Rimski imperatori iz Srbije

Srbija, kao raskrsnica svetske istorije i zemlja bogatog kulturnog nasleđa, podarila je svetu 17 rimskih imperatora.

Prvi rimski imperator sa tla Srbije bio je Trajan Decije (249-251). Poticao je iz senatorske porodice. Rođen je u mestu Budalija (danas selo Martinci), na 14 kilometara od Sirmijuma, sadašnje Sremske Mitrovice. Otac mu je bio oficir, a majka Herenija Etruscila starog je italskog porekla. Od 234 do 238. godine bio je guverner provincije Donje Mezije. Bio je omiljen među vojnicima, a ušao je u građanski rat sa funkcijom prefekta grada Rima. Posle pobede Filipa Arabljanina u bici kod Verone, vojska ga bira za cara. Život je završio tako što se utopio u tračkoj močvari prilikom vojnog pohoda.

Aurelijan (270-275) rođen je od oca seljaka, zakupca imanja uglednog veleposednika i majke sveštenica Solovog kulta. Okončao je rat sa Gotima, izgradio je bedeme grada Rima, potisnuo samozvane imperatore i od senata dobio titulu restitutor orbis (obnovitelj sveta).
Povratio je provincije Galiju, Španiju i Britaniju. Nastradao je u jednoj pobuni, kada je krenuo u pohod na Persiju, koja je dovela za cara njegovog sugrađanina i prijatelja - Proba.

Roditelji cara Proba (276-282) bili su takođe baštovani. Prob je uništio sve neprijatelje carstva i naterao besposlene vojnike na rad u građevinarstvu i poljoprivredi. Vinova loza je tada zasađena van Italije, i to na brdu Glavica, na Fruškoj gori, kod sadašnjeg sela Šuljam. Naterao je vojnike da kod Sirmijuma kopaju kanale po vrelom letnjem danu. Razdražena vojska odgovorili mu je tako što ga je izbola mačevima. I pored svega, podigli su mu spomenik sa natpisom: "Prob je stvarno bio dobričina, pobednik svih varvarskih naroda i tirana."

Maksimilijn Herkulije (285-305, 310) rođen je u okolini Sirmijuma, u skromnoj porodici. Za cara ga je proglasio Dioklecijan. Imao je vojničku karijeru, a bio ga je glas da je krajnje nemilosrdan prema protivnicima. Brojni su njegovi uspesi na bojnom polju, ali se ipak, zajedno sa Dioklecijanom, povukao s prestola 305. godine. Tada se Dioklecijan preselio u Split, a Maksimilijan je ostao u palati u Likaniji, nedaleko od prestonice Mediolanuma (sadašnji Milano). Pet godina kasnije, vratio se na vlast, ali je ubrzo ubijen.

Konstancije II (337-361) bio je treći sin Konstantina Velikog. Rođen je u carskoj palati u Sirmijumu, a bio je izuzetno obrazovan. Pored toga, odlikovao se i zavidnom vojničkom karijerom - vodio je bitku protiv Magnecijeve vojske na Mursi, ratovao s varvarima, a Germane je naselio u Kilikiji, na početku građanskog rata protiv Julijana. Bio je hrišćanski vladar, ali i arijanac.

Istorija pamti kao lepog i lakomislenog vladara Gracijana (367-383). Rođen je u Sirmijumu, a ostao je poznat kao "uništitelj paganstva". Bio je jedan od najobrazovanijih imperatora kasne antike, ali ne i vojnički najsposobniji. Živeo je hedonistički, prepuštao se "uživanju o ovozemaljskim lepotama", što je izazvalo nezadovoljstvo vojske. Tako je Magnus Maksim pobunio trupe u Britaniji, a Gracijan je morao da beži. Uhvaćen je i pogubljen, ali ipak sahranjen uz državne počasti.

Hostilijan (251) ne pripada takozvanim vojničkim vladarima. Jedno od dvoje dece Trajana Decija, živeo je s majkom u Rimu, gde je bio senator. Titulu avgusta dobija posle smrti oca i starijeg brata Herenija. Početkom 251. godine odlazi u Viminacijum i rukovodi trupama od srednjeg do donjeg toka Dunava. Krajem te iste godine umire od kuge.

Licinije (307-324) nije toliko poznat u istoriji, mada je dugo vladao, vodeći odbranu istočne imperije i Ilirika. Sumnja se da je dačkog ili mezijskog porekla, a titulu avgusta preuzeo je od Flavija Severa. Iako u početku blagonaklon prema hrišćanskoj misli, nakon rata protiv Konstantina počinje da proganja hrišćane. Poražen je u oba pohoda protiv Konstantina - prvi put gubi Ilirik, a nakon toga i carstvo. Povukao se u Solun, gde je i umro.

Vetranion (350) je rođen u Meziji, a bio je nepismen sve dok nije postao car. Imao zavidnu vojnu karijeru, baš kao i Klaudije II Gotski (268-270). Rođen je 214. godine u Dardaniji, verovatno u okolini Naisusa.
Vetranion je komandovao trupama u Iliriku i Panoniji. Proglasio se za cara u Sirmijumu, 1. marta 350. godine. Kada je smenjen, živeo je u Maloj Aziji, primajući izdržavanje od države. Sumnja se da je izvršio samoubistvo oko 360. godine. Kovani novac s Vetranionovim likom prilično je dragocen, a neka od većih nalazišta su i na našim prostorima. Inače, najveća kovnica bila je u Sisciji.

Klaudija II Gotskog za imperatora je postavila vojska, nakon svrgavanja Galijena. Vodio je ratove s Alamanima u Italiji i Gotima na Balkanu. U čuvenoj bici kod Naisusa (Niša) onesposobio 50.000 Gota. Odmah nakon toga, krenuo i u odbranu Panonije, ali se usput razboleo od kuge i umro u Sirmijumu, gde je i sahranjen.

Flavije Sever (305-307) navodno je rođen u okolini Naisusa. Nasledio je Dioklecijana na položaju imperatora. Međutim, nije imao uporište u svojoj vojsci, koja ga je čak napustila pred zidinama Rima, 306. godine, kada je trebalo da se obračuna s Maksencijem. Opkoljen je u Raveni, gde se i predao vojsci. Ostalo je nejasno da li je pogubljen ili izvršio samoubistvo.

Konstantin Veliki (306-337) spada među najznačajnije imperatore Rimskog carstva. Rođen je u Naisusu, a proslavio se na bojnim poljima. Zajedno sa Licinijem napisao je u Mediolanumu i Edikt o toleranciji, koji predstavlja jedan od stubova hrišćanstva, a na osnovu koga je Rimsko carstvo kasnije transformisano od paganske do hrišćanske imperije. Osnivač je i Konstantinopolisa, na mestu starog Vizanta. Umro je u Nikomediji.

Konstantinus III (421) nije proveo kao imperator ni punih godinu dana, preminuvši zbog bolesti. I on je rođen u Naisusu, takođe zavidne vojničke karijere. Za njegov uzlet istoričari vezuju i brak sa Galom Placidijom, sestrom imperatora Honorija i jednom od najmoćnijih žena kasne antike.

Konstancije Hlor (293-306) poznat je i kao otac Konstantinov, jednog od najznačajnijih imperatora Rimskog carstva. Vladao je Galijom i Britanijom. Sa sinom Konstantinom je u Britaniji izvojevao nekoliko čuvenih vojničkih poduhvata, ali se na jednom od njih, u Eburacumu (sadašnji Jork) razboleo i umro.

Galerije (293-311) je rođen u Dakiji. Vaspitavan je u paganskom duhu, a poznat po strašnim progonima hrišćana. Rezidencija mu je bila u Sirmijumu, ali se usled opasnosti od Persije preselio u Solun. Nakon vojničkih uspegha nad Persijancima, sproveo je niz reformi u upravljanju javnim radovima na Balkanu i Panoniji, čime je poboljšao život stanovništva. Umro je posle duge i teške bolesti.

Maksimin Daja (305-313) bio je Galerijev rođak, pa je po toj osnovi i došao do titule. Nije imao značajnije obrazovanje, niti vojničku karijeru. Rođen je u Dakiji, u okolini sadašnjeg Šarkamena. Umro je u Tarsusu, u Kilikiji.

Konačno, dolazimo do Jovijana (363-364), jedinog imperatora rođenog u Singidunumu. Otac mu je bio ugledni oficir, a o majci se ne zna ništa. Nasledio je Julijana, nakon što je ovaj umro u jeku rata protiv Persijanaca, a bio je primoran da sklopi mir s ovom moćnom vojskom. Misteriozna smrt ga je zadesila u Galaktiji, a telo mu je preneseno u Konstantinopolj.