rođen je Domeniko Skarlati, italijanski kompozitor i virtuoz na čembalu, sin Alesandra (takođe kompozitora, osnivača tzv. Napuljske škole u oblasti opere). Dao je veliki broj kompozicija za čembalo među kojima su najpoznatije sonate.

1863. - U Ženevi je osnovana međunarodna organizacija Crveni krst. Ona ostvaruje brojne i raznovrsne humanitarne zadatke na zdravstvenom i socijalnom polju, a naročito je orijentisana na pružanje pomoći žrtvama rata i drugih nesreća. Ideja o Crvenom krstu (amblem organizacije je krst sastavljen od pet jednakih kvadrata na belom polju) rodila se prilikom bitke kod Solferina 1859, kada je Ženevljanin Anri Dinan, dirnut teškom sudbinom desetina hiljada ratnika napuštenih na ratištu, pokrenuo mesno stanovništo i organizovao ga da dobrovoljno ukazuje pomoć.

1921. - Na smrt vešanjem osuđen je član komunističke terorističke organizacije "Crvena pravda", Alija Alijagić, koji je 21. jula 1921. ubio ministra unutrašnjih poslova Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca - Milorada Draškovića. Povod za atentat bio je Zakon o zaštiti države usmeren protiv komunista, poznat kao Obznana, donesen krajem 1920.

1961. - Švedska akademija dodelila je srpskom piscu Ivu Andriću Nobelovu nagradu za književnost; tako je Andrić postao prvi Jugosloven dobitnik najprestižnije svetske nagrade. Bilo je to visoko priznanje piscu koji je romanima "Na Drini ćuprija", "Travnička hronika", "Prokleta avlija" i nizom drugih dela prikazao svetu dotad manje poznate ljude i sudbine s nemirnog balkanskog područja.

1984. - U Kaliforniji je dr Leonard Bejli (Leonard L. Bailey) izveo eksperimentalnu operaciju u kojoj je bolesnoj devojčici staroj 14 dana presadio zdravo srce pavijana. Bila je to prva uspešna operacija te vrste, jer su do tada tri osobe imale presađeno životinjsko srce, ali nijedna od njih nije živela duže od tri dana nakon operacije. Dr Bejli je isticao da su šanse da dete sa nerazvijenim imunološkim sistemom odbije tuđe srce manje nego kada je u pitanju odrasla osoba, i bio je u pravu: beba je poživela više nego ijedan primalac životinjskog srca - čitavih 20 dana.

na današnji dan - 27. oktobar

Danas je pravoslavni praznik Sveta Petka, jedna od prvih jesenjih srpskih krsnih slava. Paraskeva, kasnije Sveta Petka, je Srpkinja, rođena u bogatoj porodici u romejskom (vizantijski) gradu Epivat, koja je svu imovinu razdelila siromasima i zamonašila se u Carigradu, gde je i umrla. Njene mošti su potom prenesene u Trnovo (Bugarska), ponovo u Carigrad, pa u Beograd i konačno u rumunski grad Jaši. Smatra se zaštitnicom žena i za pomoć joj se obraćaju naročito nerotkinje.


1775. - Osnovana je američka mornarica.

1782. - Rođen je Nikolo Paganini, italijanski virtuoz na violini i kompozitor. Nenadmašni majstor violinske tehnike, Paganini je oduševljavao slušaoce u tolikoj meri da su mu pridavane magične moći. Komponovao je violinske koncerte, sonate, kamernu muziku i čuvena "Kapriča" za solo violinu.

1843. - Ministarstvo unutrašnjih dela je aktom o "ustrojenju poštanskog zavedenija" osnovalo državnu poštu u Srbiji.

1857. - Rođen je srpski socijalista Andra Banković, jedan od pionira srpskog socijalističkog pokreta. Sa socijalističkim idejama upoznao se u inostranstvu, od učesnika Pariske komune i članova nacionalnih sekcija bivše Prve internacionale. Učestvovao je u revolucionarnim pokretima u Rusiji, vratio se u Srbiju 1887. i s Vasom Pelagićem od 1892. radio na organizovanju Socijalističke partije. Uređivao je listove "Srpski zanatlija" i "Socijaldemokrat" i inicijator je pokretanja "Radničkih novina". Učestvovao je na Prvoj balkanskoj socijalističkoj konferenciji i kongresu Druge internacionale u Londonu.

1858. - Rođen je Teodor Ruzvelt, predsednik SAD od 1901. do 1909. Pripadao je Republikanskoj stranci, ali zbog neslaganja sa Vilijemom Taftom kasnije je osnovao Progresivnu stranku i bio njen kandidat na izborima 1912. Poveo je akciju za izgradnju Panamskog kanala, posredovao u rusko-japanskom ratu 1905. i za to dobio Nobelovu nagradu za mir 1906. godine.

1864. - Rođen je srpski novinar i političar Dragiša Lapčević, jedan od osnivača Radničkog saveza i Srpske socijaldemokratske stranke, podnosilac referata na njihovom Kongresu ujedinjenja 1919. S komunistima se razišao na Vukovarskom kongresu 1920, a iz političkog života povukao se 1923. Dela: "Istorija socijalizma u Srbiji", "Rat i srpska socijalna demokratija", "Položaj radničke klase i sindikalni pokret u Srbiji", "Kako buržoasko društvo pljačka radnike", "Komunalna politika".

1904. - U Njujorku je počela sa radom podzemna železnica. Danas je njujorški metro najveći i najrazvijeniji u svetu.

1914. - Rođen je Dilan Tomson, engleski pesnik, poreklom Velšanin. Uneo je u englesku poeziju nove vrste strofa i, pored Odena, imao najviše uticaja na mlađe generacije. Objavio je više zbirki pesama i sarađivao u časopisu "Horizont".

1925. - Fred Waller patentirao je skije za vodu.

1935. - Predat je u saobraćaj železničko-drumski Pančevački most Kralja Petra II na Dunavu kod Beograda, iz čijeg je naziva po dolasku komunista na vlast posle Drugog svetskog rata izbačeno kraljevo ime.

1982. - Kina je objavila podatak da je broj njenih stanovnika prešao milijardu.

1994. - Ministarstvo pravde SAD objavilo je šokantan podatak da je zatvorska populacija prvi put u istoriji dostigla broj od milion ljudi. Broj od 1.012.851 zatvorenih muškaraca i žena u federalnim zatvorima nije pri tom uključivao lokalne zatvore, gde je otprilike oko 500.000 ljudi zatvoreno na kraći period. Time su Sjedinjene Države postale druga zemlja na svetu po stopi hapšenja, iza Rusije.

Dogodilo se na današnji dan - 29. oktobar


539. p. n. e. - Persijski car Kir pokorio je Vavilon.

1321. - Umro je srpski kralj StefanMilutin Nemanjić, koji je Srbiju učinio najmoćnijom državom na Balkanu,što je njegovom unuku Dušanu omogućilo da stvori carstvo. Na Saboru uDeževu 1282, presto mu je na osnovu sporazuma ustupio stariji bratDragutin, koji je zadržao samo severne krajeve Srbije. Koristeći borbudinastija Anžujaca i Paleologa, osvojio je znatan deo Makedonije,preneo prestonicu u Skoplje i nameravao da srpsku državu širi premaEgejskom moru. Bio je u neprijateljstvu s Romejom (Vizantija) do 1299,kada se oženio maloletnom romejskom princezom Simonidom. Bogati rudnicisrebra donosili su mu obilna sredstva za naoružanje i držanje jakenajamne vojske i omogućili da pomaže razvoj umetnosti i književnosti izida crkve i manastire širom Srbije (Gračanica, Studenica, Banjska,Nagoričino i druge). Posle Dragutinove smrti 1316, zatvorio je njegovogsina Vladislava, štićenika Ugarske, čiju je zemlju pripojio. Pre togaje sina Stefana, koji je pokušao da mu se suprotstavi, delimičnooslepeo i proterao u Carigrad.

1618. - Ser Volter Rali, engleskidržavnik i istraživač, pogubljen je zbog optužbe da je kovao zaveruprotiv kralja Džejmsa. Pripadao je književnom pokretu engleskihateista. Prvi je vodio engleske ekspedicije za kolonizaciju SeverneAmerike, prvi je preneo kulturu krompira iz Amerike u Englesku iraširio upotrebu duvana. Zbog neuspeha jedne ekspedicije, kralj Džejmsga je osudio na zatočenje u Londonskoj kuli, a potom i na smrt. Pisaoje pesme, političke i filozofske rasprave.

1897. - Rođen je Jozef Gebels, nemačkipolitičar i državnik, ministar propagande i jedan od teoretičaranacističkog režima. Bio je glavni propovednik fašizma i veliki ratnizločinac. Ostao je uz Hitlera do kraja života. Pred pad Berlina (maj1945), izvršio je samoubistvo sa celom porodicom.

1911. - Umro je Džozef Pulicer, američkinovinar mađarskog porekla. Iznošenjem upadljivih primera društvene iekonomske nejednakosti težio je reformama i otklanjanju zloupotreba.Otuda je u SAD dobio nadimak Osnivač senzacione štampe. Osnivač jePulicerove nagrade za dela iz oblasti američke istorije, poezije,drame, romana, muzike i novinarstva. Nagrade se dele svake godine, aograničene su samo na američke državljane.

1923. - U Turskoj je proglašenaRepublika. Prvi predsednik Republike bio je Kemal Ataturk, koji je unovoj Turskoj energično suzbijao konzervativne elemente.

1929. - Došlo je do kraha njujorškeberze, što je dovelo do početka velike ekonomske krize. Ova najveća inajdublja kriza trajala je do 1933. godine. Potresla je čitavkapitalistički svet i bila je najpotpuniji izraz ekonomskog bankrotstvakapitalizma i njegove krize.

1998. - Skoro četiri decenije nakon štoje postao prvi Amerikanac koji je u vasioni boravio u veštačkomsatelitu, Džon Glen se opet našao u svemiru. On je još aprila 1959.godine, kao potpukovnik, postao jedan od prvih sedam kosmonauta SAD, aposle Gagarina i Titova, treći u svetu. Na današnji dan, sa 77 godina,Glen je postao i najstariji čovek koji se otisnuo u svemir. Za vremedevetodnevne misije, on je učestvovao u proučavanju koje je sprovodilaNASA o zdravstvenim problemima prouzrokovanim starenjem.

Dogodilo se na današnji dan - 30. oktobar


1270. - Luj IX Sveti poveo je osmi i poslednji krstaški rat.

1821. - Rođen je Fjodor MihailovičDostojevski, ruski književnik. Formirao se pod uticajemsocijalista-utopista i na Gogoljevim književnim tradicijama. Rana delasu mu prožeta odbranom otuđenja ljudske suštine "poniženih iuvređenih", a insiprisana socijalnim tragedijama malih ljudi. Kaoučesnik utopijsko-socijalnog kružoka M. V. Petraševskog, uhapšen je iosuđen najpre na smrt, a potom na deset godina izgnanstva u Sibir. Delanastala na robiji dočaravaju tešku tragiku ljudi koji svoje psihološkekrize rešavaju ubistvom ili pobunom protiv sredine sa kojom su sesukobili, da bi na kraju našli izlaz u hrišćanskom smirenju, krotkostii unutrašnjem usavršavanju. Dubina psihologije, poniranje u podsvest,traganje za korenima ljudske tragike u čoveku - glavne sukarakteristike dela Dostojevskog i osnovna preokupacija modernogromana, a njegov uticaj na razvitak svetske književnosti izvanredno jeznačajan. Dela: "Krotka", "Bedni ljudi", "Poniženi i uvređeni","Zabeleške iz podzemlja", "Zločin i kazna", "Braća Karamazovi", "Zlidusi", "Idiot", Kockar"...

1869. - Izvođenjem alegorijske slikeĐorđa Miletića "Posmrtna slava kneza Mihaila", u Beogradu je otvorenanova zgrada Narodnog pozorišta. Gradnja je otpočela 1851. na Zelenomvencu, ali su radovi obustavljeni zbog nepogodnog terena i novčanihpoteškoća. Tek 1868, posle gostovanja Novosadskog pozorišta, knezMihailo Obrenović doneo je odluku o podizanju zgrade pozorišta na placukod Stambol kapije, koja je, prema projektu Aleksandra Bugarskog,završena za godinu i po dana.

1874. - Rođen je srpski etnolog iantropogeograf Jovan Erdeljanović, član Srpske kraljevske akademije,profesor Beogradskog univerziteta. Objavio je veliki broj radova nasrpskom i stranim jezicima, među kojima su posebno značajna proučavanjaplemenskog života u Crnoj Gori. Dela: "Postanak plemena Piperi","Etničko srodstvo Bokelja i Crnogoraca", "Etnička prošlost i formiranjecrnogorskih plemena", "Kuči", "Bratonožići", "Stara Crna Gora","Tragovi najstarijeg slovenskog sloja u Banatu", "O poreklu Bunjevaca","Makedonski Srbi", "O počecima vere i drugim etnološkim problemima".

1888. - Patentirana je hemijska olovka.

1905. - U Beogradu je osnovanokulturno-umetničko društvo "Abrašević", nazvano po srpskom piscu KostiAbraševiću. Istoimena društva osnovana su i u nizu drugih gradova, alije njihov rad zabranjen u vreme Šestojanuarske diktature 1929. Mnoga suobnovljena posle Drugog svetskog rata.

1938. - Orson Vels izazvao je panikuneverovatnih razmera emitovanjem radio emisije "War of the Worlds" nabazi istoimenog naučnofantastičnog dela H.G. Velsa o invaziji marsovacana Zemlju. Program je otpočeo u nedelju, u terminu od 20.00 časova, inije za cilj imao nikakvu obmanu, jer je pre početka emisije napomenutoo čemu je reč. Ipak, većina slušalaca program je počela da prati sazakašnjenjem, kada je invazija marsovaca već bila u toku, što jeprouzrokovalo paniku među milionima slušalaca koji nisu znali o čemu jezapravo reč.

1975. - Princ Huan Karlos došao je načelo Španije nakon što je general Franko, diktator od 1936, priznao daje suviše bolestan da bi vladao. Osamdesettrogodišnji diktator je duževreme imao zdravstvenih problema. Tri nedelje nakon toga, Franko jepreminuo od srčanog udara, a dva dana kasnije (22. novembra) HuanKarlos je krunisan za kralja. Deda Huana Karlosa, Alfonso XIII, bio jeposlednji španski monarh koji je bio prognan 1931. godine, nakon što jeŠpanija proglašena republikom. Huan Karlos rođen je u Italiji 1938.godine, a u Španiju se vratio po pozivu generala Franka 1955. godine izapočeo sa vojnim obrazovanjem. Godine 1969. Franko je Huana Karlosaimenovao za svog naslednika. Iako se zavetovao Frankovom autokratskomrežimu, Huan Karlos je odmah po krunisanju započeo demokratske reformeu Španiji.

Dogodilo se na današnji dan - 31. oktobar


- Danas je praznik Sveti apostol i jevanđelist Luka.
Rođen je u Antiohiji i bio je veoma obrazovan. U mladosti je izučio grčku filosofiju, medicinu i živopis. U vreme delatnosti Gospoda Isusana zemlji, sveti Luka je u Jerusalimu video Spasitelja licem u lice,čuo njegovu spasonosnu nauku i poverovao u nju. Ubrzo je uvršten među sedamdeset apostola i poslan na propoved, a na putu za Emaus video je vaskrslog Gospoda. Po silasku Duha svetoga na apostole, Luka se vratiou Antiohiju i tamo radio sa apostolom Pavlom, s kojim je putovao u Rimobraćajući u veru Hristovu neznabošce i Jevreje. Na molbu hrišćana,napisao je Jevanđelje oko 60. godine. Po smrti apostola Pavla, Luka je propovedao Jevanđelje po Italiji, Dalmaciji i Makedoniji. Živopisao je tri ikone Presvete Bogorodice i ikone svetih apostola Petra i Pavla.Zato se sveti Luka smatra osnivačem hrišćanskog ikonopisa. I u dubokoj starosti nastavio je da putuje i propoveda u Liviji, Gornjem Misiru iGrčkoj i da ljude obraća hrišćanskoj veri. Napisao je i Dela apostolskai posvetio ih Teofilu, knezu Ahaje. Imao je 84 godine kada su ga neznabošci stavili na muke, a potom obesili na jednu maslinu u gradu Tebi. U vreme cara Konstancija, mošti ovog svetitelja prenesene su u Carigrad.

1517. - Martin Luter javno je istakao 95 teza za reformu crkve, što je izazvalo široki narodni pokret protiv papske vlasti.

1871. - Na osnovu ustava iz 1869, donesen je prvi zakon o poroti u Srbiji koji je stupio na snagu 1. januara1872, posle čega su sudske funkcije počeli da obavljaju i ljudi iz naroda.

1851. - Umro je srpski pisac Petar II Petrović Njegoš, crnogorski vladar i vladika, prema većini književnih kritičara najveći srpski pesnik, čija je kruna stvaralaštva nenadmašni dramski spev "Gorski vijenac". U osnovi je refleksivno-lirski pesnik,što je uočljivo i u njegovim najvažnijim delima, iako ona imaju epsko-dramski oblik, a njegov jezgroviti stil obojen je snažnim elementima mirnog klasičnog stiha i svežinom narodne pesme.Glorifikovao je heroizam i osećanje za slobodu Crnogoraca, koje je unacionalnom pogledu posmatrao isključivo kao deo srpskog naroda. Rade Tomov Petrović - iz porodice koja je Crnoj Gori više od sto godina davala vladike - dobio je monaško ime po stricu, vladici i vladaru CrneGore Petru I, koji ga je odredio za naslednika. Školovao se u Cetinjskom manastiru i u Topli kod Herceg Novog, a učitelj mu je bio i Sima Milutinović Sarajlija, koji ga je uputio u istoriju, filozofiju i književnost. Kao državnik je položio temelje moderne crnogorske države,ustanovio izvršnu vlast i senat, organizovao sudove, uveo poreze iizdejstvovao veću pomoć Rusije, ali nije ostvario san o tome da za jedno sa Srbijom oslobodi Bosnu i Hercegovinu. Takođe je podigao prvu osnovnu školu, a 1834. je osnovao štampariju. Ostala dela: filozofski ep "Luča mikrokozma", spev "Lažni car Šćepan Mali", misaone i lirske pesme.

1918. - Poražena Austro-Ugarska u Prvom svetskom ratu predala je u Puli Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca sve brodove i opremu i utvrđenja u Kotoru, Šibeniku, Rijeci, Puli i Trstu.Nova država dobila je 300 plovila, uključujući 12 bojnih brodova, 11 krstarica, 56 torpiljerki i 18 razarača. Sledeće noći, italijanskidiverzanti su potopili bojni brod "Viribus unitis", na kojem su poginuli prvi komandant jugoslovenske mornarice, admiral Janko Vuković,i 350 mornara.

1918. - U Temišvaru je proglašena tzv.Banatska republika, u uzaludnom pokušaju Mađarske da zadrži severni Banat i zaustavi opredeljenje Srba i drugih žitelja Vojvodine za južnoslovensku državu.

1926. - U Detroitu je od zapaljenja pluća preminuo najslavniji mađioničar svih vremena - Hari Hudini.

1944. - Nemci su u Drugom svetskom ratu,posle gubitka Beograda, između Dunava, bosutskih šuma i reke Save izgradili šest linija odbrane u dubini oko sto kilometara i formirali Sremski front. Posle krvavih borbi, front je probijen 12. aprila 1945,čime su počele završne operacije za oslobođenje Jugoslavije, ali je cena bila strašna - na "sremskoj klanici" poginulo je najmanje 30.000mobilisanih srbijanskih mladića poslatih u borbu praktično bez obuke.

1954. - Počela je revolucija u Alžiru protiv Francuske vlasti.

1972. - Umrla je srpska slikarka nemačkog porekla - Beta Vukanović, koja je tokom bezmalo 80 godina naslikala impozantan broj ulja, akvarela i crteža i kao pedagog uticala na generacije srpskih slikara. Na studijama slikarstva u Minhenu upoznalaje budućeg supruga - Rista Vukanovića, takođe slikara. S njim je 1898.došla u Beograd, grad kojem je ostala privržena do kraja života i svelikom predanošću je učestvovala u umetničkom životu patrijarhalneSrbije. Zaslugom tog umetničkog para, Beograd je dobio slikarsku školukoja je prerasla u Umetničku školu. Jedan je od osnivača "Lade" i"Cvijete Zuzorić", društva srpskih umetnika, slikara i vajara, izačetnik za ono doba relativno smele karikature. Isprva je slikala u maniru impresionista, ali se kasnije približila čvršćoj realističkoj formi.

1984. - Na Indiru Gandi, premijerku Indije, izvršila su atentat dvojica njenih telohranitelja, Sika.

1999. - Tokom 113. fudbalskog derbija između "Partizana" i "Crvene zvezde", od svetleće rakete poginuo jeučenik Aleksandar Radović, što je prvi slučaj nasilne smrti na fudbalskim utakmicama u Jugoslaviji.

Dogodilo se na današnji dan - 1. novembar


79. - Prilikom velike erupcije vulkanaVezuva, antički grad Pompeja u Italiji zatrpan je vulkanskim pepelom.Od 1748. vrši se otkopavanje ovog grada, osnovanog još u 6. veku p. n.e. Sačuvane su vile sa freskama, forum, amfiteatar, hramovi, kupatila idr.

1512. - Prvi put su otvorene za javnosti predstavljene prostorije Sikstinske kapele u Vatikanu koju je oslikaoMikelanđelo freskama "Stvaranje sveta" i "Strašni sud".

1604. - Prvi put je predstavljena Šekspirova tragedija "Otelo".

1867. - U Beogradu su Laza Lazarević,Ljubomir Kovačević, Kosta Hristić i druge istaknute ličnosti srpskekulture osnovale družinu visokoškolske omladine Srbije "Pobratimstvo",koja se bavila naukom i književnošću, a 1881. pokrenula i časopis.

1886. - Na tradicijama Društva srpskeslovesnosti i Srpskog učenog društva, osnovana je Kraljevsko-srpskaakademija, preimenovana 1887. u Srbsku kraljevsku akademiju, kasnijeSrpsku kraljevsku akademiju, prethodnicu Srpske akademije nauka iumetnosti. Zakon o osnivanju predvideo je da ona "obrađuje i unapređujenauku, da obelodanjuje i inicira naučna istraživanja i potpomaže razvojumetnosti". Pod njen nadzor stavljeni su Narodna biblioteka i Muzejsrpskih zemalja. Imala je odseke za prirodne, filozofske, društvenenauke i za umetnost. Prvi predsednik bio je Josif Pančić.

1842. - Rođen je srpski istoričar,filolog i državnik, Stojan Novaković, član Srpske kraljevske akademije,jedan od osnivača Napredne stranke, koji je kao ministar prosvetereorganizovao osnovne i srednje škole u Srbiji. U vreme Aneksione krize1909. obrazovao je vladu svih stranaka. Posle Prvog balkanskog rata,zaključio je, kao šef srpske delegacije u Londonu, mir s Turskom.Objavio je gramatiku srpskog jezika, prvu "Istoriju srpskeknjiževnosti" i "Srpsku bibliografiju" knjiga 18. i 19. veka. Delima"Vaskrs države srpske", "Srbi i Turci XIV i XV veka" i "Balkanskapitanja" postavio je osnove srpske istoriografije.

1883. - Rođen je srpski političar,matematičar i filozof Sima Marković, profesor Beogradskog univerzitetai vođa tzv. desne frakcije u Komunističkoj partiji Jugoslavije.Doktorirao je matematiku 1913. kod Mihaila Petrovića (Mika Alas). Od1926. do 1928. bio je generalni sekretar KPJ, iz koje je isključen1929, a ponovo primljen 1935. Likvidiran je u ŠSR-u 1937. ustaljinističkim čistkama. Dela: "Nacionalno pitanje u svetlostimarksizma", "Iz nauke i filozofije", "Teorija relativnosti".

1894. - Dr Roux iz Pariza pronašao jevakcinu protiv difterije, zaraznog zapaljenja sluzokože ždrela,krajnika, nosa i grkljana prouzrokovanog Leflerovim bacilom.

1918. - Srpska Prva armija je podkomandom vojvode Petra Bojovića u Prvom svetskom ratu oslobodilaBeograd, prešavši 500 kilometara pod borbom za samo 45 dana, usilovitom napredovanju posle proboja Solunskog fronta.

1944. - U Beogradu su u Drugom svetskomratu, sporazumom o obrazovanju jedinstvene vlade, završeni pregovoripredsednika Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije Josipa Broza(Tito) i predsednika izbegličke vlade Jugoslavije Ivana Šubašića.

1952. - Prva ekplozija hidrogenskebombe. Reč je o bombi koja oslobađa ogromne količine nuklearne energijepri vrlo visokim temperaturama i pritiscima. Nastaje fuzijom jezgaranajtežeg vodonika (tricijuma) koja stvara jezgra helijuma. Kao upaljačhidrogenske bombe služi atomska bomba, čije se dejstvo zasniva nafisiji jezgara urana u nekih njemu sličnih elemenata.

1956. - Na predlog Jugoslavije,Generalna skupština UN je na vanrednom zasedanju usvojila rezolucijukojom je zahtevano da Velika Britanija, Francuska i Izrael odmahobustave oružane akcije, povuku se s teritorije Egipta i omogućeponovno otvaranje Sueckog kanala.

1993. - Stupio je na snagu Ugovor oOsnivanju Evropske unije, potpisan na sastanku šefova država i vlada1992. godine u holandskom gradiću Mastriht. Ugovorom iz Mastrihtaiskaknuto je da saradnja zemalja članica pokriva celokupno područje"spoljne politike i bezbednosti". Ugovorom se uspostavlja monetarnaunija i jedinstvena moneta. Teritorija država članica pretvorena je timugovorom u prostor bez granica. Ugovor predviđa i uvođenje jedinstvenogdržavljanstva Unije, iako Unija poštuje nacionalni identitet državačlanica.
1995. - U američkom gradu Dejton počelisu pregovori o Bosni i Hercegovini. Posle tri sedmice, mirovni sporazumsu parafirali presednici Srbije i Hrvatske Slobodan Milošević i FranjoTuđman i lider bosanskih muslimana Alija Izetbegović

Dogodilo se na današnji dan - 2. novembar


1755. - Rođena je Marija Antoaneta, ženafrancuskog kralja Luja XVI i kći Marije Terezije. Narod ju je omrznuozbog rasipničkog života i negativonog uticaja na kralja, nazvavši je"Gospođa Deficit". Pogubljena je za vreme Francuske revolucije.
1891. - Rođen je srpski klasični filologMilan Budimir, član Srpske kraljevske akademije, profesor Beogradskoguniverziteta, koji je proučavo indoevropske dijalekte u Sredozemlju.Objavljivao je i na francuskom jeziku na kojem je izdavao i časopis"Revue internationale des etudes balkaniques". Dela: "O Ilijadi injenom pesniku", "Iz klasične i savremene aloglotije", "Problem bukve iprotoslovenske domovine", "Grci i Pelasti", "Dve vrste Aristotelovetragedije", "Sa balkanskih istočnika", "Carmen arvale", "PatriculaePelesticae".
1913. - Rođen je Bert Lankester,američki filmski glumac, veoma izražajnog registra. Za ulogu u filmu"Elmer Gantry" iz 1960. godine dobio je Oskara. Ostali filmovi:"Trapez", "Nirnberški proces", "Odavde do večnosti", "Verakruz", "Čovekkoji je stvarao kišu", "Gepard", "Okršaj kod OK korala"...
1923. - Umro je srpski slikar StevanAleksić, majstor obnove ikonostasa srpskih crkava. Akademiju je završiou Minhenu, a slikarsku radionicu otvorio je u rodnom Aradu, u kojem jerenovirao ikone i slike na svodovima crkve. Obnovio je i ikone i slikeu crkvama u Temišvaru, Vukovaru, Novom Sadu, Modošu (sada Jaša Tomić),Beneševu i drugim mestima. Najznačajniji i najobimniji rad obavio je uPreobraženskoj crkvi u Pančevu - 32 ikone velikog formata, trikompozicije iz istorije srpske crkve i 44 medaljona svetaca.
1947. - "The Spruce Goose " - najvećiavion ikada napravljen - uzleteo je na svoj prvi i poslednji let.Napravljena od ljuskica omorike i brezinog drveta, ova masivna drvenaletelica imala je raspon krila duži od fudbalskog terena, akonstruisana je da primi oko 700 ljudi. Stvaranje ovog aviona koštaloje neverovatna 23 miliona dolara, a produžilo se toliko da je završenoposle Drugog svetskog rata, iako je započeto još 1941. godine. Uprkosuspešnom prvom test letu, "The Spruce Goose" nikad nije ušao u masovnuproizvodnju, pre svega zbog kritika po kojima materijal od kojeg jeovaj avion napravljen ne bi mogao da izdrži veliku težinu na dugimletovima. Danas je ovaj avion izložen u avio-muzeju u Oregonu.
1948. - U najvećoj zbrci u istorijipredsedničkih izbora u SAD, demokratski kandidat Hari Truman (Harry S.Truman) pobedio je republikanca Tomasa Djuija (Thomas E. Dewey) sa samooko dva miliona glasova više. Nekoliko dana pre objavljivanja rezultataizbora, politički analitičari i preliminarni rezultati davali suprednost guverneru Djuiju. To je otišlo toliko daleko da je "ChicagoTribune" na naslovnoj strani objavio naslov "DJUI PORAZIO TRUMANA".
1962. - Umro je srpski pisac i botaničarStevan Jakovljević, profesor Univerziteta u Beogradu i rektor od 1945.do 1950. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Kao oficir srpskevojske, borio se u Prvom svetskom ratu, a u Drugom svetskom ratu je biou italijanskim i nemačkim zarobljeničkim logorima. Književno ime ipopularnost stekao je romanom "Srpska trilogija", koji čine "Devetstočetrnaesta", "Pod Krstom" i "Kapija slobode". Ostala dela: romani"Smena generacija", "Velika zabuna", "Likovi u senci", dela iz botanike"Studije o biljnom svetu Prespanskog jezera", "Makrofitska vegetacijaOhridskog jezera", "Sistematika lekovitog bilja".

na današnji dan - 6. novembar

1787. - Rođen je srpski jezički i pravopisni reformator Vuk Stefanović Karadžić, jedna od najznamenitijih ličnosti srpske kulture, tvorac novog pravopisa i književnog jezika, genijalni samouk koji je napravio odlučan preokret u srpskoj literaturi - ona je od njegovog vremena dobila izrazito narodno i nacionalno obeležje. Na "Književnom dogovoru" srpskih i hrvatskih kulturnih radnika u Beču 1850. dopustio je da štokavski dijalekt srpskog narodnog jezika postane jedinstven književni jezik oba naroda, što je verovatno njegova životna greška, ali je u vreme uzleta ideje bratstva južnoslovenskih naroda bilo veoma teško predvideti posledice takve širokogrudosti. Osnovnu pismenost učio je u selu kod rođaka trgovca, potom u školi u Loznici i u manastiru Tronoša. U Prvom srpskom ustanku bio je pisar vojvode Ćurčije, zatim učitelj u Beogradu i carinik na Dunavu kod Kladova. Posle propasti ustanka 1813. i odlaska u Beč, počeo je da sakuplja narodne pesme i umotvorine i da radi na srpskom jeziku i pravopisu. Ubrzo je izdao prvu zbirku narodnih pesama i "Pismenicu" (gramatika), a 1818. "Rječnik". Pisao je i istorijska svedočanstva, bavio se etnografijom, organizovao istraživanja u svim jugoslovenskim zemljama i vodio ogromnu prepisku. Borio se protiv samovlašća kneza Miloša Obrenovića i jakog fronta protivnika reforme jezika. Uređivao je almanah "Danicu" i nastojao da Evropu upozna sa srpskim narodnim blagom i prošlošću. Gigantskim radom (njegovo delo sabrano je u 39 tomova), za koji bi timovima naučnika i kulturnih radnika bile potrebne decenije, stekao je mnoge pristalice, ali i ogorčene protivnike. Prijatelje je našao u najistaknutijim umovima Evrope, učinio je da srpske narodne pesme, kultura i istorija ostanu poznate širom Evrope, a ugledni Univerzitet u Jeni proglasio ga je počasnim doktorom. Njegove reformatorske ideje odnele su odlučujuću prevagu 1847, kada su izašle "Pesme" Branka Radičevića, dokaz da se "Vukovim jezikom" mogu pisati i umetnička dela, a Đura Daničić je delom "Rat za srpski jezik i pravopis" dokazao da su Vukove jezičke postavke opravdane. Cela epoha - razvijeni srpski romantizam - bila je pod njegovim uticajem. Posle 33 godine u tuđini, njegovi posmrtni ostaci preneti su 1897. iz Beča u otadžbinu i uz Dositeja Obradovića počivaju ispred Saborne crkve u Beogradu.


1844. - Španija je potvrdila nezavisnost Dominikanskoj Republici.

1860. - Abraham Linkoln izabran je za 16. predsednika SAD. On je ujedno i prvi kandidat Republikanske partije koji je postao predsednik.

1912. - Odigrao se boj kod Alinaca, sela južno od Prilepa, između divizija I srpske armije i delova V turskog korpusa. Zbog slabog izviđanja, srpske trupe su neoprezno naišle na turske položaje i jaku artiljerijsku vatru, ali su jurišem uz znatne gubitke prislile turske snage na povlačenje. Ova bitka naziva se još i boj na Bakarnom gumnu.

1917. - U noći između 6. i 7. novembra odigrala se Oktobarska revolucija u Rusiji. Znak za početak revolucije dala je krstarica "Aurora", čiji su mornari napali Zimski dvorac - sedište vlade. Sutradan su boljševici zauzeli vlast u Sankt Petersburgu, a uskoro je njihovu vlast priznala i cela Rusija.

1942. - Rukovodilac ustanka protiv Nemaca u Vojvodini, Žarko Zrenjanin, sekretar Pokrajinskog komiteta Komunističke partije Jugoslavije za Vojvodinu, poginuo je u Drugom svetskom ratu u neravnopravnoj borbi u obruču okupatorske nemačke policije u selu Pavliš kod Vršca.

1962. - Ujedinjene nacije usvojile su rezoluciju kojom su osudile politiku aparthejda u Južnoj Africi i pozvale sve članice da prekinu ekonomske i vojne odnose sa ovom zemljom.

1964. - U saobraćajnoj nesreći poginuo je srpski premijer Slobodan Penezić Krcun, čija se kontroverzna ličnost upadljivo razlikovala od stereotipnih rukovodilaca u partijskoj nomenklaturi. U Drugom svetskom ratu, posle kojeg je proglašen za narodnog heroja, bio je jedan od organizatora ustanka u Srbiji i politički komesar Druge proleterske brigade. Posle oslobođenja zemlje, bio je načelnik OZNE (Odeljenje za zaštitu naroda) Srbije, ministar unutrašnjih poslova u vladi Srbije, član savezne vlade. Bio je dosta popularan u narodu, iako je godinama rukovodio policijom, i to u "najtvrđe" vreme progona informbiroovaca i nasilnog otkupa viška proizvoda od seljaka.

1975. - Prvi nastup grupe Sex Pistols.

na današnji dan - 7. novembar

1867. - Rođena je Marija Sklodovska Kiri, direktor Instituta za radijum u Parizu i profesor fizike, rodom Poljakinja. Bila je udata za francuskog naučnika Pjera Kirija, s kojim je otkrila radijum i polonijum i dala osnov modernoj nauci o radioaktivnosti. Zajedno sa mužem dobila je Nobelovu nagradu za fiziku 1903, a 1911. godine sama je dobila Nobelovu nagradu za hemiju.

1913. - Rođen je Alber Kami, francuski književnik. Pisao je eseje, romane i drame. Učestvovao je u pokretu otpora. Sa egzistencijalistima je uočavao metafizičku apsurdnost ljudskog života, ali se od njih odvajao jačim naglašavanjem duhovnih čovekovih vrednosti. Glavna dela: esej "Sizifov mit", romani "Stranac", "Kuga", "Pad", drame "Nesporazum", "Kaligula", "Opsadno stanje". Dobio je Nobelovu nagradu za književnost 1957. godine.

1917. - Jednostavnim Lenjinovim rečima, sa potpisom Vojnorevolucinarnog komiteta, saopštena je svim građanima Rusije pobeda Revolucije: "Privremena vlada je zbačena. Državna vlast je prešla u ruke organa Petrogradskog sovjeta radničkih i vojničkih deputata, Vojnorevolucionarnog komiteta, koji stoje na čelu proleterijata i garnizona Petrograda. Stvar za koju se borio narod: neodložno predlaganje demokratskog mira, ukidanje spahijske svojine na zemlju, radnička kontrola nad proizvodnjom, stvaranje sovjetske vlade - ta stvar je obezbeđena." Uveče je otvoren istorijski II sveruski kongres sovjeta radničkih, vojničkih i seljačkih deputata, uz učešće 670 delegata, gde se pristupilo ozakonjenju tekovina Revolucije.

1937. - U Beogradu je, na uglu ulica Grobljanske (Ruzveltova) i kralja Aleksandra, postavljen spomenik Vuku Karadžiću. Inicijator je bila Srpska književna zadruga, a spomenik je izradio vajar Đorđe Jovanović. Spomenik je izliven u bronzi i na njemu piše: "Vuku - srpski narod".

1951. - Usvojen je Ustav Jordana.

1962. - Elinor Ruzvelt, supruga bivšeg američkog predsednika Frenklina Ruzvelta, umrla je u Njujorku u 78. godini. Od 1946. godine radila je kao predsednik Odbora OUN za prava čoveka. Proputovala je SAD i svet stavljajući svoju reč i pero u službu humanističkih zadataka.

1991. - Košarkaš Medžik Džonson objavio je da je HIV pozitivan i da napušta Lejkerse.

na današnji dan - 8. novembar

- Danas je hrišćanski praznik Mitrovdan, spomen na svetog velikomučenika Dimitrija, rođenog u Solunu u trećem veku, pogubljenog na današnji dan. Zamenio je oca kao gradonačelnik Soluna, u vreme kad je hrišćanski svet prolazio kroz teška iskušenja. Javno je štitio hrišćane, odvraćao narod od mnogoboštva i upućivao na Hristov put, zbog čega je bačen u tamnicu i pogubljen. Dželati su ga gađali kopljima iz daljine, jer nisu smeli da mu priđu. Zabeleženo je svedočenje savremenika da mu je s lica sjala svetlost. Hrišćani su ga sahranili, a prema predanju, iz njegovog groba isticao je miro, pa je nazvan Mirotočivi.

1793. - Pošto je više od dva veka bio dvorac francuskih kraljeva, Luvr je otvoren kao muzej od strane francuske revolucionarne vlade. Luvr je počeo da gradi još 1204. Filip Ogist (kao tvrđavu), zatim je prerađen, a dograđivali su ga mnogi kraljevi (najviše Luj XIV), sve do 1848; na njemu je radilo sukcesivno šest arhitekata. Danas je to kompleks koji čini jedna četvorougaona palata s dvorištem na koju se oslanjaju dva paralelna krila. Luvr je jedan od najbogatijih muzeja na svetu.

1858. - Posle pobede nad turskom vojskom na Grahovu, Crna Gora je dobila međunarodno utvrđene granice prema Otomanskom carstvu, ali još nije bila priznata kao nezavisna država. Garanti državnih granica bile su velike sile - Rusija, Austrija, Francuska i Pruska.

1900. - Rođen je srpski kompozitor, dirigent, muzički pedagog i kritičar Mihailo Vukdragović, profesor i rektor Muzičke akademije u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Dela: simfonijska poema "Put u pobedu", kantate "Srbija", "Svetli grobovi", "Vezilja slobode", solo pesme, gudački kvarteti, filmska i scenska muzika.

1900. - Rođena je američka književnica Margaret Mičel, dobitnica Pulicerove nagrade. Njeno jedino književno delo, roman "Prohujalo sa vihorom" iz 1936. godine iz istorije američkog građanskog rata, napisan je sa stanovišta stare buržoazije nazadnog američkog Juga. Delo je steklo ogromnu popularnost, prevedeno je na mnoge jezike i ekranizovano 1937. godine.

1917. - Umro je srpski pisac Milutin Bojić, autor poeme "Plava grobnica" o masovnom sahranjivanju srpskih vojnika u more, trajnog poetskog spomenika tragedije srpske vojske u Prvom svetskom ratu posle povlačenja preko Albanije. Studirao je filozofiju i pedagogiju u Beogradu. Učestvovao je u balkanskim ratovima i u Prvom svetskom ratu. Posle povlačenja preko Albanije, radio je kao državni službenik na Krfu i u Solunu. Umro je od tuberkuloze u 25. godini i sahranjen je na solunskom groblju Zejtilnik. Napisao je četiri knjige pesama i više drama, uključujući "Kraljevu jesen" i "Uroševu ženidbu".

1931. - Održani su parlamentarni izbori u Jugoslaviji, na koje je od 3,5 miliona izašlo 2,3 miliona birača. Bilo je predviđeno isključivo isticanje zemaljskih lista, što je značilo da nosilac liste mora da obezbedi 60 potpisa iz svakog izbornog sreza, pa je građanska opozicija bojkotovala izbore. Nosilac vladine i jedine izborne liste, premijer Petar Živković, dobio je posle izbora novi mandat.

1959. - Ujedinjeni Arapski Emirati i Sudan potpisali su sporazum o iskorišćavanju vode reke Nil.

na današnji dan - 9. novembar

1835. - Rođen je srpski kompozitor slovenačkog porekla Davorin Jenko, autor srpske himne "Bože pravde", jedan od utemeljivača srpske muzičke kulture, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik Narodnog pozorišta u Beogradu. Komponovao je muziku za oko 90 "komada s pevanjem". Dela: opereta "Vračara", uvertire "Kosovo", "Srpkinja", "Aleksandar", "Đido", "Milan", fantazija "Prvo doba Srbije", muzika za komade "Blago cara Radovana", "Dobrila i Milenko", "Dušan Silni", "Miloš Obrenović", "Seoba Srbalja", "Pribisav i Božana", "Za veru i slobodu", "Mladost Dositejeva", "Markova sablja", "Proslavljanje kneza Mihajla", "Knez Dobroslav", "Izbiračica", "Krvni mir", "Merima", "Divlji lovac", "Ljubavno pismo", "Četiri miliona rubalja", "Čestitam", "Potera", "Saćurica i šubara", "Vuk Branković", oko 110 horskih kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pesme.

1841. - Umro je srpski pisac Milovan Vidaković, prvi pisac romana u novoj srpskoj književnosti, čija su dela bez veće književne vrednosti, ali su imala široku čitalačku publiku, jer su budila nacionalno osećanje i ljubav prema narodnoj prošlosti. Školovao se u Irigu, Segedinu, Novom Sadu i Temišvaru i radio kao profesor u Novom Sadu. Dela: romani "Velimir i Bosiljka", "Usamljeni junoša", "Kasija carica", "Ljubomir u Jelisijumu", "Siloan i Milena".

1887. - Osnovano je prvo zanatlijsko društvo u Srbiji, a dva meseca potom počeo je da izlazi sedmičnik "Srpski zanatlija".

1904. - Prvi let avionom koji je trajao duže od pet minuta.

1956. - Francuski filozof i književnik Žan Pol Sartr odrekao se komunizma nakon upada Sovjeta u Mađarsku.

1989. - Nakon kraha socijalizma u Evropi, istočnonemačke vlasti ukinule su zabranu prelaska iz istočnog u zapadni deo i već uveče na hiljade građana se okupilo i otpočelo rušenje Berlinskog zida. Zid je izgrađen 1961. godine kao najopipljiviji simbol hladnog rata - gvozdene zavese koja je delila Evropu. Nakon izgradnje Berlinskog zida, oko 5.000 ljudi uspelo je da prebegne, ali se procenat znatno smanjivao jer je zid bio dobro čuvan. Čak 191 osoba izgubila je život pokušavajući da pređe preko zida koji je razdvajao Berlin.

1991. - Umro je Iv Montan, francuski šansonijer i glumac, bivši frizer, doker i metalski radnik. Sem na filmu, sa dosta uspeha nastupao je i kao dramski glumac u pozorištu. Filmovi: "Veštice iz Salema", "Vrata noći", "Nadnica za strah", "Heroji su umorni"...


1991. - Održan je plebiscit srpskog naroda u BiH na kojem se za ostajanje u Jugoslaviji izjasnila većina Srba - gotovo svih 1,3 miliona.

1995. - Predsednik Rusije Boris Jeljcin stavio je veto na Zakon o jednostranom ukidanju sankcija Jugoslaviji, izglasan prethodnog meseca u oba doma ruskog parlamenta.

1996. - Predsednica Republike Srpske, Biljana Plavšić, smenila je načelnika Glavnog štaba Vojske RS, generala Ratka Mladića.

Dogodilo se na današnji dan - 10. novembar



1674. - Holanđani su zvanično predali Novi Amsterdam (Njujork) Englezima.

1838. - Rođen je srpski socijalistaŽivojin Žujović, prvi propagator i ideolog socijalizma u Srbiji. Idejesocijalista prihvatio je tokom školovanja u ruskom gradu Kijev, gde jezavršio Duhovnu akademiju, zatim u Petrogradu i Minhenu na studijamafilozofije. Objavio je više studija, rasprava i polemika i sarađivao u"Glasniku Srpskog učenog društva", "Letopisu Matice srpske" i upolitičkom listu "Srbija".

1880. - Rođen je Jakob Epštajn, američkivajar. Učio je i duže vremena živeo u Parizu i Londonu, a zatim u SAD.Prvenstveno je portretist, čuven po bistama slavnih ljudi (Ajnštajna,Čerčila...). Brutalan ekspresionist u ranim radovima, kasnije sepriklanja realističkom tretmanu skulpture.

1901. - Rođen je srpski pravnik MilanBartoš, stručnjak za međunarodno javno pravo, profesor Pravnogfakulteta u Beogradu, član Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio jedržavni savetnik i član mnogih delegacija Jugoslavije na zasedanjimaUN. Između dva svetska rata, objavio je "Stvarno pravo" i "Osnoveprivatnog prava", a posle rata "Međunarodno javno pravo".

1910. - Osnovano je Društvo za srpskijezik i književnost, na inicijativu Pavla Popovića, Aleksandra Belića iJovana Skerlića, radi usavršavanja nastave srpskog jezika iknjiževnosti u školama. Društvo je radilo do 1941, s prekidom u vremePrvog svetskog rata.

1928. - Dve godine nakon smrti svogaoca, Michinomiya Hirohito stupio je na presto kao 124. japanski monarh.Car Hirohito bio je na na vlasti u jednom od najnemirnijih periodajapanske istorije (Drugi svetski rat). Ustavom iz 1947. godine, vlastmu je znatno ograničena.

1938. - U Istanbulu je umro turskidržavnik i maršal, Mustafa Kemal Ataturk. Sudelovao je u pokretuMladoturaka. Borio se u italijansko-turskom ratu (1911-1912) i uzavršetku Drugog balkanskog rata. U Prvom svetskom ratu je komandovaoodbranom Dardanela, a svršetak rata ga je dočekao na Sirijskom frontu.Postavio se 1919. na čelo nacionalnog pokreta protiv grčke okupacije,što je dovelo do rata sa Grčkom. Velika turska narodna skupštinaproglasila ga je 1920. godine za predsednika vlade. Pobedio je Grke iizbacio ih iz Male Azije. Zbacio je sultana 1922. i kad je 1923.proglašena republika, postao je njen prvi predsednik. Izvršio jeprogresivne reforme koje su iz korena izmenile lik zemlje: proklamovanaje jednakost svih građana, ukinut je halifat, izvršena agrarna reforma,doneti savremeni zakoni, ženama data sloboda (ukidanje zara i feredže),zabranjeno je nošenje fesa, odvojena crkva od države... Reforme sunailazile na otpor, ali je Kemal gušio svaki pokušaj otpora i vraćanjana staro.

1943. - Nemačke vlasti su u Drugomsvetskom ratu, radi lakšeg upravljanja okupiranom teritorijom,uspostavile kvislinšku "Narodnu upravu" u Crnoj Gori.

1975. - Vlade Jugoslavije i Italijepotpisale su u Osimu ugovor o definitivnom rešenju graničnih i drugihpitanja između dveju zemalja. Ugovor su potpisali ministri inostranihposlova Miloš Minić i Marijano Rumor.

Dogodilo se na današnji dan - 12. novembar



1833. - Rođen je ruski kompozitor AleksandarBorodin, veoma poznat i kao hemičar. Bio je pripadnik ruske muzičkegrupe "Petorica". Pod uticajem ruskog muzičkog folklora, komponovao jesimfonije, simfonijsku skicu "U stepama centralne Azije", gudačkekvartete, operu "Knez Igor"...

1859. - Rođen je srpski arhitekta AndraStevanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Velike škole iBeogradskog univerziteta. Projektovao je više monumentalnih građevina,uključujući zgrade Narodnog muzeja i Akademije nauka u Beogradu.Proučavao je staro srpsko crkveno građevinarstvo i skupio građu zamonografije manastira Gračanica, Kalenić i Dečani.

1910. - Izvedena je prva filmska akrobacija: čovek iz balona u plamenu skočio je u reku Hadson.

1933. - Urađena je prva fotografija čudovišta iz Lok Nesa.

1933. - Nacisti su dobili 93% glasova u Nemačkoj.

1948. - Međunarodni sud za ratne zločineu Tokiju izrekao je smrtne kazne za sedam japanskih oficira,uključujući i generala Hideki Tojo-a, koji je bio premijer Japana od1941-1944. godine.

1956. - Beogradsko pozorište "Atelje212" je u adaptiranom delu zgrade "Borbe" izvelo prvu predstavu -"Fausta" Johana Volfganga Getea.

1980. - Posle tri godine od lansiranja,američka planetarna sonda "Voyager 1" probila se na 77.000 milja odSaturna, druge po veličini planete u sunčevom sistemu. Slike koje je sudobijene iznenadile su naučnike: pokazale su da Saturn nema šest (kaošto se do tada smatralo), već stotine ispreplitanih prstenova.

1989. - U Brazilu su održani prvi slobodni predsednički izbori posle 29 godina.

1990. - Japanski princ Akihito postao je125. japanski car, dve godine nakon smrti svoga oca cara Hirohita.Akihito je još 1959. godine skrenuo pažnju javnosti na sebe kada jeprekršio 1500 godina staru tradiciju i oženio se devojkom iz trećegstaleža. Car Akihito, ljubitelj morske biologije i priznativiolončelista, uveo je Japan u novu eru, poznatu kao "Heisei" ilidostizanje mira. Carski par ima troje dece: princa Naruhito (1960),princa Akishino (1965) i princezu Nori (1969).

1991. - Stupile su na snagu ekonomske sankcije Evropske zajednice protiv Srbije i Crne Gore.

1999. - Na području planine Bajgora, 12kilometara severoistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avionSvetskog programa UN za hranu tipa "ATR-42" i nesreću nije preživeoniko od 21 putnika i tri člana posade.

Dogodilo se na današnji dan - 13. novembar




1813. - Rođen je srpski pisac Petar IIPetrović Njegoš, crnogorski vladar i vladika, prema većini književnihkritičara najveći srpski pesnik, čija je kruna stvaralaštva nenadmašnidramski spev "Gorski vijenac". U osnovi je refleksivno-lirski pesnik,što je uočljivo i u njegovim najvažnijim delima, iako ona imajuepsko-dramski oblik, a njegov jezgroviti stil obojen je snažnimelementima mirnog klasičnog stiha i svežinom narodne pesme.Glorifikovao je heroizam i osećanje za slobodu Crnogoraca, koje je unacionalnom pogledu posmatrao kao deo srpskog naroda. Rade TomovPetrović - iz porodice koja je Crnoj Gori više od jednog veka davalavladike - monaško ime dobio je po stricu, vladici i vladaru Crne GorePetru I, poznatom i kao sveti Petar Cetinjski, koji ga je odredio zanaslednika. Školovao se u Cetinjskom manastiru i u Topli kod HercegNovog, a učitelj mu je bio i Sima Milutinović Sarajlija, koji ga jeuputio u istoriju, filozofiju i književnost. Kao državnik je položiotemelje moderne crnogorske države, ustanovio izvršnu vlast i senat,organizovao sudove, uveo poreze i izdejstvovao veću pomoć Rusije, alinije ostvario san da zajedno sa Srbijom oslobodi Bosnu i Hercegovinu.Takođe je podigao prvu osnovnu školu, a 1834. osnovao je štampariju.Pritisnut bolešću, umro je 1851. u 38. godini. Ostala dela: filozofskiep "Luča mikrokozma", spev "Lažni car Šćepan Mali", misaone i lirskepesme.

1868. - Umro je Đoakino Rosini,italijanski kompozitor. Komponovao je 39 opera, od kojih se do danasodržalo na repertoaru samo nekoliko. Popularnost mu je najviše donelaopera "Seviljski berberin". Ostale opere: "Viljem Tel", "Tankredi","Otelo", "Semiramida"... Iz oblasti crkvene muzike ističe sekompozicija "Stabat Mater".

1871. - Rođen je srpski izdavačslovenačkog porekla Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika", njenprvi direktor i glavni urednik. Završio je Filozofski fakultet uBeogradu, u Parizu i Berlinu radio je kao dopisnik jednog francuskoglista, a po povratku u Srbiju, pokrenuo je "Politiku", čiji se prvibroj pojavio 25. januara 1904. Hroničari su zabeležili da je list"mirnim, ozbiljnim i odmerenim tonom" odudarao od tadašnje štampe.

1899. - Umro je srpski fotograf,grafičar i litograf Anastas Jovanović, prvi srpski fotograf, koji je1846. postao vlasnik treće foto kamere u svetu. Kao darovitog crtača,knez Miloš Obrenović poslao ga je u Beč da studira drvorez i bakrorez,gde se upoznao i s fotografijom. Zahvaljujući njemu, sačuvani su likovimnogih istaknutih ličnosti tog doba, ali i običnih građana i njihovihporodica. Deo njegove zaostavštine je i izvanredna "Panorama Beograda".

1921. - Premijera filma "Šeik", koji je Rudolfu Valentinu, tumaču glavne uloge, doneo slavu.

1965. - Umro je srpski arheolog VladimirPetković, profesor Beogradskog univerziteta, upravnik Narodnog muzeja uBeogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za srpskusrednjovekovnu umetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa"Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio jeotkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: "Pregled crkvenihspomenika kroz povesnicu srpskog naroda", "La peinture serbe en Moyenage" (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirimaŽiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.

1970. - Oko 500.000 ljudi poginulo je unajvećoj katastrofi u 20. veku koju je prouzrokovao ciklon u IstočnomPakistanu (današnji Bangladeš).

1991. - Fudbalska reprezentacijaJugoslavije pobedila je u Beču Austriju rezultatom 2:0 i postalafinalista Evropskog prvenstva u Švedskoj, ali joj je, zbog sankcijaprotiv Savezne Republike Jugoslavije, kasnije uskraćeno pravo da sebori za tutulu evropskog prvaka.