Na današnji dan

Na današnji dan - 11. novembar

1405. - Umrla je srpska kneginja Milica, žena
kneza Lazara Hrebeljanovića. Posle Kosovske bitke 1389, sklopila je mir
s Turcima i upravljala Srbijom u ime maloletnog sina Stevana. Kad je on
postao punoletan, zakaluđerila se, ali je i dalje znatno uticala na
državne poslove, smirujući razmirice između Stevana i drugog sina Vuka.
Podigla je manastir Ljubostinja na mestu gde je bila crkvica svetog
Stevana, blizu dvora svog oca, koji se u narodnim pesmama pominje kao
Jug Bogdan. U narodnim pesmama je zvana carica, a umrla je i sahranjena
u Ljubostinji kao monahinja Evgenija.


1726. - Rođen je srpski istoričar i
pisac Jovan Rajić, jedan od najučenijih kaluđera svog doba. U
istorijskom spevu "Boj zmaja s orlovi" opevao je borbu Otomanskog
carstva protiv Rusije i Austrije. Glavno delo, "Istorija raznih
slovenskih naroda, naipače Bolgar, Horvatov i Serbov", pisao je na
osnovu izvornih dokumenata. Kao prva istorija Južnih Slovena, ovo delo
je, uprkos nedostacima, veoma uticalo na srpsku istorijsku nauku u
prvoj polovini 19. veka.

1790. - Prvi put je donesena hrizantema u Evropu (Englesku) iz Kine.

1878. - Umro je srpski pisac i političar
Stjepan Mitrov Ljubiša, koji je mnogo učinio za buđenje nacionalne
svesti. Bio je samouk a pripovedanje mu je lucidno, izvorno, protkano
finim humorom, s poetskim osećanjem za legendu i realističnim nervom za
život zavičaja i govor ljudi. Dela: "Kanjoš Macedonović", "Pričanja
Vuka Dojčevića", "Pripovijesti crnogorske i primorske".

1885. - Rođen je Džordž Paton, američki
general i jedan od najistaknutijih komandanata SAD. U Prvom svetskom
ratu obrazovao je američki tenkovski centar u Francuskoj kod Longra i
komandovao tenkovskom brigadom u ofanzivi Meza - Argona. U Drugom
svetskom ratu je komandovao zapadnom operativnom grupom pri iskrcavanju
u Africi, VII armijom pri invaziji Sicilije i III armijom do kraja rata
u Evropi. Istakao se kao energičan i vešt komandant po uspešnoj
upotrebi operativnih oklopnih jedinica. Poginuo je u Nemačkoj 1945.
godine u saobraćajnoj nesreći. Posmrtno su mu objavljeni memoari "Rat
kakvog sam ga ja video".

1889. - Vašington je postao 42. država unutar SAD.

1918. - Potpisivanjem kapitulacije
Nemačke u železničkom vagonu u francuskom mestu Kompijenj okončan je
Prvi svetski rat, u kojem je poginulo najmanje deset miliona vojnika, a
još toliko ljudi umrlo je od bolesti i gladi. Srazmerno najveće žrtve
podnela je Srbija, izgubivši 26 odsto stanovništva - 400.000 vojnika i
640.000 civila.

1927. - U Parizu je potpisan
jugoslovensko-francuski pakt, kao reakcija na italijansko-albanski pakt
iz novembra 1926, kojim je fašistička Italija dobila protektorat nad
Albanijom, što je bila prva etapa za njen prodor na Balkan. Italijanski
fašistički diktator Benito Musolini sklopio je 1927. pakt i s Mađarskom
da bi je okrenuo protiv Jugoslavije, pregovarao je s hrvatskim
fašističkim teroristom Antom Pavelićem i komitsko-kosovsko-pravaškim
grupama.

1941. - S teritorije ŠSR-a u Drugom svetskom ratu počelo je emitovanje programa radio stanice "Slobodna Jugoslavija".

1944. - Forsiranjem Dunava na sektoru
Batina-Apatin u Drugom svetskom ratu je počela Batinska bitka. Jedinice
Trećeg ukrajinskog fronta Crvene armije i Narodnooslobodilačke vojske
Jugoslavije slomile su 23. novembra, posle teških borbi, nemačke snage.

1945. - Izabrana je Ustavotvorna
skupština Demokratske Federativne Jugoslavije. Na prvim posleratnim
izborima - nad kojima su isključivu kontrolu imali komunisti, koji su
monopolisali fizičku silu - pravo glasa imali su svi građani s
navršenih 18 godina života, bez obzira na pol, rasu, obrazovanje,
veroispovest, izuzimajući optužene za saradnju s okupatorom tokom
Drugog svetskog rata.

1968. - Na plenumu udruženja
univerzitetskih nastavnika i drugih naučnih radnika održanom u
Beogradu, usvojen je pravilnik o osnivanju i radu Društva za razvoj i
unapređenje nauke.

1975. - Angola je dobila nezavisnost od
Portugala. Angola je bila portugalska kolonija još od 1575. godine,
kada su Portugalci osnovali grad San Paulo de Luansda. Današnji dan
praznuje se kao Dan nezavisnosti.

Na današnji dan - 12. novembar

1833. - Rođen je ruski kompozitor Aleksandar
Borodin, veoma poznat i kao hemičar. Bio je pripadnik ruske muzičke
grupe "Petorica". Pod uticajem ruskog muzičkog folklora, komponovao je
simfonije, simfonijsku skicu "U stepama centralne Azije", gudačke
kvartete, operu "Knez Igor"...

1859. - Rođen je srpski arhitekta Andra
Stevanović, član Srpske kraljevske akademije, profesor Velike škole i
Beogradskog univerziteta. Projektovao je više monumentalnih građevina,
uključujući zgrade Narodnog muzeja i Akademije nauka u Beogradu.
Proučavao je staro srpsko crkveno građevinarstvo i skupio građu za
monografije manastira Gračanica, Kalenić i Dečani.

1910. - Izvedena je prva filmska akrobacija: čovek iz balona u plamenu skočio je u reku Hadson.

1933. - Urađena je prva fotografija čudovišta iz Lok Nesa.

1933. - Nacisti su dobili 93% glasova u Nemačkoj.

1948. - Međunarodni sud za ratne zločine
u Tokiju izrekao je smrtne kazne za sedam japanskih oficira,
uključujući i generala Hideki Tojo-a, koji je bio premijer Japana od
1941-1944. godine.

1956. - Beogradsko pozorište "Atelje
212" je u adaptiranom delu zgrade "Borbe" izvelo prvu predstavu -
"Fausta" Johana Volfganga Getea.

1980. - Posle tri godine od lansiranja,
američka planetarna sonda "Voyager 1" probila se na 77.000 milja od
Saturna, druge po veličini planete u sunčevom sistemu. Slike koje je su
dobijene iznenadile su naučnike: pokazale su da Saturn nema šest (kao
što se do tada smatralo), već stotine ispreplitanih prstenova.

1989. - U Brazilu su održani prvi slobodni predsednički izbori posle 29 godina.

1990. - Japanski princ Akihito postao je
125. japanski car, dve godine nakon smrti svoga oca cara Hirohita.
Akihito je još 1959. godine skrenuo pažnju javnosti na sebe kada je
prekršio 1500 godina staru tradiciju i oženio se devojkom iz trećeg
staleža. Car Akihito, ljubitelj morske biologije i priznati
violončelista, uveo je Japan u novu eru, poznatu kao "Heisei" ili
dostizanje mira. Carski par ima troje dece: princa Naruhito (1960),
princa Akishino (1965) i princezu Nori (1969).

1991. - Stupile su na snagu ekonomske sankcije Evropske zajednice protiv Srbije i Crne Gore.

1999. - Na području planine Bajgora, 12
kilometara severoistočno od Kosovske Mitrovice, srušio se avion
Svetskog programa UN za hranu tipa "ATR-42" i nesreću nije preživeo
niko od 21 putnika i tri člana posade.

Na današnji dan - 13. novembar


1813. - Rođen je srpski pisac Petar II
Petrović Njegoš, crnogorski vladar i vladika, prema većini književnih
kritičara najveći srpski pesnik, čija je kruna stvaralaštva nenadmašni
dramski spev "Gorski vijenac". U osnovi je refleksivno-lirski pesnik,
što je uočljivo i u njegovim najvažnijim delima, iako ona imaju
epsko-dramski oblik, a njegov jezgroviti stil obojen je snažnim
elementima mirnog klasičnog stiha i svežinom narodne pesme.
Glorifikovao je heroizam i osećanje za slobodu Crnogoraca, koje je u
nacionalnom pogledu posmatrao kao deo srpskog naroda. Rade Tomov
Petrović - iz porodice koja je Crnoj Gori više od jednog veka davala
vladike - monaško ime dobio je po stricu, vladici i vladaru Crne Gore
Petru I, poznatom i kao sveti Petar Cetinjski, koji ga je odredio za
naslednika. Školovao se u Cetinjskom manastiru i u Topli kod Herceg
Novog, a učitelj mu je bio i Sima Milutinović Sarajlija, koji ga je
uputio u istoriju, filozofiju i književnost. Kao državnik je položio
temelje moderne crnogorske države, ustanovio izvršnu vlast i senat,
organizovao sudove, uveo poreze i izdejstvovao veću pomoć Rusije, ali
nije ostvario san da zajedno sa Srbijom oslobodi Bosnu i Hercegovinu.
Takođe je podigao prvu osnovnu školu, a 1834. osnovao je štampariju.
Pritisnut bolešću, umro je 1851. u 38. godini. Ostala dela: filozofski
ep "Luča mikrokozma", spev "Lažni car Šćepan Mali", misaone i lirske
pesme.

1868. - Umro je Đoakino Rosini,
italijanski kompozitor. Komponovao je 39 opera, od kojih se do danas
održalo na repertoaru samo nekoliko. Popularnost mu je najviše donela
opera "Seviljski berberin". Ostale opere: "Viljem Tel", "Tankredi",
"Otelo", "Semiramida"... Iz oblasti crkvene muzike ističe se
kompozicija "Stabat Mater".

1871. - Rođen je srpski izdavač
slovenačkog porekla Vladislav Ribnikar, osnivač lista "Politika", njen
prvi direktor i glavni urednik. Završio je Filozofski fakultet u
Beogradu, u Parizu i Berlinu radio je kao dopisnik jednog francuskog
lista, a po povratku u Srbiju, pokrenuo je "Politiku", čiji se prvi
broj pojavio 25. januara 1904. Hroničari su zabeležili da je list
"mirnim, ozbiljnim i odmerenim tonom" odudarao od tadašnje štampe.

1899. - Umro je srpski fotograf,
grafičar i litograf Anastas Jovanović, prvi srpski fotograf, koji je
1846. postao vlasnik treće foto kamere u svetu. Kao darovitog crtača,
knez Miloš Obrenović poslao ga je u Beč da studira drvorez i bakrorez,
gde se upoznao i s fotografijom. Zahvaljujući njemu, sačuvani su likovi
mnogih istaknutih ličnosti tog doba, ali i običnih građana i njihovih
porodica. Deo njegove zaostavštine je i izvanredna "Panorama Beograda".

1921. - Premijera filma "Šeik", koji je Rudolfu Valentinu, tumaču glavne uloge, doneo slavu.

1965. - Umro je srpski arheolog Vladimir
Petković, profesor Beogradskog univerziteta, upravnik Narodnog muzeja u
Beogradu i član Srpske akademije nauka i umetnosti, stručnjak za srpsku
srednjovekovnu umetnost. Bio je urednik specijalizovanog časopisa
"Starinar" i prvi direktor Arheološkog instituta SANU. Rukovodio je
otkopavanjima Stobija i Caričinog Grada. Dela: "Pregled crkvenih
spomenika kroz povesnicu srpskog naroda", "La peinture serbe en Moyen
age" (Srpsko slikarstvo u srednjem veku), monografije o manastirima
Žiča, Ravanica, Studenica, Kalenić i Dečani.

1970. - Oko 500.000 ljudi poginulo je u
najvećoj katastrofi u 20. veku koju je prouzrokovao ciklon u Istočnom
Pakistanu (današnji Bangladeš).

1991. - Fudbalska reprezentacija
Jugoslavije pobedila je u Beču Austriju rezultatom 2:0 i postala
finalista Evropskog prvenstva u Švedskoj, ali joj je, zbog sankcija
protiv Savezne Republike Jugoslavije, kasnije uskraćeno pravo da se
bori za tutulu evropskog prvaka.

Na današnji dan - 14. novembar

- Danas je praznik Sveti Kozma i Damjan - Vračevi.
Rođeni su negde u Aziji od oca neznabošca i majke hrišćanke. Po očevoj
smrti, majka Teodotija posvetila je sve svoje vreme i trud da sinove
vaspita i podigne kao istinite hrišćane. Mladići su stasali i izučili
lekarske veštine, pa su, koliko svojim znanjem i veštinom toliko i
imenom Gospoda, pomagali mnogim bolesnicima. Prozvani su bezmezdnim
vračima, tj. besplatnim lekarima, jer su primili Hristovu zapovest
"Badava primiste, badava dajite" (Mt. 10, i nikada nisu naplaćivali
svoje usluge. Toliko su bili oprezni u besplatnom lečenju da se sveti
Kozma naljutio na brata što je od neke bolesnice uzeo tri jajeta, a
Damjan ih je, u stvari, uzeo kad ga je isceljena žena zaklela Presvetom
Trojicom. Po smrti, svetitelji su sahranjeni zajedno u mestu Feremenu,
shodno otkrovenju Božjem, te ostadoše čudotvorci kako za života, tako i
posle smrti. Narod je nastavio da ih priziva u bolesti i nevolji i do
danas.

565. - Vizantijski car Justinijan
okončao je svoj život. Pretpostavlja se da je rodom iz jednog sela
blizu Niša. Neograničeno je vladao državom i crkvom. Vodio je niz
ratova sa varvarskim polufeudalnim državama Ostrogota u Italiji,
Vizigota u Španiji i Vandala u Africi, da bi "obnovio" Rimsko carstvo.
Uspeo je da uništi države Vandala (534) i Ostrogota (555). Na istoku i
Balkanskom poluostrvu vodio je odbrambene ratove protiv Persijanaca,
koji su ugrožavali azijske provincije, i protiv Slovena, koji su
pritiskali severnu granicu na Savi i Dunavu. U samoj zemlji ugušio je
mnoge pobune ("zelenih" i "plavih"). Zidao je mnoge dvorce i crkve (Aja
Sofija u Carigradu i San Vitale u Raveni). Po njegovom naređenju,
sastavljen je zbornik zakona. Glavni saradnici bili su mu supruga
Teodora i vojskovođe Velizar i Narzes. Cela njegova vladavina bila je
reakcionarni pokušaj obnove Rimske imperije i njenog robovlasničkog
pokreta, ali je ta politika pretrpela neuspeh. Posle Justinijanove
smrti, propale su i sve njegove osvajačke tekovine.

1811. - Rođen je srpski istoričar
slovačkog porekla Janko Šafarik, osnivač Beogradskog muzeja, profesor
Liceja u Beogradu. Bavio se i arheologijom i numizmatikom, posebno
skupljanjem starog srpskog novca. Dela: "Opisanije sviju dosad poznatih
srbskih novaca", "O priloženim grbovima srbskih zemalja i vladatelja",
"Srbski spomenici mletačkog arhiva", "Hrisovulja cara Stefana Dušana",
"Žitije Stefana Uroša III", "Život despota Stefana Lazarevića".

1840. - Rođen je Klod Mone, francuski
slikar, jedan od glavnih osnivača impresionizma. Po njegovoj slici
"Impresija", izloženoj 1874. u Parizu, dato je ime celom slikarskom
pravcu čiji je Mone bio, veruju mnogi istoričari umetnosti,
najdosledniji i najuticajniji predstavnik. Počeo je kao realist pod
uticajem G. Kurbea, a docnije je prešao na slikanje predela, uzimajući
motive iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti
svetlosti na vodi. Uopšte, svetlost i pokret bile su dve velike teme po
kojima se impresionizam bitno odvojio od realističkog slikarstva. U
želji da što vernije na platno prenese kolorističke preobražaje do
kojih dolazi usled promene osvetljenja, Mone je morao da reaguje, tj.
slika, izuzetno brzo. Stoga je njegov potez neretko bio žustar i
iskidan, jer mu je daleko važnije bilo da što autentičnije zabeleži
svoje zapažanje i doživljaj nego da podrobno opiše predmet. Slikao je
iste motive u različita doba dana, od jutra do večeri, nastojeći pre
svega da prikaže kako se usled treperenja svetlosti iz časa u čas
menjaju lokalni ton oblika i njegova struktura i stvarajući tako
nadasve originalne serije ili cikluse, kakvi su "Plastovi", "Stanica
Sen Lazar", "Lokvanji" i najpoznatiji među njima - "Ruanska katedrala",
ciklus u kom je u dematerijalizaciji oblika slikar otišao najdalje.
Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo. Umro je 1926. godine.

1872. - Rođena je srpska glumica
slovenačkog porekla Augusta Vela Nigrinova, prvakinja Narodnog
pozorišta u Beogradu. Bila je idol pozorišne publike krajem 19. veka
koju nije zanosila ženstvenošću, već unutrašnjom snagom,
dostojanstvenom pojavom i snažnim, sugestivnim glasom. Ostvarila je niz
velikih kreacija, poput uloga Julije, Ofelije, Nore, Meri Stjuart, Mona
Vane, Debore.

1910. - Prvi put je jedan avion uzleteo sa palube broda.

1918. - Srpska vojska je u Prvom svetskom
ratu oslobodila Baranju, oblast s većinskim srpskim stanovništvom.
Drugi put su je u Drugom svetskom ratu, posle bitaka na Batini i
Bolmanu krajem 1944, oslobodili Rusi i Srbi, u novembru 1991. ušla je u
sastav Republike Srpske Krajine, ali je Erdutskim sporazumom,
potpisanim u novembru 1995, stavljena pod dvogodišnju međunarodnu
prelaznu upravu, posle čega je pripojena Hrvatskoj.

1943. - Antifašističko vijeće Crne Gore
je u Drugom svetskom ratu u Kolašinu usvojilo dokumente koji su postali
politički i pravni osnov stvaranja buduće federalne jedinice u
Jugoslaviji.

1991. - Premijerno je pušten hit spot Majkla Džeksona "Black or White" na FOX televiziji.

Na današnji dan - 15. novembar

1492. - Kristofor Kolumbo stavio je prvu
napomenu o duvanu u svoj dnevnik. Duvan je inače tek u XVI veku
prenesen iz Amerike u Evropu, a potom i na ostale kontinente.

1630. - Umro je Johan Kepler, nemački
astronom, matematičar i fizičar. Sa svoja tri zakona o kretanju planeta
Kepler je konačno utvrdio valjanost heliocentričnog sistema i postavio
temelje novoj astronomiji. Anticipirajući infinitezimalnu metodu,
izračunao je površinu i zapreminu geometrijskih tela koja do tada nisu
bila proučavana.

1846. - Rođen je srpski pisac Jovan
Grčić Milenko, sledbenik Branka Radičevića, romantičarski pesnik poznat
kao "fruškogorski slavuj". Sebi je dodao ime Milenko, po devojci Mileni
u koju je bio zaljubljen. Gimnaziju je učio u Novom Sadu, Segedinu i
Požunu (Bratislava), počeo studije medicine u Beču, ali se razboleo od
tuberkuloze i u 29. godini umro u rodnom Čereviću u Sremu. U lirskim
pesmama, lakih melodičnih stihova, izrazio je neposredan doživljaj
prirode. U osećanjima je romantičarski čedan i sentimentalan, ali je
napisao i više tzv. prostih pesama, po kojima se smatra pretečom
realizma u srpskoj poeziji. U Beču je 1896. objavio "Pesme". Pisao je i
pripovetke i prevodio Fridriha Šilera, Johana Volfganga Getea i
Hajnriha Hajnea.

1889. - Brazilski car Pedro II abdicirao je prilikom proglašenja republike.

1914. - Rođen je jugoslovenski general
srpskog porekla Petar Drapšin, učesnik Španskog građanskog rata, jedan
od organizatora ustanka u Drugom svetskom ratu u Hercegovini protiv
nemačkih okupatora, narodni heroj. Bio je komandant 12. divizije,
Šestog udarnog korpusa i Četvrte armije i Prve tenkovske armije.
Vojničke sposobnosti ispoljio je naročito u oslobađanju Istre i Trsta.
Krajem 1945, nesrećnim slučajem smrtno je ranjen.

1942. - U ilegalnoj štampariji u Novom
Sadu, za vreme Drugog svetskog rata, štampan je prvi broj "Slobodne
Vojvodine". List je kasnije štampan povremeno u Surduku, a posle sloma
okupatora, počeo je da izlazi kao dnevni list u Novom Sadu. Od 1.
januara 1952. naziv mu je promenjen u "Dnevnik".

1976. - Umro je srpski glumac Milivoje
Živanović, prvak Jugoslovenskog dramskog pozorišta. Karijeru je počeo u
putujućem pozorištu Udruženja glumaca, a zalaganjem Branislava Nušića
postao je stalni član Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu. Kasnije
je prešao u Skoplje, a 1932. ostvario je dugogodišnji san - primljen je
u Narodno pozorište u Beogradu. Kad je 1947. osnovano Jugoslovensko
dramsko pozorište, koje je okupilo veliki deo glumačke elite, našao se
u novom ansamblu. Za izuzetne glumačke kreacije dobio je niz priznanja,
uključujući "Zlatnu medalju Stanislavskog", koju mu je dodelio
Moskovski hudožestveni teatar na čijim je daskama često gostovao.

Na današnji dan - 16. novembar

- Danas je praznik Sveti velikomučenik Georgije -
Đurđic. Ovoga dana praznuje se prenos moštiju svetog Đorđa iz
Nikomidije u Lidu palestinsku. Sveti Đorđe postradao je za vreme cara
Dioklecijana, a pre svoje smrti zamolio je jednog slugu da mu telo
prenese u Palestinu, odakle mu je bila i majka i gde je imao veliko
bogatstvo koje je, po njegovoj želji, razdeljeno sirotinji. Sluga je
učinio sve kako mu je bilo naređeno i tu ga sahranio. U vreme cara
Konstantina, pobožni hrišćani sazidali su krasan hram svetog Đorđa u
Lidi palestinskoj i prilikom osvećenja tog hrama preneli su i sahranili
u tom hramu čudotvorne mošti ovog svetitelja i velikomučenika
Hristovog.


1532. - Španski konkvistador Francisko Pizaro zarobio je Atahualpu, cara plemena Inka.

1766. - Rođen je Rudolf Krojcer,
francuski violinista, violinski pedagog i kompozitor. Bio je profesor
konzervatorijuma u Parizu. Komponovao je opere, kamernu muziku i
violinske kompozicije. Njemu je Betoven posvetio violinsku sonatu op.
47, poznatiju pod nazivom "Krojcerova sonata", o kojoj je reč u
istoimenoj pripoveci Lava Tolstoja.

1908. - Arturo Toskanini (1867-1957),
italijanski operski i simfonijski dirigent svetskog glasa, počeo je da
diriguje u Metropoliten operi u Njujorku gde je ujedno i organizovao
simfonijski orkestar.

1912. - Počela je Bitoljska bitka u
Prvom balkanskom ratu u kojoj je dobro utvrđenu tursku Vardarsku armiju
Zeki-paše, koja se povukla posle poraza u Kumanovskoj bici, srpska Prva
armija regenta Aleksandra Karađorđevića potukla posle trodnevnih borbi,
čime je Vardarska Makedonija konačno oslobođena od Turaka.

1914. - Počela je Kolubarska bitka,
najveća koju je srpska vojska vodila u Prvom svetskom ratu, na frontu
širokom oko 200 kilometara od Beograda do Guče, u kojoj je srpska
vojska posle mesec dana teških borbi do nogu potukla Petu i Šestu
austrougarsku armiju pod komandom generala Oskara Poćoreka. Pošto su
agresori - na čijoj se strani borio znatan broj Hrvata i bosanskih
muslimana, i budući jugoslovenski predsednik Josip Broz - okupirali
Beograd, Šabac, Valjevo, Užice i celu severozapadnu Srbiju, počinivši
masovne ratne zločine nad civilima, na Kolubari se, za vojne eksperte,
dogodilo čudo. Tri srpske armije - koje su se našle u naizgled
bezizlaznom položaju - u silovitom kontraudaru su tokom višednevnih
žestokih okršaja potpuno razbile neprijatelja i do 15. decembra 1914.
isterale iz Srbije poslednjeg austrougarskog vojnika, izuzev 42.538
zarobljenih. Tokom bitke poginulo je više od 57.000 austrougarskih
vojnika i oficira, a Srbi su zaplenili veliku količinu ratnog
materijala i oružja, uključujući dva aviona, više od 140 topova, 3.500
vozila s municijom i 60.000 pušaka. Izuzetne zasluge za pobedu imao je
general Živojin Mišić, unapređen posle bitke u čin vojvode, čija je
Prva armija između 29. novembra i 2. decembra 1914. izvršila odlučujući
proboj na Suvoboru.

1988. - Na prvim slobodnim izborima,
posle više od deset godina, u Pakistanu je za premijera izabrana
Benazir Buto, ćerka bivšeg pakistanskog vođe Zulfakira Ali Butoa. Ona
je bila prva žena u modernoj istoriji muslimanskih zemalja koja je
izabrana za ovako visoku funkciju.

1988. - Estonija je proglasila suverenost u unutrašnjim poslovima.

Na današnji dan - 17. novembar

1558. - Posle smrti kraljice Marije Tjudor,
na engleski presto stupila je njena 25-godišnja polusestra Elizabeta.
Elizabeta je bila ćerka Henrija VIII i Ane Bolen. Oslanjajući se na
plemstvo i trgovačko-bankarsku buržoaziju, sprovela je niz mera koje
predstavljaju prekretnicu u istoriji Engleske: još oštrije
"ograđivanje" i proterivanje seljaka sa zemlje, osnivanje Londonske
berze (1566) i niza trgovačkih kompanija (najvažnija Istočnoindijska
1600.), jačanje trgovačke i ratne mornarice, osiguranje prevlasti
anglikanske crkve (pogubljenje Marije Stujart) i osvajačka kolonijalna
politika koja je, posle sloma španske "Nepobedive armade", osigurala
Engleskoj 1588. pomorsko prvenstvo i položaj najjače kolonijalne sile.

1839. - U Milanu, u operi Skala,
premijerno je izvedena prva opera italijanskog kompozitora Đuzepea
Verdija "Oberto, conte di San Bonifacio". Opera je naišla na ovacije, a
sledećeg dana je kompozitora primio Bartolomeo Mereli, impresario
Skale, sa ponudom da Verdi napiše još tri opere za ovu kuću. Godine
1842. opera "Nabuko" je Verdiju donela slavu svetskih razmera, a on je
nastavio sa komponovanjem i iza sebe ostavio niz opera kao što su:
"Lombardi", "Travijata", "Trubadur", "Rigoleto", "Aida", "Otelo",
"Falstaf"...

1864. - Rođen je osnivač srpskog
zemljoradničkog zadrugarstva Mihailo Avramović, koji je prvu zadrugu
osnovao 1894. u selu Vranovo, izradio nacrt prvog srpskog zakona o
zadrugama i pokrenuo list "Zemljoradnička zadruga", uređujući ga 20
godina. Objavio je veliki broj radova o poljoprivredi, a njegovo
najveće i poslednje delo je "Sociologija zadrugarstva". Učestvovao je u
stvaranju Međunarodnog zadružnog saveza.

1869. - Otvoren je Suecki kanal, najveći
morski kanal na svetu, dug oko 160 kilometara, koji spaja Sredozemno i
Crveno more i predstavlja neposrednu pomorsko-kanalsku vezu izmeđi
Istoka i Zapada. Kanal je prokopan (1858-1869) po planu i pod
rukovodstvom Francuza Ferdinanda de Lesepsa. Kanal skraćuje put iz
Evrope za Indiju 40-60%. Carigradskom konvencijom od 29. oktobra 1888.
proglašena je neutralnost kanala koji je otvoren za saobraćaj svih
nacija.

1917. - Umro je Ogist Roden, francuski
vajar, jedan od najvećih umetnika s kraja 19. i početka 20. veka.
Njegovo delo je u znaku sinteze romantičkog duha 19. veka i modernih
težnji. Spaja divlju energiju sa najfinijim lirizmom, realizam sa
smelim postupkom koji prelazi u moderan ekspresionizam. Simbolizam
takođe nije bio bez izvesnog odjeka u njegovom delu. Ipak, najčešće ga
smatraju predstavnikom impresionizma u skulpturi - po sposobnosti da
fiksira trenutak unutarnjeg i spoljnjeg života. Iako se na njegovo delo
reflektuju često protivrečna strujanja koja obeležavaju kraj jedne i
početak druge epohe, ono je retke snage i homogenosti - istovremeno
rezime prve i anticipacija druge. Dela: "Poljubac", "Balzak", "Građanin
Kalea", "Vrata pakla" i mnogobrojne biste i aktovi.

1965. - Prva prezentacija televizije u boji kod nas, po sistemu SECAM.

1977. - Održan je izbor za Mis sveta na kojem je mis Velike Britanije nosila bikini od platine vredan 9.500 dolara.

1996. - U drugom krugu lokalnih izbora u
Srbiji, koalicija opozicionih partija "Zajedno" pobedila je u najvećem
broju velikih gradova, uključujući Beograd, Niš, Novi Sad i Kragujevac

Na današnji dan - 18. novembar

1739. - Otomanskom carstvu su Beogradskim
mirom, posle 21 godine pod Austrijom, ponovo pripali Beograd i sve
teritorije severno od Zapadne Morave.

1786. - Rođen je Karl Marija fon Veber,
nemački kompozitor, tvorac nemačke romantične opere. Komponovao je i
orkestarske kompozicije, horove, kamernu muziku, kantate i dr. Vodio je
opere u Pragu u i Drezdenu, a takođe je radio i u Londonu, gde je i
umro. Dela: opere: "Silvana", "Eurijanta", "Ribecal" (nedovršena),
"Čarobni strelac", "Oberon"...

1836. - Rođen je Čezare Lobrozo,
italijanski antropolog, osnivač reakcionarne kriminalističke
antropologije. Postavio je tezu urođenosti zločinačkih sklonosti i
teoriju o uskoj povezanosti između genija i ludaka. Glavna dela:
"Genije i ludilo" i "Genijalni čovek".

1905. - Rođen je srpski pisac i
revolucionar Jovan Popović, pripadnik grupe pisaca koja je između dva
svetska rata negovala socijalnu literaturu. Posle zavođenja
Šestojanuarske diktature 1929, osuđen je zbog komunističke propagande.
Nakon oslobođenja Jugoslavije u Drugom svetskom ratu, pokrenuo je i
jedno vreme uređivao "Književne novine". Dela: zbirke pesama "Hadžija
večnosti", "Lasta u mitraljeskom gnezdu", "Ples nad prazninom", proza
"Lica u prolazu", "Istinite legende", "Reda mora da bude", "Sremska
hronika", studije i eseji "Đura Jakšić i njegovo doba", "Sterija i
počeci srpske drame", "Svetozar Marković".

1915. - U Kačaničkom tesnacu na Kosovu i
Metohiji srpska vojska je u Prvom svetskom ratu vodila žestoku borbu s
bugarskim trupama koje su udarile s leđa i time onemogućile njeno
povlačenje prema Skoplju u susret saveznicima. Premorene i desetkovane
srpske trupe, pritisnute nemačkim snagama sa severa i bugarskim s juga,
morale su da obustave pokret prema Skoplju i ubrzo je srpska Vrhovna
komanda naredila povlačenje preko Albanije.

1935. - Grad Veliki Bečkerek menja ime u Petrograd, a 1946. u današnje ime - Zrenjanin.

1956. - Umro je srpski glumac Dobrica
Milutinović, najveći srpski romantičarski pozorišni glumac izuzetnog
glasa i retkog temperamenta. Kao prvak Drame nacionalnog teatra, više
od pola veka je s ogromnim uspehom igrao niz uloga iz klasičnog
pozorišnog repertoara i najznačajnije likove iz nacionalnog repertora.
U Beograd je došao 1898. na poziv upravnika Narodnog pozorišta
Branislava Nušića. Muzej pozorišne umetnosti i Savez dramskih umetnika
Srbije su 1980. u saradnji sa Zlatarom Majdanpek ustanovili "Prsten
Dobrice Milutinovića", nagradu za glumačko životno delo.

1978. - Članovi sekte "People's Temple",
koju je predvodio Džim Džouns, izvršili su masovno samoubstvo
ispijanjem cijanida. Opšti bilans je bio 913 mrtvih ljudi, među kojima
i 276 dece.

1991. - Sobranje Makedonije usvojilo je
Ustav koji je tu bivšu jugoslovensku republiku označio kao nezavisnu
državu u postojećim administrativnim granicama. Od 120 poslanika za
Ustav su glasala 92.

Na današnji dan - 19. novembar

1493. - Kristofor Kolumbo otkrio je Portoriko na svom drugom putovanju.

1828. - Umro je Franc Šubert, austrijski
kompozitor i jedan od najznačajnijih predstavnika muzičkog romantizma,
svakako najistaknutiji kompozitor lida. Živeo je i radio u Beču.
Komponovao je nekoliko stotina solo pesama, među kojima su i ciklusi
"Lepa mlinarica", "Zimsko putovanje", "Labudova pesma", zatim opere,
operete, scensku muziku za "Rozamundu", simfonije (najpoznatija je
"Nedovršena u H-molu"), "Moments musicaux" za klavir, kamernu muziku...

1917. - Rođena je Indira Gandi, indijski
političar i socijalni radnik, ćerka Džavaharlala Nehrua. Studirala je u
Švajcarskoj i na Oksfordu. I pre Drugog svetskog rata bavila se
politikom, pa je bila zatvarana. Godine 1947. učestvovala je u pokretu
za nezavisnost Indije pod vođstvom Mahatme Gandija. Posle rata je bila
član i rukovodilac brojnih zdravstvenih i dečjih ustanova. Od 1959. do
1960. bila je predsednik Sveindijske kongresne stranke, a od 1960. član
Izvršnog odbora UNESKO-a. Bila je ministar informacija u vladi B.
Šastrija, a posle njegove smrti 1966, izabrana je za predsednika vlade
Indijske unije.

1942. - Sovjetski general Georgij Žukov,
pokrenuo je operaciju Uran, veliku sovjetsku kontraofnazivu koja je
promenila tok bitke za Staljingrad.

1949. - Princ Renije krunisan je u Monaku.

1969. - Pele je postigao svoj 1000. gol
na fudbalskoj utakmici protiv Tima "Vasko de Gama" na Marakani u Rio de
Ženeiru. Jedan od najvećih svetskih fudbalera, Pele je rođen 1940.
godine u Brazilu kao Edson Arantes do Nascimento. Sa samo 17 godina
odveo je nacionalnu reprezentaciju do pobede na Svetskom prvenstvu,
postigavši dva gola u finalnoj utakmici protiv Švedske. Još dva puta je
nacionalni tim Brazla bio svetski prvak zahvaljujući Peleu, a njegov
matični klub "Santos" osvojio je tri nacionalna klupska prvenstva, dva
kupa Južne Amerike i titulu klupskog svetskog šampiona 1963. godine.
Pele je objavio da se povlači iz fudbala 1974. godine, ali je 1975.
potpisao sedam miliona dolara vredan ugovor sa timom "New York Cosmos".
Ovaj tim odveo je u Ligu šampiona i učinio mnogo za promovisanje
fudbala u SAD-u. Prvog oktobra 1977. odigrao je poslednju utakmicu, i
to protiv svog starog tima "Santosa". U toku svoje duge karijere, Pele
je postigao 1282 gola u 1363 utakmice.
1985. - Američki predsednik Ronald Regan i sovjetski predsednik Mihail Gorbačov sastali su se prvi put.

Na današnji dan - 20. novembar

1847. - Umro je srpski pisac, prevodilac i
glumac Joakim Vujić, otac srpskog pozorišta. Gimnaziju je učio u Kaloči
i Segedinu, licej i prava u Požunu (Bratislava), dosta je putovao učeći
strane jezike. Prva "teatralna predstavlenija" priredio je u Pešti,
Baji i Segedinu između 1813. i 1815, a u Zemunu 1823. U Srbiji je s
prekidima boravio od 1833. do smrti, a u Kragujevcu i Beogradu je, kao
"knjaževsko-serbskog teatra direktor", osnovao 1834. i 1836. prve
pozorišne trupe. Bio je protivnik jezičke reforme Vuka Karadžića.
Napisao je "Putešestvija" i 21 dramsko delo, uključujući "Kreštalicu",
"Fernanda i Jariku" i "Ljubovnaju zavist čerez jedne cipele".

1863. - Rođen je srpski pisac Bogdan
Popović, profesor Univerziteta u Beogradu, član Srpske kraljevske
akademije, jedan od osnivača "Srpskog književnog glasnika" i tvorac
"beogradskog književnog stila". Važio je za velikog arbitra u estetici
i znatno je uticao na evropeizaciju srpske književnosti uoči Prvog
svetskog rata. Objavio je "Antologiju novije srpske lirike" i veći broj
studija iz književnosti i umetnosti.

1914. - Na Vrapčem brdu kod Lazarevca u
Prvom svetskom ratu u Kolubarskoj bici poginuo je srpski oficir
Dimitrije Tucović, vođa socijalističkog pokreta u Srbiji. Predvodio je
5. aprila 1903. demonstracije u Beogradu protiv režima kralja
Aleksandra Obrenovića i potom morao da emigrira. Posle Majskog
prevrata, osnivački kongres Srpske Socijaldemokratske partije proglasio
je u avgustu 1903. partijskim organom "Narodne novine", koje je
uređivao Dimitrije Tucović. Diplomirao je prava u Beogradu 1906,
sekretar partije postao je 1908, a teorijski časopis "Borba" pokrenuo
je 1910. Na Međunarodnom kongresu socijalista u Kopenhagenu 1910.
održao je značajan govor o austrougarskoj aneksiji Bosne i Hercegovine,
ukazavši na pogrešan stav austrijskih socijalista u nacionalnom pitanju
i odneo ubedljivu pobedu u polemici s jednim od vođa socijalističke
partije Austrije, Karlom Renerom (Renner), austrijskim kancelarom posle
Prvog svetskog rata. Objavio je oko 600 radova u domaćim i stranim
listovima. Bio je pacifista i vatreni protivnik rata, ali se kao
rodoljub borio u oslobodilačkim ratovima Srbije. Dela: "Zakonsko
osiguranje radnika", "Srbija i Albanija", "Zakon o radnjama i socijalna
demokratija", "U izbornu borbu!", "Za socijalnu politiku",
"Socijal-demokratski agitator", "Porezi - jedna žalosna glava u
politici srpske buržoazije", "Jedinstvo pokreta".

1945. - Počelo je suđenje za ratne zločine u Ninbergu.

1947. - U Vestminsterskoj opatiji u
Londonu venčali su se britanska princeza Elizabeta i njen dalji rođak
Filip Mauntbaten, bivši princ od Grčke i Danske, koji se odrekao svojih
titula kako bi se oženio engleskom princezom. Princezi Elizabeti,
naslednici engleskog prestola, bila je 21 godina. Filip Mauntbaten imao
je 26 godina i u Drugom svetskom ratu se borio kao britanski pomorski
oficir, zbog čega je dobio titulu vojvode od Edinburga veče uoči
venčanja sa Elizabetom. Ovo venčanje diglo je duh Britancima suočenim
sa ekonomskim poteškoćama u posleratnom periodu. Godine 1952, nakon
smrti kralja Džordža VI, Elizabeta je postala nova britanska kraljica,
a Filip je okončao svoju pomorsku karijeru kako bi se koncentrisao na
nove dužnosti koje je imao kao pratilac britanske kraljice. Tokom svog
braka, oni su dobili četvoro dece, prinčeve Čarlsa, Endrjua i Edvarda i
princezu Anu.

1975. - Umro je Francisko Franko,
španski diktator. Franko je rođen 1892. godine. Sa svojom fašističkom
organizacijom, uz pomoć nemačkih nacista i italijanskih fašista,
otpočeo je građanski rat (1936-1939), srušio legalni demokratski
republikanski poredak i uveo fašističku diktaturu. Od tada na čelu
Španije kao apsolutni diktator stoji Franko "kaudiljo" ("vođa
kraljevine Španije"

Na današnji dan - 21. novembar





- Danas je praznik Sabor svetog arhangela Mihaila -
Aranđelovdan. Sv. Arhanđel Mihailo, poznat kao Aranđelovdan, jedna je
od najčešćih srpskih krsnih slava, zaštitnik srpske kraljevske loze
Nemanjića. Ovaj starešina anđela (vesnika) Božijih najčešće je
predstavljan s terazijama, jer se veruje da on deli duše na pravedne i
grešne. Od davnina su ljudi praznovali anđele Božije, ali se to često
izmetalo u njihovo obožavanje. Jeretici su ih ponekad tumačili kao
bogove ili ih smatrali stvoriteljima čitavog vidljivog sveta. Na
četiri-pet godina pre Prvog vaseljenskog sabora, održan je Laodikijski
pomesni sabor i tada je 35. pravilom ustanovljeno ispravno poštovanje
anđela. U vreme rimskog pape Silvestera i aleksandrijskog patrijarha
Aleksandra, ustanovljen je ovaj praznik arhistratiga Mihaila i pročih
sila nebesnih u novembru. Zašto baš u novembru? Novembar je zapravo
deveti mesec od meseca marta koji se smatra trenutkom stvaranja sveta.
A deveti mesec posle marta uzet je zbog devet anđeoskih činova koji su
najpre stvoreni. Sveti Dionisije Areopagit, učenik apostola Pavla,
opisao je ovih devet činova u knjizi "O nebesnoj Jerarhiji". U toj
strogoj anđelskoj hijerarhiji, vojvoda anđelske vojske je arhistratih
Mihail, jer je svojim delovanjem spasao mnoge anđele otpale od Boga,
koje je Lucifer povukao sobom u propast. Među anđelima vlada savršena
jednodušnost i stroga hijerarhija u poslušnosti nižih činova višim, a
svih ukupno svetoj Božijoj volji. Arhistratig Mihailo smatra se živim
svetiteljem.

1783. - Pilstre de Rozier i markiz d'Arlandes su prvi ljudi koji su leteli balonom.

1832. - Rođen je srpski arhimandrit i
istoričar Nićifor Dučić, predsednik Srpskog učenog društva. Bogosloviju
je završio u Beogradu, a opštu istoriju, geografiju i filozofiju
studirao je na Sorboni. Učestvovao je u Hercegovačkom ustanku Luke
Vukalovića 1861. i 1862, potom prebegao u Crnu Goru a 1868. prešao u
Srbiju. Bio je vođa dobrovoljačkih četa u srpsko-turskom ratu od 1876.
do 1878, predsednik Vrhovnog suda Srbije i poslanik. Svu imovinu je
ostavio u dobrotvorne svrhe - u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti
postoji njegov fond za nagrađivanje istorijskih dela. Kao sledbenik
Vuka Karadžića u "Srpsko-dalmatinskom mozaiku", štampao je radove
Vukovom reformisanom azbukom.

1837. - Tomas Moris (Thomas Morris) iz Australije postavio je rekord preskočivši konopac 22.806 puta.

1844. - Rođen je srpski lekar, pisac i
političar Vladan Đorđević, član Srpske kraljevske akademije, osnivač
Srpskog lekarskog društva i Srpskog društva Crvenog krsta. U vreme
kralja Milana Obrenovića, bio je ministar i premijer, ali je emigrirao
posle veridbe kralja Aleksandra Obrenovića s dvorskom damom Dragom
Mašin. Napisao je više dela iz srpske istorije, romana, putopisa i
pripovedaka.

1869. - Rođen je srpski pravnik i
istoričar Slobodan Jovanović, profesor Beogradskog univerziteta,
predsednik Srpske kraljevske akademije, najznačajniji srpski pravni
pisac i teoretičar države u 20. veku. U Londonu je u Drugom svetskom
ratu 1942. i 1943. bio predsednik emigrantske jugoslovenske vlade, a
posle rata je u odsustvu osuđen na 20 godina robije na procesu Draži
Mihailoviću. U svetu je bio izuzetno cenjen i smatran jednim od
najvećih svetskih autoriteta u teoriji ustavnog prava, što ilustruje i
podatak da mu je francuski predsednik Šarl de Gol poslao Nacrt ustava
Pete republike, zamolivši ga da ga prouči i oceni. Umro je 1958. u
emigraciji u Velikoj Britaniji. Napisao je mnoštvo studija i rasprava.
Dela: "O suverenosti", "O državi" (Osnovi jedne pravne teorije o
državi), "Ustavobranitelji i njihova vlada", "Svetozar Marković",
"Makijaveli", "Druga vlada Miloša i Mihaila", "Vlada Milana
Obrenovića", "Ustavno pravo Kraljevine Srbije", "Ustavno pravo
Kraljevine SHS", "Vođe Francuske revolucije".

1871. - Moses Gale patentirao je upaljač.

1877. - Tomas Edison došao je do svog prvog otkrića - fonografa, mašine za beleženje i reprodukciju zvuka.

1902. - Rođen je srpski slikar Marko
Čelebonović, učesnik Pokreta otpora u Francuskoj u Drugom svetskom
ratu. Potom je bio profesor Akademije likovnih umetnosti u Beogradu,
diplomata, generalni sekretar Saveza likovnih umetnika Jugoslavije i
doživotni predsednik Međunarodnog udruženja likovnih umetnika. Bio je
član likovnih grupa "Oblik" i "Dvanaestorica". Snažno je uticao na
generacije mlađih slikara.

1916. - Umro je Franc Josip I,
hrvatsko-ugarski kralj i car Austrougarske Monarhije. On je poslednji
predstavnik feudalno-apsolutističkih težnji u Evropi, nosilac ideje o
pangermanskoj ulozi Austrije, protagonist politike nacionalnog
ugnjetavanja i žestok neprijatelj slovenskih naroda.

1980. - Džon Lenon i Joko Ono napravili su svojevrsni skandal pozirajući nagi fotografu Alenu Tanenbaumu.

1981. - Umro je srpski pisac i istoričar
umetnosti i književnosti Milan Kašanin, pre Drugog svetskog rata
direktor Narodnog muzeja u Beogradu i Muzeja kneza Pavla, a posle rata
Galerije fresaka. Pripovetkama "Jutarnja i bdenja" i "Zaljubljenici" u
srpsku literaturu je uneo atmosferu vojvođanske palanke, romanom
"Pijana zemlja" naslikao je potresnu priču o raspadanju porodice, a
studijom "Srpska književnost u srednjem veku" posegao ka korenima
srpske književne baštine. Ostala dela: pripovetka "U senci slave",
roman "Trokošuljnik", kritike "Savremeni beogradski umetnici",
"Pronađene stvari", "Umetničke kritike", "Priviđenja", eseji "Sudbine i
ljudi", dela iz istorije umetnosti "Kamena otkrića", "Srpska umetnost u
Vojvodini", "Dva veka srpskog slikarstva", "Umetnost i umetnici",
"L'art yougoslave".

Na današnji dan 1963.
godine ubijen je predsednik SAD Džon Ficdžerald Kenedi, koji je tri
godine pre nego što se našao na meti atentatora u Dalasu postao
najmlađi šef države u američkoj istoriji. U Drugom svetskom ratu služio
je u mornarici, potom nakratko bio novinar. U Kongres je izabran 1947.
a senator je postao 1952. Za predsednika je izabran u 43. godini života
kao kandidat Demokratske stranke. Posle izgleda traljavo vođene istrage
nije pouzdano utvrđeno ko je ubica. Kao atentator je zvanično označen
Li Osvald, koji je pod sumnjivim okolnostima i sam ubijen dva dana
kasnije u policijskoj stanici u Dalasu.

1497.- Portugalac Vasko da Gama postao je prvi moreplovac koji je oplovio Rt
Dobre Nade na krajnjem jugu Afrike, tražeći morski put u Indiju.
1699.- Danska, Rusija, Pruska i Poljska potpisale su posle pobede nad
švedskom vojskom sporazum o podeli dotadašnjih švedskih poseda.
1819.- Rođena je engleska književnica Meri En Evans, poznata kao Džordž
Eliot. Realistički je opisivala englesku provinciju, uz duboku
osećajnost često pomešanu s humorom. Dela: "Vodenica na Flosi", "Adam
Bid", "Sajlas Marner", "Romola".
1868. - Održana je prva pozorišna predstava u Beogradu u zgradi na Varoš-kapiji, odigran je komad "Đurađ Branković" Karla Obernjika.
1869.- Rođen je francuski pisac Andre Žid, izuzetan stilista i tvorac niza
antikonformističkih dela, dobitnik Nobelove nagrade za književnost
1947. Dela: romani "Kovači lažnog novca", "Podrumi Vatikana",
"Pastoralna simfonija", "Zemaljska hrana", putopisi "Povratak iz
Sovjetskog Saveza", "Putovanje u Kongo" i izuzetno poetski "Dnevnik".
1877.- Rođen je mađarski pisac Endre Adi, čija je poezija označila prelom u
modernoj mađarskoj lirici. Dela: "Nove pesme", "Krv i zlato", "Na
kolima Ilije Gromovnika", "Voleo bih da me vole", "Ko je mene video?",
"Na čelu mrtvih".
1890. - Rođen je francuski državnik Šarl de Gol, osnivač i prvi predsednik Pete
republike, koji je kao vođa pokreta "Slobodna Francuska" u Drugom
svetskom ratu predvodio francuski otpor nacistima. Kad je maršal Filip
Peten formirao marionetsku vladu otišao je u London, odakle je 18. juna
1940. pozvao Francuze na borbu protiv okupatora. Posle rata rukovodio
je privremenom vladom, a od 1947. do 1953. bio je predsednik Francuske.
Posle "alžirskog puča" 1958. postao je predsednik vlade, a 1959.
predsednik Pete republike. Ograničio je vlast skupštine, ojačao izvršnu
vlast i prerogative šefa države. Okončao je rat u Alžiru napuštanjem te
teritorije i uopšte raspuštanjem francuskog kolonijalnog carstva.
Politički se često razilazio sa saveznicima u NATO, posebno sa SAD, u
težnji da povrati uticaj Francuske u Evropi. Pošto nije dobio većinu na
referendumu o regionalizaciji zemlje i ukidanju senata, 1969. se
povukao s položaja. Dela: "Ratni memoari", "Memoari nade".
1906. - Međunarodna radio-telegrafska konferencija u Berlinu uvela je svetski signal za brodove u opasnosti - SOS.
1913.- Rođen je engleski kompozitor Edvard Bendžamin Britn. Briljantan
tehničar, stvarao je pod uticajem različitih muzičkih tradicija. Dela:
opere "Piter Grajms", "Otmica Lukrecije", "Albert Hering", kompozicije
za orkestar "Ratni rekvijem", "Jednostavna simfonija", Prolećna
simfonija", "Varijacije na temu Franka Bridža", ciklusi solo pesama.
1916.- Umro je američki književnik Džek London, jedan od najčitanijih autora
prve polovine 20. veka. Njegova dela imaju istovremeno i avanturističku
i socijalnu notu. Radio je kao raznosač novina, kopača zlata, ratni
dopisnik za vreme Rusko-japanskog rata. Težak život, naporan rad,
novčane nedaće, ali i sklonost alkoholu, proizveli su nervno
rastrojstvo i samoubistvo u 40. godini. Bio je jasno politički
opredeljen i angažovan kao ubeđeni komunist. Napisao je oko 50
pripovedaka i romana. Dela: "Zov divljine", "Beli očnjak", "Gvozdena
peta", "Martin Idn", "Ljudi sa ponora", "Zlato", "Kralj alkohol",
"Džeri ostrvljanin", "Morski vuk", "Mesečeva dolina", "Priče s južnih
mora".
1943. - Liban je stekaonezavisnost posle ukidanja mandata koji je od 1920. nad njim imala
Francuska. Do Prvog svetskog rata on je bio sastavni deo Turske.
1954.- Umro je sovjetski pravni stručnjak i diplomata Andrej Januarjevič
Višinski, vrhovni tužilac u vreme velikih čistki koje je u drugoj
polovini tridesetih godina 20. veka sproveo sovjetski lider Staljin.
Bila je to serija montiranih političkih suđenja posle kojih su
likvidirani potencijalni Staljinovi konkurenti kao i masa drugih
sovjetskih građana. Za vrhovnog državnog tužioca postavljen je 1935.
šef sovjetske diplomatije postao je 1949. a potom stalni predstavnik
Sovjetskog Saveza u UN i na toj dužnosti je i umro.
1963.- Umro je engleski pisac Oldos Haksli, ironičan i duhovit posmatrač
superiornog obrazovanja, skeptik i satirik, kojeg su najviše privlačili
odnosi između obrazovanih ljudi u dekadentnom društvu. Dela: romani
"Vrli novi svet", "Jalovo lišće", "Kontrapunkt života", "Posle mnogo
leta", "Vreme mora da stane", zbirke pripovedaka "Mali Meksikanac",
"Dve, ili tri gracije", eseji i studije "Zajedljivi Pilat", "Muzika u
noći", "Večna filozofija", "Nauka, sloboda i mir".
1972. - Predsednik SAD Ričard Nikson ukinuo je 22 godine staru zabranu putovanja američkih brodova i aviona u Kinu.
1974. - Generalna skupština UN izglasala je status posmatrača za Palestinsku oslobodilačku organizaciju.
1975.- Na čelo Španije došao je kralj Huan Karlos I (de Burbon-Parma) dva
dana posle smrti Franciska Franka, postavši prvi španski monarh posle
Alfonsa XIII, koji je 1931. otišao u izbeglištvo, iako je i pod Frankom
Španija zvanično bila monarhija.
1980.- Umrla je američka filmska glumica Me Vest, koja se iskazala kao
izuzetan komičar, ali su je mnogi kritičari prevashodno smatrali seks
simbolom. Zbog uloge u predstavi "Seks" 1926. u jednom brodvejskom
pozorištu, čak je osuđena na osam dana zatvora. Filmovi: "Seks",
"Dijamantska Lili", "Nisam anđeo", "Klondajk Eni", "Svaki dan je
praznik", "Idi na zapad, mladi čoveče", "Mura rekendridž", "Učinila mu
je krivo".
1989. - Jugoslavija je priznala Republiku Koreju (Južna Koreja) i odlučila je da s njom uspostavi diplomatske odnose.
1989. - Predsednik Libana Rene Muavad ubijen je u bombaškom napadu, u kojem je poginulo još 16 ljudi.
1990. - Prva žena premijer u istoriji Velike Britanije Margaret Tačer podnela je ostavku posle 11,5 godina vladavine.
1991. - Egipatski diplomata Butros Butros Gali izabran je za generalnog sekretara Ujedinjenih nacija.
1992.- Ratni brodovi NATO i Zapadnoevropske unije počeli su u Jadranu
pomorsku blokadu da bi SRJ onemogućili snabdevanje naftom i drugim
strateškim materijalima.
1995. - Posle 1.253 dana blokade, Savet bezbednosti UN jednoglasno je trajno suspendovao sankcije protiv SRJ.
1998.- Vodeći iranski opozicionar Darijuš Foruhar, otvoreni kritičar
islamskih vlasti, i njegova supruga, pronađeni su izbodeni do smrti u
svom stanu u Teheranu.
2000. -Umro je češki sportista Emil Zatopek, jedini atletičar koji je osvojio
tri zlatne medalje u trkama na duge staze na jednim Olimpijskim igrama.
Prvo olimpijsko zlato osvojio je u Londonu 1948. a tri zlatne medalje u
Helsinkiju 1952. - u trkama na 5.000 i 10.000 metara i u maratonu.
2005.- Predsednik Demohrišćanske partije (CDU) Angela Merkel izabrana je za
novog kancelara Nemačke i tako postala prva žena na čelu Savezne vlade
u istoriji Nemačke.
2007. - Umro je Moris Bežar, znameniti francuski koreograf. Rođen je u Marselju, kao
sin filozofa Gastona Beržea. Karijeru baletskog igrača počeo je sa 14
godina, u pariskoj "Operi". Svoj prvi balet je postavio 1951. godine u
Stokholmu, a 1961. u Belgiji je kreirao koreografiju za "Bolero" Morisa
Ravela, koja će postati jedna od najčuvenijih baletskih kreacija 20.
veka. Autor je više od 250 baletskih predstava. Bežar je umnogome
doprineo razvoju savremenog baleta i jedan je od simbola savremene
koreografije. Među njegovim čuvenim koreografijama su i "Buđenje
proleća", "Romeo i Julija", "Nižinski", "Petruška", "Zaratustra".

Na današnji dan 1855.
godine rođen je srpski pisac Stevan Sremac, član Srpske kraljevske
akademije, jedan od najistaknutijih realista u srpskoj književnosti.
Gimnaziju i istorijsko-filološke studije završio je u Beogradu, gde ga
je, iz rodne Sente, doveo ujak Jovan Đorđević, takođe poznati pisac.
Bio je dobrovoljac u oslobodilački ratovima Srbije 1876-78. Veći deo
života proveo je kao srednjoškolski profesor po provincijskim mestima
Srbije. Pisao je duhovite pripovetke najčešće iz života provincije u
kojima je opisivao naravi i specifične ljudske tipove, neretko
utemeljene na realnim događajima. Pod naslovom "Iz knjiga starostavnih"
objavio je poetizovane pripovetke iz prošlosti Srba. Ostala dela: drame
"Ivkova slava", "Zona Zamfirova", romani "Pop Ćira i pop Spira",
"Vukadin", politička satira "Limunacija na selu".

1221.
- Rođen je kastiljanski kralj Alfonso
zakonodavstva, pokrovitelj nauke i zanatstva. Bio je neuobičajeno
verski tolerantan vladar. Tokom vladavine Kastiljom i Leonom od 1252.
do smrti 1284. dvor u Toledu je pretvorio u svojevrstan centar i
utočište za brojne učene ljude, uključujući i Jevreje, Mavare (Arape).
Njegovim zalaganjem prevedeni su Sveto pismo, Talmud i Kuran i napisan
je niz značajnih dela: "Kraljevski zakon", "Astrološka znanja",
"Mineralogija", a 1270. je započeto pisanje "Velike i opšte istorije".
Zauzeo je 1262. luku Kadis na obali Atlantskog okeana, okončavši
petovekovnu mavarsku okupaciju grada.

1531. -
Mirom u Kapelu završen je drugi građanski rat u Švajcarskoj i
rimokatoličke oblasti priznate su kao deo Švajcarske Konfederacije.

1831.
- Štrajk lionskih tkača prerastao je u oružani ustanak. Posle
dvodnevnih borbi, tkači i drugi radnici zauzeli su Lion i izabrali
privremenu vladu, ali je početkom decembra u grad ušla vojska i ponovo
uspostavila poredak. Njihovi zahtevi su odbačeni. Bila je to prva
masovna pobuna te vrste u postrevolucionarnoj Francuskoj.

1853.
- Umro je srpski lekar i kulturni radnik Jovan Stejić, koji je u duhu
racionalizma 18. veka gajio kult razuma i propovedao etiku vrline, rada
i dužnosti. Studirao je u Pešti i Beču i potom bio lekar u Šapcu,
Kragujevcu i Valjevu. Posle štampanja jedne knjige u kojoj se služio
novim pravopisom Vuka Karadžića, sukobio se s knjazom Milošem
Obrenovićem i otišao iz Srbije. Po povratku 1840. postavljen je za
načelnika saniteta, zatim za sekretara Državnog saveta. U filozofskim
spisima je napadao verski fanatizam. Napisao je stručnu kritiku Vukovog
prevoda "Novog zaveta".

1876.
- Rođen je španski kompozitor i pijanista Manuel de Falja, čija su dela sinteza
andalužanske narodne muzike i francuskog impresionizma. Nastojao je da
oslobodi špansku muziku vekovnog italijanskog uticaja. U Francuskoj je
komponovao popularna dela "Noći u španskim vrtovima" i "Sedam španskih
narodnih pesama", a po povratku u otadžbinu izvedeni su baleti "Ljubav
čarobnica" i "Trorogi šešir". Razočaran diktaturom generala Franciska
Franka, uspostavljenoj u Španiji posle građanskog rata, 1939. je otišao
u Argentinu u kojoj je ostao do smrti 1946.

1881.
- Rođena je srpska književnica Milica Janković. Slikarsku školu
završila je u Beogradu a usavršavala se u Minhenu. Radila je kao
nastavnik crtanja. Kao posledica teške bolesti, veći deo života provela
je vezana za postelju. Dela: zbirke pripovedaka "Ispovesti", "Neznani
junaci", romani "Pre sreće", "Plava gospođa".

1883.
- Rođen je meksički slikar Hose Klemente Orosko. Smatran je najvećim
slikarom murala u 20. veku, a dekorisao je mnoge građevine širom
Meksika i SAD. Inspirisao se indijanskim i staromeksičkim motivima.

1887.
- Rođen je američki filmski glumac engleskog porekla Vilijam Henri
Prat, poznat kao Boris Karlof. Glumio je u prvim horor filmovima i
četiri decenije je bio neka vrsta zaštitnog znaka tog žanra. Filmovi:
"Zakon podzemlja", "Ludi genije", "Frankeštajn", "Lice sa ožiljkom",
"Izgubljena patrola", "Mumija", "Maska Fu Mančua", "Stara mračna kuća",
"Čudotvorac", "Crna mačka", "Frankeštajnova nevesta", "Hodajuća smrt",
"Frankeštajnov sin", "Teror", "Mete".

1890.
- Veliko vojvodstvo Luksemburg otcepilo se od Holandije.

1896.
- Rođen je čehoslovački lider Klement Gotvald, predsednik Čehoslovačke
od 1948. do smrti 1953. Generalni sekretar Komunističke partije
Čehoslovačke postao je 1929. a 1935. izabran je za jednog od sekretara
Kominterne. Po povratku u zemlju iz Moskve posle Drugog svetskog rata
1945. postao je zamenik predsednika vlade, ubrzo i šef vlade. Kao šef
države posle ostavke Eduarda Beneša organizovao je seriju montiranih
sudskih procesa, na kojima je - uključujući smrtne presude - osuđen niz
visokih partijskih i državnih rukovodilaca.

1933.
- Rođen je poljski kompozitor Kžištof Penderecki, predstavnik
avangardne muzike, koji je stvorio sopstveni dramatični jezik
nekonvencionalnih izražajnih sredstava, izuzetnih vokalnih efekata.
Dela: orkestarska - "Emanacije", "Tužbalica za žrtve Hirošime", "Muka
po Luki", opere - "Đavo iz Ludena", "Kralj Ibi".

1940.
- Vlada rumunskog diktatora Jona Antoneskua pristupila je Trojnom paktu.

1961.
- Dominikanska Republika promenila je naziv glavnog grada Siudad Truhiljo u Santo Domingo.

1971.
- Kina je postala stalna članica Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija.

1976.
- Umro je francuski pisac i političar Andre Malro, učesnik Kineske
revolucije, Španskog građanskog rata i komandant u francuskom Pokretu
otpora. Posle studija arheologije, otišao je u Indokinu radi
arheoloških iskopavanja, ali se ubrzo pridružio tamošnjem
revolucionarnom pokretu. Kao član Internacionalnih brigada borio se u
građanskom ratu u Španiji, a u okupiranoj Francuskoj se 1942. pridružio
Pokretu otpora. U vladi generala Šarla De Gola postao je 1959. ministar
informacija i kulture, ali je podneo ostavku posle majskih studentskih
demonstracija 1968. U duhu angažovane umetnosti analizirao je
problematiku savremenog sveta. Dela: "Kraljevski put", "Nada",
"Altenburški orasi", "Antimemoari", "Iskušenje Zapada", "Osvajač",
"Ljudska sudbina", "Imaginarni muzej", "Ogled o Goji", "Metamorfoza
bogova".

1978.
- Ciklon je usmrtio najmanje 1.000 ljudi na istočnoj obali Šri Lanke.

1980.
- U južnom italijanskom gradu Eboli u zemljotresu je poginulo 2.735 ljudi.

1983.
- Sovjetski Savez je napustio razgovore o ograničenju naoružanja u
Ženevi u znak protesta zbog razmeštanja američkih krstarećih raketa u
Evropi.

1994.
- Velika količina uranijuma pogodnog za izradu atomskog oružja, iz Kazahstana je, s ciljem obezbeđenja, prebačena u SAD.

1995.
- Umro je francuski filmski režiser Luj Mal. Njegova filmska ostvarenja
odisala su naglašenim intelektualizmom. Filmovi: "Lift za gubilište",
"Ljubavnici", "Zaza u Metrou", "Privatan život", "Viva Marija",
"Kalkuta", "Lakom Lisjen", "Crni mesec", "Atlantik siti".

1996.
- Oteti etiopski avion "Boing 767", sa 163 putnika i 12 članova posade,
pao je u more blizu Komorskih ostrva zbog toga što je ostao bez goriva.
U nesreći je poginulo 125 ljudi.

1997.
- Umro
je Ivan Đurić, srpski istoričar - vizantolog i političar. Diplomirao je
na Filozofskom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Bio je profesor na
katedri za Istoriju Vizantije i saradnik Vizantološkog instituta Srpske
akademije nauka i umetnosti, kao i gostujući profesor u Francuskoj.
Bavio se i politikom. Dela: "Sumrak Vizantije" (proširen doktorat pod
nazivom "Vreme Jovana VIII Paleologa"), saradnik na zajedničkom delu
"Oksfordski rečnik Vizantije".

2003.
- Predsednik Gruzije Eduard Ševarnadze podneo je ostavku, kao posledica masovnih demonstracija njegovih političkih protivnika.

2006.
- U Bagdadu je najmanje 202 ljudi ubijeno, a 250 ranjeno u napadu
bombaša samoubica, pošto su eksplodirala 3 automobila bombe, kao i u
minobacačkoj vatri sunitskih ekstremista.

2006.
- Umro je francuski glumac Filip Noare. U svojoj 55-godišnjoj karijeri
snimio je 125 filmova i osvojio je dva puta francusku filmsku nagradu -
Cezar, za najboljeg glumca, 1976. i 1990. za uloge u filmovima "Stara
puška" u kome je igrao sa Romi Šnajder i "Život i ništa drugo".

2007.
- Umro je Vladimir Krjučkov, poslednji čelnik KGB-a (Komitet državne
bezbednosti Sovjetskog Saveza). Krjučkov, general Sovjetskog Saveza, je
pedesetih i šezdesetih radio u diplomatiji, a od 1967. nalazio se u
KGB-u. U avgustu 1991. bio je član Državnog komiteta za vanredno stanje
- grupe partijskih, vojnih i državnih funkcionera, koji su pokušali da
izvrše državni udar, kako bi očuvali Sovjetski državu. Svi su bili
uhapšeni a Jeljcin ih je amnestirao 1994. Do poslednjeg dana Krjučkov
je tvrdio da će SAD nastojati da i teritorijalno razbiju Rusiju.

Na današnji dan
1918. godine Skupština Srema u Rumi donela je odluku da se Srem
prisajedinjuje Kraljevini Srbiji. Narednog dana Velika narodna
skupština u Novom Sadu odlučila je da se Srbiji prisajedini cela
Vojvodina.

1331.
- Umro je srpski kralj Stefan Dečanski Nemanjić, sin kralja Milutina,
pod čijom je vladavinom Srbija osigurala premoć na Balkanskom
poluostrvu. Posle očeve smrti u borbi za presto nadvladao je brata
Konstantina i rođaka Vladislava, sina kralja Dragutina, i krunisan je
1322. u manastiru Žiča. Prethodno je, posle pokušaja da zbaci oca,
delimično oslepljen i proteran u Carigrad. Pobedio je 1329. vojsku
bosanskih feudalaca, a kad su Bugarska i Vizantija sklopile vojni savez
protiv Srbije, ne čekajući napad potukao je Bugare kod Velbužda (danas
Ćustendil) 1330. i osigurao prevlast nad Makedonijom, što je učvrstilo
Srbiju kao najmoćniju zemlju u ovom delu Evrope. Kao uspomenu na tu
bitku podigao je u Metohiji manastir Dečani po kojem je i nazvan
Dečanski.
1632
- Rođen je holandski filozof
jevrejskog porekla Baruh de Spinoza, tvorac monističkog determinizma.
Izdržavao se brušenjem optičkih sočiva i odbio je katedru u
Hajdelbergu, jer je želeo da očuva potpunu intelektualnu nezavisnost. U
mladosti je isključen iz jevrejske zajednice i anatemisan pod optužbom
da je govorio o telesnoj prirodi Boga. Dokazivao je da filozofija "nema
druge svrhe osim istine", dok religija "teži jedino pokoravanju i
pobožnosti". Jedan je od osnivača liberalističke političke filozofije i
znatno je uticao na francuske prosvetitelje. Za života je objavio
"Teološko-politički traktat" i "Principe filozofije Renea Dekarta", a
posthumno je objavljeno njegovo kapitalno delo "Etika" podeljeno u pet
delova - o Bogu, o prirodi i poreklu duha, o poreklu i prirodi afekata,
o ljudskom ropstvu, ili o snazi afekata, o moći razuma, ili ljudskoj
slobodi.
1642.
- Holandski moreplovac Abel Janson Tasman otkrio je južno od Australije ostrvo i
nazvao ga Van Dimenova Zemlja. To ostrvo kasnije je u njegovu čast
nazvano Tasmanija.
1729. - Rođen
je ruski generalisimus Aleksandar Vasiljevič Suvorov, jedan od
najistaknutijih vojskovođa 18. veka, pod čijom su komandom ruske trupe
izvojevale čak 57 pobeda. U Rusko-turskom ratu od 1787. do 1791. odneo
je više blistavih pobeda nad Turcima. Predvodio je ruske trupe protiv
Francuza u vreme pohoda generala Bonaparte u severnoj Italiji. Na
povratku u Rusiju njegova vojska prešla je preko Alpa i vrha Sveti
Gothard, što je zaprepastilo vojne krugove u Evropi. Mnogo je radio na
boljem obrazovanju ruske vojske, a uz vojne nauke proučavao je
matematiku, geografiju i istoriju. U Sovjetskom savezu je 1942. uveden
"Orden Suvorova" za visoke vojničke vrline.
1859.
- Objavljena je knjiga "Poreklo vrsta" engleskog prirodnjaka Čarlsa
Darvina, u kojoj su razrađena i obrazložena njegova uverenja i
istraživačka dostignuća do kojih je većim delom došao tokom putovanja
oko Latinske Amerike na brodu Bigl. "Poreklo vrsta" je delo koje
objašnjava ideju evolutivnog razvoja živih bića.
1859.
- Rođen je srpski arhitekta Andra Stevanović, član Srpske kraljevske
akademije, profesor Velike škole i Beogradskog univerziteta.
Projektovao je više monumentalnih građevina, uključujući zgrade Uprave
fondova (danas Narodni muzej), Beogradske zadruge u Karađorđevoj,
Srpske kraljevske akademije (danas SANU). Proučavao je staru srpsku
crkvenu arhitekturu i sakupio je značajnu građu za monografije o
manastirima Gračanica, Kalenić, Dečani.
1861. -
Rođen je nemački lekar August Karl Gustav Bir, pionir moderne
hirurgije. Primenjivao je nove metode prilikom operacija na krvnim
sudovima i usavršio je tehniku amputacije udova. Njegovo otkriće
ubrizgavanja sintetičkih anestetičkih sredstava olakšalo je tegobe
pacijenata prilikom operacija kičmene moždine. Taj postupak nazvan
"lumbalna anestezija" ispitao je prvo na sebi.
1864.
- Rođen je francuski slikar i grafičar Anri Tuluz Lotrek, majstor
litografije, jedan od velikana francuskog impresionizma. U krugu boema
na Monmartru bio je stalni posetilac kabarea, plesnih lokala, cirkusa i
javnih kuća, što su najčešći motivi njegovih dela. Crteži koje je on
radio su izrazito jakog kolorita, često sa odmerenim erotskim detaljima.
1916.
- Umro je britanski konstruktor oružja američkog porekla Hajrem Stivens
Maksim, čiji je mitraljez konstruisan 1884. nazvan "maksim".
1929.
- Umro je francuski državnik Žorž Benžamen Klemanso, istaknuti
francuski političar, predsednik vlade od 1906. do 1909. i od 1917. do
1920. Bio je ministar rata u kritičnim danima Prvog svetskog rata. Po
obrazovanju lekar, u politici je bio levo i naglašeno antiklerikalno
opredeljen. Imao je važnu ulogu na Versajskoj konferenciji posle Prvog
svetskog rata.
1941.
- U Drugom svetskom ratu
počela je nemačka ofanziva na slobodnu teritoriju u Zapadnoj Srbiji
poznatu kao - Užička republika. Odstupnicu glavnine partizanskih snaga
branio je Radnički bataljon, koji je pet dana kasnije, u borbi na brdu
Kadinjača, 14 kilometara zapadno od Užica, uništen, pri čemu je
poginulo 180 pripadnika bataljona.
1961.
- Savet bezbednosti Ujedinjenih nacija pozvao je zemlje članice da Afriku pretvore u bezatomsku zonu.
1963.
- Dva dana nakon atentata na predsednika SAD Džona Kenedija, u
teksaškom gradu Dalas, Džek Rubi osoba poznata u krugovima kriminala,
usmrtio je osumnjičenog atentatora Lija Harvija Osvalda, i to u
policijskoj stanici. Pozadina atentata ostala je nejasna i neretko je
predmet špekulacija.
1974.
- Predsednik SAD
Džerald Ford i sovjetski vođa Leonid Brežnjev postigli su u
Vladivostoku privremeni sporazum o ograničenju ofanzivnog strateškog
nuklearnog oružja.
1976.
- U zemljotresu koji je razorio grad Muradije na istoku Turske poginulo je oko 5.300 ljudi.
1980.
- Probijena je leva cev tunela "Vračar" novog železničkog čvora u
Beogradu. Tunel dug 3.504 metara građen je četiri godine i dva dana.
1989.
- Posle masovnih demonstracija u Pragu, celo rukovodstvo Komunističke
partije Čehoslovačke podnelo je ostavke, uključujući generalnog
sekretara Miloša Jakeša, čime su sa vlasti sišli svi političari koji su
sarađivali u vojnoj intervenciji Varšavskog pakta protiv Čehoslovačke
1968.
1992. - U najgoroj zabeleženoj nesreći u
istoriji kineskog civilnog vazduhoplovstva - padu aviona tipa "Boing
737" na jugu Kine, nije preživeo niko od putnika i članova posade,
ukupno 141 osoba.
1995
- U Irskoj su glasači tesnom većinom, uprkos žestokoj propagandi
rimokatoličke crkve, na referendumu izglasali - ukidanje zabrane
razvoda.
1998.
- General Emil Lahud, prvi predsednik Libana posle okončanja 15-godišnjeg građanskog
rata (uz "pomoć" suseda) u toj bliskoistočnoj zemlji, preuzeo je
dužnost šefa države.
2000.
- SRJ je postala punopravni član Jadransko-jonske inicijative osnovane u maju
2000. u Ankoni, čije su članice Albanija, Bosna i Hercegovina,
Hrvatska, Grčka, Italija i Slovenija.
2001.
- Grad Kunduz, poslednje talibansko uporište na severu Avganistana, pao
je posle 12 dana opsade u ruke snaga Severne alijanse. Grad je branilo
oko 5.000 talibana i oko 1.000 stranih plaćenika.
2003.
- U požaru u studentskom domu "Patris Lumumba" "Univerziteta
prijateljstva naroda" u Moskvi, na kojem studiraju uglavnom stranci,
poginulo je 42 ljudi, mahom studenata iz Kine, Bangladeša, Vijetnama i
afričkih zemalja.
2004.
- Umro je britanski
književnik Artur Hejli, poznati autor bestselera. Njegova dela
prevođena su na čak 38 jezika i objavljena su u 40 zemalja. Dela:
"Aerodrom", "Točkovi", "Preopterećenost", "Detektiv".

Na današnji dan 1826.godine, rođen je srpski književnik Jovan Đorđević,
veliki kulturni i nacionalni radnik. Studirao je filozofiju i medicinu
u Pešti. Bavio se publicistikom i novinarstvom, uređivao je "Srpski
dnevnik". Bio je sekretar Matice srpske i urednik "Letopisa". Osnivač
je Srpskog narodnog pozorišta u Novom Sadu i jedan od osnivača Narodnog
pozorišta u Beogradu i njegov upravnik. Bio je profesor istorije na
Velikoj školi u Beogradu, lični učitelj kralja Aleksandra Obrenovića,
nakratko i ministar prosvete. Objavio je "Opštu istoriju" i više
prevoda, posebno dramskih tekstova. Autor je dramskog dela "Markova
sablja" čiji je, između ostalog, sastavni deo i pesma "Bože pravde"
koja je postala himna Srbije (1872.). Muziku za himnu komponovao je
srpski kompozitor Davorin Jenko. Ostaladela: "Radnja Blagoveštenskog
sabora" (bio je poslanik na saboru 1861.) "Latinsko-srpski rečnik",
putopisi, uspomene (po periodici - "Letopis", "Javor").

1562.
- Rođen je španski pisac Feliks Lope de Vega Karpio, najznačajniji
španski dramski pisac, koji je prema predanju napisao više od 1.800
dramskih dela. Sačuvano je oko 500 njegovih dramskih tekstova, više
romana, hronika i istorijskih zapisa. Dela: komedije i drame
"Peribanjes", "Kazna bez osvete", "Seviljska zvezda", "Madridski
čelik", "Cveće Don Huana", "Nagrada za dobro govorništvo", "Preko
mosta", "Doroteja", "Dovitljiva devojka", "Baštovanov pas", "Budalasta
vlastelinka", "Fuente Ovehuana", roman "Doroteja".
1758.
- Britanci su okupirali Senegal.
1763.
- Umro je francuski pisac, opat Prevo, poznat po romanu "Manon Lesko",
prema kojem su Žil Masne i Đakomo Pučini napisali opere.
1783.
- Poslednji britanski vojnici napustili su Njujork, na samom završetku rata za nezavisnost SAD od britanske krune.
1835.
- Rođen je američki industrijalac škotskog porekla Endrju Karnegi, koji
je ogromno bogatstvo uložio u dobrotvorne svrhe, uglavnom u osnivanje
javnih biblioteka u SAD i drugim zemljama, pod uslovom da lokalne
vlasti ustupe zemljište za zgradu kao i obezbede održavanje. Iz
poslovnog života povukao se 1901. 18 godina pre smrti, a 1900. je
objavio "Jevanđelje bogatstva", s tezom da "bogat čovek umire sramno".
Karnegijeva zadužbina je 1926. sa 100.000 dolara pomogla izgradnju
Univerzitetske biblioteke u Beogradu (danas "Univerzitetska biblioteka
Svetozar Marković").
1844. -
Rođen je nemački inženjer Karl Fridrih Benc, koji je 1885. konstruisao
jedan od prvih automobila. Osnovao je kompaniju "Benc" za izradu
benzinskih motora i automobila, od koje je udruživanjem nastao
"Dajmler-Benc".
1877.
- Izbila je Topolska buna. Lepenički i Jasenički bataljon odbili su tada da
polože zakletvu i upute se na granicu uoči drugog Srpsko-turskog rata.
Pobunjenici su s vodnikom Milovanom Žižićem na čelu krenuli put Topole
sa ciljem svrgavanja dinastije Obrenović i dovođenja na vlast kneza
Petra Karađorđevića. Kralj Milan Obrenović (tada knez) je vojskom ubrzo
ugušio pobunu. Za veleizdaju je optuženo 70 učesnika bune, od čega je
23 osuđeno na smrt.
1881. -
Rođen je italijanski sveštenik Anđelo Đuzepe Ronkali, pod imenom Jovan
23. papa od 1958. do smrti 1963. vođa reformatorske struje u
rimokatoličkoj crkvi. Sazvao je 1962. Drugi(vatikanski) ekumenski sabor
na kojem je nagovestio krupne reforme unutar katoličke crkve.
1914.
- Umro je srpski kompozitor slovenačkog porekla Davorin Jenko, autor
muzike za srpsku himnu "Bože pravde", jedan od utemeljivača srpske
muzičke kulture, član Srpske kraljevske akademije, horovođa i kapelnik
Narodnog pozorišta u Beogradu.Komponovao je muziku za oko 90 "komada s
pevanjem". Dela: opereta "Vračara", uvertire "Kosovo", "Srpkinja",
"Aleksandar", "Đido", "Milan", fantazija "Prvo Doba Srbije", muzika za
komade "Blago cara Radovana", "Dobrila i Milenko", "Dušan Silni",
"Miloš Obrenović", "Seoba Srbalja", "Pribisav i Božana", "Za veru i
slobodu", "Mladost Dositejeva", "Markova sablja", "Proslavljanje kneza
Mihajla", "Knez Dobroslav", "Izbiračica", "Krvni mir", "Merima",
"Divlji lovac", "Ljubavno pismo", "Četiri miliona rubalja", "Čestitam",
"Potera", "Saćurica i šubara", "Vuk Branković", oko 110 horskih
kompozicija, 15 crkvenih kompozicija, solo pesme.
1915.
- Vrhovna komanda srpske vojske izdala je u Prvom svetskom ratu
zapovest o odstupanju preko Crne Gore i Albanije, u kojem je, između
ostalog, stajalo: "Kapitulacija bi bila najgore rešenje, jer se njome
gubi država, a naši saveznici bi nas sasvim napustili". Prilikom
povlačenja srpske vojske i naroda, jedinstvenom u istoriji ratovanja,
život je izgubilo više od 240.000 ljudi. Na ostrvo Krf stiglo je
135.000 vojnika, a u Bizertu oko 12.000. Od njih je ponovo oformljena
srpska vojska koja će 1918. probiti Solunski front, osloboditi Srbiju i
druge teritorije od kojih je potom formirana Kraljevina Srba, Hrvata i
Slovenaca.
1915.
- Rođen je čileanski diktator general Augusto Pinoče Ugarto, koji je uz pomoć SAD
1973. vojnim udarom zbacio predsednika Čilea Salvadora Aljendea. S
vlasti je sišao posle izbornog poraza 1990. ali je kao doživotni
senator zadržao znatan politički uticaj do 1998. kad je uhapšen u
Londonu na zahtev Španije koja je zatražila njegovo izručenje.
1918.
- Velika Narodna skupština u Novom Sadu proglasila je prisajedinjenje
Vojvodine Srbiji. Velika narodna skupština Srba, Bunjevaca i drugih
Slovena Banata, Bačke i Baranje donela je tada odluku da se neizostavno
Vojvodina prisajedinjuje Kraljevini Srbiji. Prethodnog dana istu odluku
je donela Skupština Srema u Rumi.
1923.
- Rođen je finski državnik Mauno Koivisto, šef države od 1982. do 1994.
prvi socijalista na tom položaju. Bio je predsednik vlade od 1968. do
1970. i od 1979. do 1982.
1936.
Nemačka i Japan su potpisale Antikominterna pakt - osmišljen kao savez
uperen protiv komunizma. Formalno pakt je bio uperen protiv Kominterne
(Treće internacionale). Posebnim tajnim protokolom potpisnici su se
obavezali na međusobnu podršku u slučaju rata protiv Sovjetskog Saveza.
Antikominterna paktu će kasnije pristupiti Italija, Mađarska, Španija.
1941.
- Prilikom potapanja britanskog ratnog broda "Baram", od strane nemačke podmornice, poginulo je 848 britanskih mornara.
1956.
- Umro je srpski istoričar Jovan Radonić, član Srpske kraljevske
akademije. Gimnaziju je završio u Novom Sadu, studirao je u Beču kod
Jagića i Jirečeka. Nakon doktorata 1896. radio je kao nastavnik srpske
gimnazije u Carigradu i u carigradskom Ruskom arheološkom institutu.
Bio je i bibliotekar Matice srpske a od 1905. profesor je univerziteta
u Beogradu. Od 1937. do 1944. je generalni sekretar Srpske kraljevske
akademije. U međuratnom periodu izvesno vreme je i narodni poslanik.
Dela: "Grof Đorđe Branković i njegovo vreme", preveo je i dopunio
Jirečekovu Istoriju Srba, kojoj je pripojio i Jirečekovo delo "Država i
društvo u srednjevekovnoj Srbiji". Priredio je zbirku građe:"Dubrovačka
akta i povelje".
1959.
- Umro je francuski filmski i pozorišni glumac Žerar Filip. U teatru je s
ogromnim uspehom igrao glavne role u dramama Vilijama Šekspira, Albera
Kamija, Pjera Korneja, Hajnriha fon Klajsta, Alfreda de Misea. Filmovi:
"Đavo u telu", "Parmski kartuzijanski manastir", "Fanfan Lala",
"Lepotice noći", "Crveno i crno", "Veliki manevri", "Idiot", "Oholi",
"Opasne veze", "Gospodin Ripoa".
1965.
- U današnjoj Demokratskoj Republici Kongo (bivši Belgijski Kongo) je
vojnim udarom general Žozef Mobutu svrgao predsednika Žozefa Kasavubua,
da bi trećom po veličini zemljom u Africi vladao naredne tri decenije
kao jedan od najozloglašenijih diktatora i kleptokrata.
1968.
- Umro je američki pisac Apton Bil Sinkler, autor više romana sa
socijalnim temama, političkih i socijalnih spisa u kojima je opisivao
prilike u SAD. Dela: "Džungla", "Metropola", "Kralj ugalj", "Džimi
Higins", "Kraj sveta", "Između dva sveta", "Aždajini zubi", "Široka je
kapija", "Predsednikov agent", "Svet koji treba osvojiti",
"Predsednička misija".
1970. -
Japanski pisac Jukio Mišima počinio je javno rutualno samoubistvo
(sepuko), u znak protesta protiv uništavanja tradicionalnih vrednosti
Japana od strane SAD. Kao književnik opisivao je mladu generaciju
Japana posle Drugog svetskog rata i njihovu sve slabiju vezanost za
tradicionalni Japan. Bio je izrazito angažovan umetnik i njegova dela
su neretko bila jasan izraz njegovih uverenja. Literarni motivi su mu
znatno širi nego kod ostalih japanskih romanopisaca, pri čemu se služio
nekom vrstom psihoanalitičkog metoda. Njegova pripovetka "Patriotizam"
objavljena 1966. praktično je potpuno predvidela Mišiminu dalju
sudbinu. Ostala dela: romani "Ispovest maske", "Šum valova", "Zlatni
paviljon", "Posle banketa", "Mornar koji je izneverio more", drama "Pet
modernih 'no' igara".
1971.
- Danska i Norveška su kao prve članice NATO uspostavile diplomatske odnose sa Severnim Vijetnamom.
1973.
- U Grčkoj je zbačen vojni diktator pukovnik George Papadopulos i vlast
je preuzela nova vojna uprava generala Faidona Gizikisa. Nova vojna
garnitura bila je takođe izolovana u svetu, pa je u julu 1974.
prinuđena da preda vlast i Konstantin Karamanlis formirao je vladu
"Narodnog spasa".
1974.
- Umro je burmanski diplomata U Tant, generalni sekretar UN od 1962. do 1971.
Kongoanska, berlinska i kubanska kriza, rat u Vijetnamu, sukobi na
Bliskom istoku i rat Indije i Pakistana rat bili su najdramatičniji
događaji s kojima se suočavao tokom mandata.
1974.
- Velika Britanija stavila je van zakona Irsku republikansku armiju,
zbog terorizma, četiri dana posle podmetanja eksploziva u dva paba u
Birmingemu. Tom prilikom poginulo je 21 lice.
1975.
- Južnoamerička država Surinam stekla je nezavisnost. Surinam je bio kolonija Holandije od 1667.
pod imenom Holandska Gvajana, a od 1954. imao je autonomiju.
1977.
- Generalna skupština UN osudila je izraelsku okupaciju arapskih
teritorija. Prilikom glasanja predstavnici četiri zemlje su glasali
protiv - Izrael, SAD, Kanada i Salvador.
1992.
- Skupština Češke glasala je za podelu Čehoslovačke na posebne države Češku i Slovačku od 1.
januara 1993.
1996.
- U Beogradu je demonstriralo više od 100.000 ljudi zbog sudskog
poništenja pobede opozicione koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima u
Srbiji.
1998.
- Kancelar Gerhard Šreder predsedavao je prvoj sednici vlade Nemačke održanoj u Berlinu posle Drugog svetskog rata.
2001.
- Strani borci na strani talibana koje je zarobila Severna alijansa
pobunili su se u nekadašnjoj tvrđavi u blizini grada Mazari-i-Šarif.
Pobuna je ugušena u krvi dva dana kasnije uz pomoć američkih bombardera
i pobijeni su svi pobunjenici, njih najmanje 700.
2001.
- Američka privatna kompanija ATC iz grada Vuster u Masačusetsu
saopštila je da je klonirala ljudski embrion. Bila je to prva kompanija
kojoj je to pošlo za rukom. Motiv je, kako je navedeno, bio medicinske
prirode.
2003.
- Ujedinjene nacije zvanično su ukinule program "Nafta za hranu" u okviru koga je
Irak sedam godina prodavao naftu pod kontrolom UN za nabavku hrane i
lekova.
2004.
- Muškarac sa nožem upao je u spavaonicu jedne srednje škole u rudarskom mestu Rudžou
u provinciji Henan, u centralnoj Kini, i na smrt izbo osam učenika.
2005.
- Umro je britanski fudbaler Džordž Best, bivši fudbaler Mančester
Junajteda i reprezentativac Severne Irske i jedan od najboljih
fudbalera sveta šezdesetih godina dvadesetog veka. Best se smatra
najzaslužnijim što je Mančester 1968. postao prvi engleski klub koji je
osvojio Kup evropskih šampiona.
2005.
- Palestinski predsednik Mahmud Abas otvorio je granični prelaz Rafa,
iz pojasa Gaze u Egipat, i time omogućio Palestincima da, prvi put od
1967. ulaze u tu susednu zemlju kao i preko nje dalje u svet, bez
kontrole izraelskih snaga.

Na današnji dan 1918. godine Podgorička skupština je proglasila bezuslovno prisajedinjenje
Kraljevini Srbiji. Nikola Petrović svrgnut je s prestola zbog
veleizdaje i nenarodne politike. Između ostalog on je potpisao
kapitualaciju svoje zemlje 1916. (ne samo vojske nego zemlje) i ostavio
je svoj narod i vojsku i pobegao je u Italiju. Ostaci njegovih
pristalica u Italiji će se povezati sa hrvatskim teroristima ustašama.

1504.
- Umrla je Isabela Prva Katolička, kraljica Kastilje od 1474. Njenom
udajom 1479. za Ferdinanda Drugog od Aragona udaren je temelj buduće
španske države. Njihov izraziti katolicizam ogledao se uspostavom
španske inkvizicije 1478. (utemeljena u vreme pape Grgura Devetog u
prvoj polovini trinaestog veka) kao i proterivanjem svih inovernika,
Jevreja i muslimana. Konačno su proterali Arape iz Španije (Granade)
1492. Iste godine opremljena je, od strane dvora, ekspedicija
Kristifora Kolumba, koja je otkrila Ameriku. Godine 1503. Španija je,
pod njenom vladom, pripojila i Napuljsku kraljevinu.
1648.
- Papa Inoćentije Deseti osudio je Vestfalski mir kojim je mesec dana ranije okončan Tridesetogodišnji rat.
1703.
- U dvodnevnoj "Velikoj oluji" u južnoj Engleskoj poginulo je najmanje 8.000 ljudi.
1744.
- Umro je italijanski graditelj violina Đuzepe Gvarneri, uz Antonija
Stradivarija najveći majstor izrade klasičnih violina. Njegovih 200
violina bilo je dugo nezapaženo, ali ih je popularnim učinio čudesni
violinista Nikolo Paganini.
1855.
- Umro je poljski pisac Adam Mickijevič, najveći poljski romantičar,
čija dela odlikuje izuzetno bogat i slikovit jezik. Umro je u Turskoj
gde je došao u vreme Krimskog rata u nameri da formira poljske jedinice
za borbu protiv Rusije. U idiličnom epu posvećenom rodnom kraju "Pan
Tadeuš", najvećem delu poljskog romantizma, opisao je staru Poljsku
koja nestaje. Ostala dela: zbirke pesama "Balade i romanse", "Krimski
soneti", epovi "Gražina", "Konrad Valenrod", drama "Zdušnice",
politička brošura "Knjige poljskog naroda i hodočasništva poljskog",
ciklus predavanja "Slovenske književnosti".
1857.
- U Melburnu je otvoreno zasedanje prvog australijskog parlamenta.
1893.
- Umro je srpski filozof, pisac i političar Milan Kujundžić Aberdar,
jedan od prvih profesora filozofije na beogradskoj Velikoj Školi, član
Srpske kraljevske akademije, predsednik skupštine Srbije i ministar
prosvete. Studirao je u Beču, Minhenu i Parizu, diplomirao u Oksfordu.
U mladosti je bio jedan od vođa Ujedinjene omladine srpske i urednik
njenog glasila "Mlada Srbadija". Stihovi tog izrazito romantičarskog
pesnika pozivali su na borbu za oslobođenje i ujedinjenje porobljene
braće. Dela: "Kratki pregled harmonije u svetu", "Ide li svet na bolje
ili na gore", "Filozofija u Srba", "Šta je i koliko u nas urađeno na
lođici", spev "Srpski patrijarh", balada "Nevesta hajdukova".
1909.
- Rođen je francuski pisac rumunskog porekla Ežen Jonesko, član
Francuske akademije, čije su tzv. antidrame preobrazile teatar 20.
veka. Njegova dela - svojevrsna antidramaturgija prožeta satiričnim
duhom, bave se apsurdnošću mnogih "vrednosti" savremenog sveta. Dela:
drame "Ćelava pevačica", "Žak ili pokornost", "Lekcija", "Stolice",
"Žrtve dužnosti", "Pastirov kameleon ili Pariska improvizacija",
"Makbet", "Novi stanar", "Nosorog", "Ubica bez plate", "Kralj umire",
"Leteći pešak", "Spavaćica", "Igra pokolja", "Žeđ i glad", "Kuga",
"Čovek s koferima", "Crno i belo", radio drama "Salon automobila",
roman "Usamljenik".
1914. -
Eksploziju na britanskom ratnom brodu "Bulvork" u Prvom svetskom ratu,
u trenutku kad je u njega ukrcavana municija, preživelo je samo 12 od
750 članova posade.
1922.
- Otvorena je grobnica faraona Tutankamona, koju je u Dolini kraljeva kod Luksora otkrio engleski arheolog Hauard Karter.
1939.
- Napadom sovjetske armije počeo je Sovjetsko-finski rat. U oktobru
1939. Sovjetski Savez je postavio snažne garnizone u Litvaniji,
Letoniji i Estoniji i od Finske zatražio deo teritorije zbog
obezbeđenja Lenjingrada (Sankt Peterburg) i zaštitu murmanske pruge.
Pošto je to vlada u Helsinkiju odbila, sovjetska armija je prodrla u
Finsku. Posle proboja fronta 12. marta 1940. potpisan je mir kojim je
Sovjetski Savez dobio tražene oblasti.
1942.
- U Bihaću je u Drugom svetskom ratu osnovano Antifašističko veće
narodnog oslobođenja Jugoslavije i 54 delegata izabrala su Izvršni
odbor AVNOJ-a s dr Ivanom Ribarom na čelu. Bila je to neka vrsta vlade
na oslobođenim teritorijama do Drugog zasedanja AVNOJ-a u Jajcu 1943.
koje je izabralo Nacionalni komitet.
1949.
- Indija je prihvatila ustav kojim je ta zemlja ustrojena kao federalna republika u okviru britanskog Komonvelta.
1952.
- Umro je švedski istraživač i putopisac Sven Anders Hedin, koji je
predvodio ekspedicije u Tarimskoj kotlini, Sinkjangu, na Tibetu, u
Mongoliji i u području Himalaja. Dela: "Kroz azijske pustinje", "U srcu
Azije", "Južni Tibet", "Transhimalaji", "Kopnom u Indiju", "Na velikoj
plovidbi", "Od pola do pola".
1965.
- Francuska je lansirala svoj prvi veštački satelit.
1967.
- U poplavama u centralnom Portugalu poginulo je najmanje 250 ljudi.
1968.
- Umro je nemački pisac Arnold Cvajg, čija su dela - na osnovu iskustva
stečenog u Prvom svetskom ratu - prožeta antimilitarizmom, gorkom
ironijom i kritičkom analizom društvenih odnosa. Dela: romani "Slučaj
narednika Griše", "Mlada žena godine 1914.", "Verdensko vaspitanje",
lirska proza "Novele o Klaudiji".
1970.
- Jedan bolivijski slikar, obučen kao sveštenik, pokušao je u glavnom
gradu Filipina Manili da ubije papu Pavla Šestog, ali nije uspeo.
1978.
- Muslimanski verski lideri i političari koji su nastojali da obore
šaha Rezu Pahlavija proglasili su generalni štrajk kojim je Iran
paralizovan.
1979.
- Pad pakistanskog "Boinga 707" u Saudijskoj Arabiji nije preživeo niko od 156 putnika i članova posade.
1986.
- Iranska raketa koja je pala u irački glavni grad Bagdad ubila je 48 civila.
1987.
- Tajfun je usmrtio 270 Filipinaca i razorio oko 14.000 kuća.
1990
Savet bezbednosti UN odobrio je mirovni plan za Kambodžu.
1993.
- Prvi generalni štrajk u Belgiji posle pola veka paralizovao je
privredu i saobraćaj i primorao vladu na pregovore sa sindikatima.
1998.
- U zajedničkoj deklaraciji tokom posete kineskog predsednika Đanga
Cemina, Japan je izrazio "duboko kajanje" zbog akcija koje je preduzeo
u Kini u Drugom svetskom ratu.
2000.
- Republikanac Džordž Buš Mlađi proglašen je pobednikom u Floridi, više
od 20 dana posle predsedničkih izbora u SAD i mučnog natezanja koje je
usledilo, pošto je prebrojavanje glasova u toj američkoj državi
prekinuto na osnovu sudske odluke. Elektorski glasovi sa Floride (njih
25) presudno su uticali da kandidat republikanske stranke Buš bude
proglašen predsednikom SAD.
2005.
- Umro je srpski arhitekta Ivan Antić, član Srpske akademije nauka i
umetnosti. Dela: Muzej savremene umetnosti (Beograd), kompleks
sportskog centra "25. maj" (Beograd), Dom pionira sa zgradom RTV
Beograd, Dom sportova "Pinki" (Zemun), kompleks zgrada "Jugopetrola" i
hotela "Hajat" (Beograd), Republički SUP u Kneza Miloša (Beograd),
Spomen muzej u Kragujevcu - Šumarice, hotel "Breza" (Vrnjačka Banja),
hotel "Narvik" (Kikinda).
2006.
- Švajcarci su na referendumu odlučili da pruže ekonomsku pomoć
najnovijim članicama Evropske unije u visini od milijarde franaka (620
miliona evra), čime je nastavljena bliska saradnja ove zemlje sa EU.
Većina građana sa pravom glasa u 26 švajcarskih kantona podržala je taj
predlog, a najveću podršku dobio je u gradovima na francuskom govornom
području.
2008.
- Stanovnici Grenlanda izjasnili su se, na referendumu, za veći stepen autonomije.
Ova odluka ocenjena je kao korak ka verovatnoj nezavisnosti tog ostrva
od Danske. Za ovakvu odluku glasalo je 75 odsto izašlih na referendum.
Grenland od 1979. uživa autonomiju, a novom odlukom stepen autonomije
je znatno podignut.
2008. -
Savet bezbednosti UN podržao je izveštaj generalnog sekretara UN Ban Ki
Muna o rekonfiguraciji UNMIK-a i raspoređivanju statusno neutralnog
Euleksa, na osnovu sporazuma sa Beogradom.
2008.
- U Mumbaju, u Indiji, dogodila se serija terorističkih napada na više
lokacija. Napadači, njih 25, naoružani automatskim oružjem, najpre su
počeli da pucaju na posetioce popularnog kafea u centru Mumbaja,
poznatom kao sastajalište stranaca a potom su upali u dva najluksuznija
hotela u gradu "Tadž Mahal" i "Oberol" i deo gostiju su zadržali kao
taoce. U napadu je poginulo najmanje 195 ljudi, a povređeno više od 327.

Na današnji dan - 27. novembar




- Danas je praznik Sveti apostol Filip. Ovaj
svetitelj rođen je u Vitsaidi. Od malena učen Svetom pismu, odazvao se
pozivu Gospoda Isusa Hrista i pošao za Njim (Jov 1, 43). Po silasku
Svetoga duha, Filip je revnosno propovedao Jevanđelje zajedno sa
Jovanom Bogoslovom i apostolom Vartolomejom, i to po Aziji, Grčkoj,
Indiji i Jermeniji. Od mnogobrojnih njihovih neprijatelja, Gospod ih je
spasavao svojim čudesima, te su im ljudi prilazili, isceljivali se i
mnogi neznabošci preobraćali se u veru. U vreme cara Domentijana, 86.
godine, ovi apostoli su u Jeropolju umrtvili svojim molitvama ogromnu
zmiju koju su neznabošci obožavali i držali u hramu. Potom su vratili
vid nekom Stahiju koji je bio slep 40 godina. Ozlobljeni neznabošci, ne
shvatajući njihovo delo, razapeli su ih na krst i upravo tada strašan
zemljotres rastvorio je zemlju i progutao sudiju i mnoge oko njega.
Uplašeni ljudi pojurili su da skinu mučenike sa krsta, ali apostol
Filip već beše izdahnuo. Njegove mošti kasnije su prenesene u Rim.

8. p. n. e. - Umro je Horacije, rimski
pesnik iz Venuzije u Apuliji. Pisao je lirske pesme, ode, epode,
epistule... Pored Vergilija, glavni je predstavnik avgustovske epohe u
rimskoj književnosti. Živeo je u Rimu pod zaštitom Mecene. U početku
svog književnog rada bavio se satirom, a kasnije se posvetio odi,
nadahnut helenskim uzorima. U epistulama je izlagao svoje poglede na
život. U delima "O pesničkoj umetnosti" i "Poslanici Pizonu" izložio je
svoje poglede na poetsku umetnost.

1701. - Rođen je Anders Celzijus,
švedski fizičar i astronom. Godine 1736. učestvovao je u Laponskoj
ekspediciji za merenje luka mediterana. Prvi je uočio dejstvo polarne
svetlosti na magnetnu iglu. Sopstvenim sredstima podigao je
opservatoriju u rodnom gradu Upsali. Uveo je podelu na 100 stepeni
termometarske skale, nazvane po njemu. Umro je 1744. godine.

1857. - Rođen je ser Čarls Skot
Šerington, engleski fiziolog, profesor Univerziteta u Oksfordu.
Značajan je po svojim otkrićima o funkciji neurona. Radio je mnogo na
fiziologiji nervnog sistema. Glavno delo: "Integralna aktivnost nervnog
sistema". Dobio je Nobelovu nagradu za fiziologiju i medicinu 1932.
godine.

1885. - Načinjena je prva fotografija kiše meteora.

1912. - Španija je ustanovila protektorat nad Marokom.

1919. - Posle Prvog svetskog rata,
u kojem je učestvovala na strani Centralnih sila, Bugarska je u Neiju
potpisala mirovni ugovor na osnovu kojeg je dotadašnja bugarska Trakija
pripala Grčkoj, a gradovi Strumica, Bosilegrad i Caribrod (sadašnji
Dimitrovgrad) Srbiji (Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca).

1921.- Rođen je čehoslovački državnik slovačkog porekla Aleksander Dubček,
vođa pokreta reformi u Čehoslovačkoj krajem šezdesetih 20. veka,
nazvanih "Praško proleće". Bio je najistaknutiji protagonista
demokratizacije i preporoda društva i Komunističke partije Čehoslovačke
i izgradnje "socijalizma s ljudskim likom". U Drugom svetskom ratu
1944. učestvovao je u slovačkom narodnom ustanku. Od 1963. bio je na
čelu Komunističke partije Slovačke, a u januaru 1968. izabran je za
generalnog sekretara Centralnog komiteta KPČ umesto Antonjina Novotnog.
Svrgnut je posle vojne intervencije pet zemalja Varšavskog pakta u
avgustu 1968. U decembru 1969. naimenovan je za ambasadora u Turskoj,
ali je već 1970. opozvan i potom je dve decenije proveo u potpunoj
političkoj izolaciji. Posle pada komunističkog režima 1989. izabran je
za predsednika čehoslovačke skupštine.

1926.- Ahmed Ben Zogu je u Tirani potpisao pakt s vođom fašističke Italije
Benitom Musolinijem kako bi obezbedio svoj režim, što je pokazalo se,
bila zabluda.

1940. - Nacistička Nemačka anektirala je u Drugom svetskom ratu (i formalno) francusku pokrajinu Lorenu (Lotaringija) i Alzas.

1940. - U Rumuniji je profašistička "Gvozdena garda" ubila više od 60
saradnika izbeglog kralja Karola Drugog, uključujući bivšeg predsednika
vlade Nikolu Jorgu.

1941. -Zauzimanjem tvrđave Gondar u Etiopiji snage Velike Britanije i
saveznika slomile su u Drugom svetskom ratu jedinice fašističke Italije
u Istočnoj Africi, čime su Etiopija, Somalija i Eritreja oslobođene
okupacije. Tada je zarobljeno više od 23.000 italijanskih vojnika i
tako je srušeno italijansko kolonijalno carstvo u istočnoj Africi, a
Britanci su ostvarili punu kontrolu Crvenog mora i obezbedili se od
prodora neprijatelja ka Sueckom kanalu s juga.

1942.- Rođen je američki rok pevač, gitarista i pisac pesama afroameričkog
porekla Džimi Hendriks, jedan od najpopularnijih muzičara u svetu
šezdesetih godina 20. veka. Umro je 1970. od prekomerne doze droge.

1942.- Francuska mornarica potopila je u Drugom svetskom ratu veći deo ratne
flote u tulonskoj luci kako bi sprečila njen pad u ruke Nemaca.

1953. - Umro je američki pisac Judžin Gledston O'Nil, tvorac moderne američke
drame, dobitnik Nobelove nagrade za književnost 1936. Njegove drame
odlikuju realizam i žestina koja katkad prelazi u brutalnost. Drame i
trilogija "Elektri priliči crnina", u kojoj je klasičnu grčku temu o
Edipu primenio na savremeni svet, odnosno američko društvo u vreme
građanskog rata, doneli su mu svetsku slavu. Ostala dela: drame "Iza
horizonta", "Ana Kristi", "Sva božja deca imaju krila", "Veliki bog
Braun", "Car Džons", "Dugo putovanje u Evropu", "Žudnja pod brestovima".

1955. - Umro je francuski kompozitor švajcarskog porekla Artur Honeger, jedan
od najistaknutijih polifoničara francuske muzike. Stvorio je novi stil
napustivši francusku muzičku tradiciju. Napisao je više od 200
dela,uključujući filmsku muziku. Dela: oratorijumi "Kralj David",
"Jovanka Orleanka na lomači", simfonijska dela "Letnja pastorala",
"Ragbi", "Pasifik 231", "Liturgijska simfonija", kompozicija za klavir
i orkestar "Končertino", knjiga "Ja sam kompozitor".

1961. - Sovjetski Savez je predložio neodložnu zabranu nuklearnih proba bez međunarodne kontrole.

1975.- Postavljeni su poslednji metri pruge Beograd-Bar. Više od 100 godina,
pre konačne realizacije, ona je bila u strateškom, ekonomskom i
graditeljskom programu Srbije, ali je gradnja počela tek 1952. a radovi
su intenzivirani tek 1968. Više od 27 odsto pruge prolazi kroz tunele i
ide preko vijaduktova i mostova. Pruga koja ima 254 tunela i 234 mosta
dugačka je 476 kilometara od čega 301 na teritoriji današnje Srbije.
Prugu je u potpunosti finansirala Srbija iako je ona imala mnogo širi
značaj.

1983. - Prilikom pada kolumbijskog aviona "Boing 747" u blizini madridskog aerodroma "Barahas" poginuo je 181 putnik i član posade.

1989.- U eksploziji u vazduhu kolumbijskog aviona "Boing 727",
najverovatnije kao posledica podmetnute bombe, poginulo je svih 107
putnika i članova posade. Avion je leteo na relaciji Bogota-Kali.

1990.- Ministar finansija Džon Mejdžor izabran je za premijera i šefa
Konzervativne stranke Velike Britanije, posle ostavke Margaret Tačer.

1991. - Razbesnela masa napala je u Pnom Penu nominalnog lidera "Crvenih
Kmera" Kije Sampana, koji je evakuisan u Bangkok da ne bi bio linčovan.
Tokom strahovlade komunističkog (maoističkog) pokreta Crvenih Kmera pod
vođstvom Pola Pota, od aprila 1975. do decembra 1978. - kada su zbačeni
s vlasti vijetnamskom vojnom intervencijom, pobijeno je između milion i
dva miliona stanovnika Kambodže.

1996. - U eksploziji gasa u rudniku uglja u kineskoj provinciji Šansi poginuo je najmanje 91 rudar.

2000.- Na zapadu Norveške otvoren je tunel Lerdal, koji je dužinom od 16,9
kilometara nadmašio Sveti Gothard, do tada najduži drumski tunel u
svetu.

2001. - NASA je saopštila
da je svemirski teleskop "Habl" otkrio atmosferu na jednoj planeti
udaljenoj 150 miliona svetlosnih godina od Zemlje, što je prvo direktno
otkriće atmosfere van našeg Sunčevog sistema.

2005. - U eksploziji u rudniku uglja u pokrajini Helionđiang, na severoistoku Kine, poginula su 183 rudara.

2005. - u Francuskoj je prvi put u svetu uspešno izvedena delimična transplantacija lica.

2006. - Prilikom pada iranskog vojnog aviona poginulo 36 ljudi. Dve osobe su
preživele udes aviona tipa "Antonov 74", koji je trebalo da sleti u
Širazu, 1.000 kilometara južno od iranske prestonice Teherana.

2006.- Skupština Kanade odlučila je da frankofonsku pokrajinu - Kvebek,
prizna kao posebnu naciju unutar jedinstvene Kanade. Ovom odlukom je
konačno priznata jezička i kulturna posebnost Kvebeka. Separatizam u
toj provinciji, jednoj od četiri koje su se 1867. ujedinile i osnovale
Kanadu, dovodio je više puta do ozbiljnih kriza, pa i uspostavljanja
vanrednog stanja.

Na današnji dan - 28. novembar

1757. - Rođen je Vilijam Blejk, engleski
pesnik, slikar i graver. U slikarstvu i poeziji bio je vizionar, mistik
i simbolist. Zahvaljujući graverskoj veštini, Blejk je svoje knjige
ukrašavao sam, te je njihov tiraž bio prilično neznatan. Možda je delom
i stoga Blejk ostao gotovo anoniman pesnik sve do Bodlera, tj.
simbolizma, iako je živeo i stvarao u u doba predromantizma i
romantizma. Blejk je, osim toga, i jedan od retkih književnika od
antike do današnjih dana koji je konstruisao vlastiti mitološki sistem
sa mnoštvom likova i arhetipskih predstava čije je simbolika izuzetno
složena, ali nezaobilazna u tumačenju Blejkove poezije. Književni opus
ovog engleskog pesnika osobenjaka obuhvata korpus "Proročkih knjiga"
("Venčanje neba i pakla", "Jurusalim", "Tri zoa"...), "Pesme iskustva"
i "Pesme nevinosti", kao i knjige aforizama. Poznatije pesme: "Vrt
ljubavi", "Tigar", "Crkvicu videh svu od zlata", "Otrovno drvo"...

1820. - Rođen je Fridrih Engels, najprisniji prijatelj i saradnik Karla Marksa, sa kojim je osnovao naučni socijalizam (marksizam).

1829. - Rođen je Anton Grigorijevič
Rubinštajn, ruski klavirski virtuoz i kompozitor, osnivač Petrogradskog
konzervatorijuma. Kao kompozitor pripadao je tzv. kosmopolitskom
pravcu, nasuprot "ruskoj petorci". Komponovao je solo pesme, opere,
klavirske kompozicije...

1878. - Umro je srpski pisac i slikar
Đura Jakšić, najizrazitiji predstavnik romantizma u srpskoj
književnosti i jedan od najdarovitijih srpskih slikara 19. veka. Pisao
je lirsku, rodoljubivu, satiričnu, socijalnu i epsku poeziju.
Slikarstvo je učio u Segedinu, Temišvaru, Pešti, Velikom Bečkereku
(Zrenjanin), Beču i Minhenu. Potom je bio učitelj u mnogim mestima u
Srbiji i predavao crtanje u Kragujevcu, Požarevcu i Jagodini. Nemirnog,
slobodljubivog i buntovnog duha, često je proganjan i otpuštan iz
službe. Strastan, plahovite mašte i plamenih emocija, buntovan i
slobodoljubiv, pisao je s romantičarskim patosom pesme o slobodi i
stihovane lirske ispovesti. Pesme "Na Liparu", "Ponoć", "Mila",
"Padajte braćo", "Otadžbina", "Ja sam stena", "Noć u Gornjaku",
"Padajte braćo" - spadaju u sam vrh srpske romantičarske poezije.
Napisao je i drame u stihovima "Seoba Srbalja", "Jelisaveta, knjeginja
crnogorska" i "Stanoje Glavaš" i oko 40 pripovedaka.

1919. - Rođena Amerikanka, lejdi Nensi Astor, postala je prva žena koja je ušla u britanski parlament.

1975. - Postavljeni su poslednji metri
pruge Beograd-Bar. Više od veka ona je bila u strateškom, ekonomskom i
graditeljskom programu Srbije i Crne Gore, ali je gradnja počela 1952,
a radovi su intenzivirani tek 1968. Više od 27 odsto pruge prolazi kroz
tunele i ide preko vijadukata i mostova. Pruga koja ima 254 tunela i
234 mosta većim delom (301 kilometar) prolazi kroz Srbiju, a 175
kilometara kroz Crnu Goru.

1996. - General Ratko Mladić napustio je najvišu komandnu dužnost u Vojsci Republike Srpske.

Na današnji dan - 29. novembar

- Danas je praznik Sveti apostol i jevanđelist
Matej. Bio je carinik i sakupljač poreza, ali na prvi poziv Gospoda u
Kapernaumu, Matej je krenuo prilježno i punim srcem za Hristom. Napisao
je Jevanđelje na jevrejskom jeziku i ono je, prevedeno na grčki, došlo
i do nas. Po silasku Svetoga duha, apostol Matej je propovedao
Jevanđelje po Etiopiji, Partiji i Mideji. U Etiopiji je postavio za
episkopa nekog Platona, a zatim se povukao u molitvenu samoću. Krstio
je ženu i sina kneza te zemlje i knez naredi vojnicima da ga dovedu na
sud. Vojnici nikad nisu uspevali da vide jevanđelistu, iako su mu čuli
glas, pa najzad sam knez odluči da ga uhvati. Mučio ga je paleći mu
vatru na grudima i svetitelj najzad, pomolivši se Bogu, izdahnu. Knez
je naredio da Matejevo telo u olovnom sanduku bace u more, ali se Matej
čudotvorno javio episkopu Platonu i rekao mu gde da nađe njegovo telo.
Videvši sva ova čudesa, knez se najzad krstio i primio ime Mateja,
napustivši sva svoja zemaljska dobra, a kada je postao i episkop,
bogougodno je služio Crkvi do kraja svog života.

1812. - Povlačeći se ispred Kutuzova,
Napoleon je veštim manevrom odvratio Čičagovljevu pažnju južno od
Borisova, izvršio glavni prelaz sa ostacima svoje armije preko reke
Berezina i nastavio povlačenje prema Vilni.

1854. - Umro je srpski pisac, državnik,
diplomata i vojskovođa, prota Mateja Nenadović, predsednik
Praviteljstvujuščeg sovjeta - prve srpske vlade. Sa stricem Jakovom
pokrenuo je Prvi srpski ustanak u valjevskoj i šabačkoj nahiji i
komandovao je delom ustaničkih snaga 1806. u boju na Mišaru u kojem su
Turci potučeni do nogu. Kao prvi diplomata obnovljene Srbije, u
Petrogradu je pokušao da uspostavi diplomatske odnose s Rusijom i
zainteresuje rusku vladu za podršku i pomoć; igrao je važnu ulogu u
pregovorima s Turcima. Posle Drugog srpskog ustanka, postao je
valjevski knez, ali je penzionisan zbog nesuglasica s knezom Milošem
Obrenovićem, a zbog sukoba s knezom Mihailom Obrenovićem 1840. je
prognan. Vratio se 1842, kad su Obrenovići pali s vlasti, i postao
državni savetnik. Njegovi "Memoari", jedno od najboljih memoarskih dela
srpske književnosti, puni su dragocenih podataka o događajima i ljudima
u vreme Prvog srpskog ustanka.

1918. - Kralj Crne Gore Nikola I Petrović svrgnut je s prestola i njegova kraljevina se ujedinila sa Srbijom.

1922. - Rođen je srpski pisac Dušan
Radović, jedinstvena medijska ličnost srpske kulture i vrstan dečji
pisac. Radio je u listovima "Zmaj", "Pionir", "Kekec" i "Poletarac" i
bio urednik dečjih redakcija Radija i Televizije Beograd. U široj
javnosti posebno je upamćen po radio-emisiji Studija B "Beograde, dobro
jutro", kojom je od 1976. do smrti 1984. budio Beograđane obiljem
satiričnih doskočica, duhovitih komentara i ljupkog humora, obeleženih
autentičnom mudrošću, pri čemu je prekinuo s lažnom didaktikom i decu
je uvek tretirao kao ozbiljnu i zrelu publiku. Kratkim duhovitim
replikama je s puno pažnje, takta i ljubavi otkrivao vrline i slabosti
sugrađana. Dela: zbirke pesama "Poštovana deco", "Smešne reči", "Vukova
azbuka", "Pričam ti priču", "Ponedeljak", "Utorak", "Sreda, "Četvrtak",
dramska dela "Kapetan Džon Piplfoks", "Tužibaba", "Če" (s Matijom
Bećkovićem), aforizmi "Beograde, dobro jutro", TV serija "Na slovo, na
slovo".

1924. - U Briselu je umro Đakomo Pučini,
italijanski kompozitor opera koje su osvojile svet: "Toska", "Madam
Baterflaj", "Devojka sa Zapada", "Turandot"... Najistaknutiji je
predstavnik verizma u italijanskoj muzici. Komponovao je i koncertne
kompozicije, ali sa mnogo manje uspeha.

1941. - Na brdu Kadinjača kod Užica u
Drugom svetskom ratu je izginuo Radnički bataljon štiteći glavninu
partizanskih snaga. Nemačke jedinice su, uz podršku avijacije, prešle
Kadinjaču tek posle pogibije 180 partizana s komandantom Dušanom
Jerkovićem. Bio je to kraj Užičke Republike, osnovane krajem septembra
1941, prve slobodne teritorije u okupiranoj Evropi.

1943. - U Jajcu je u Drugom svetskom
ratu Drugo zasedanje Antifašističkog veća narodnog oslobođenja
Jugoslavije konstituisalo AVNOJ kao vrhovno zakonodavno i izvršno
predstavničko telo naroda Jugoslavije i ustanovilo Nacionalni komitet
oslobođenja Jugoslavije. Odlučeno je i da se Jugoslavija izgradi na
demokratskom, federativnom principu kao zajednica ravnopravnih naroda,
a kraljevskoj vladi u izbeglištvu zabranjen je povratak u zemlju.

1945. - U Jugoslaviji je ukinuta
monarhija i sva prava kralja Petra II Karađorđevića. Ustavotvorna
skupština usvojila je deklaraciju o proglašenju republike prema kojoj
je Jugoslavija "savezna država republikanskog oblika, zajednica
ravnopravnih naroda koji su slobodno izrazili svoju volju da ostanu u
Jugoslaviji".

1947. - Uprkos jakom pritisku arapskih
zemalja, Ujedinjene nacije su dale svoj glas za podelu Palestine i
formiranje nezavisne jevrejske države. Kasnije je od jevrejskog dela
formirana država Izrael (1948), a arapski deo je ušao u sastav arapske
države Hašemitski Jordan (1950). Stvaranje Izraela bilo je praćeno
krvavim sukobima između Jevreja i Arapa, masovnim proterivanjem
arapskog življa i sukobima između Izraela i arapskih zemalja koji traju
i danas.

1963. - Bitlsi su izdali singl "I Want to Hold Your Hand".

1964. - Rimokatolička crkva je u SAD-u zamenila upotrebu latinskog jezika engleskim.

1993. - Na inicijativu Evropske unije, u
Ženevi su ponovo otpočeli mirovni pregovori o krizi na prostorima bivše
SFR Jugoslavije. Četvorodnevnoj konferenciji, uz 12 šefova diplomatije
zemalja EU, prisustvovali su predsednici Srbije, Crne Gore i Hrvatske,
kao i predstavnici zaraćenih strana u bivšoj Bosni i Hercegovini. Na
plenarnoj sednici predsednik Srbije Slobodan Milošević osudio je EU
zbog sankcija protiv Savezne Republike Jugoslavije.

1830. - Turski sultan Mahmud II potvrdio je
hatišerifom autonomiju Srbije, garantovao slobodu trgovine, pravo
zidanja crkava i manastira i ukidanje spahiluka. Turci su takođe morali
da Srbima prodaju imanja po "pravednoj ceni" i napuste Beograd, a
sultan je priznao srpskog kneza i granice Srbije od 1812.

1835. - Rođen je Semjuel Langhorn
Klemens, američki humorist koji je pisao pod pseudonimom Mark Tven. Bio
je oficir rečne plovidbe na Misisipiju sve do izbijanja građanskog rata
(1861-1865), a potom novinar i predavač. Njegovo književno delo je
obimno, ali nejednako, no najbolje tvorevine su mu one koje opisuju
život na reci Misisipi i njenim obalama: "Doživljaji Toma Sojera",
"Život na Misisipiju", "Doživljaji Haklberi Fina". Njegov humor,
naročito u poznijim delima, nije uvek veseo: "Tajni izvor humora nije
radost, već tuga" - pisao je. Ispod površine njegovih humorističkih
priča nalazi se zbilja, snažna težnja za jednakošću i društvenom
pravdom, vera u ljudske vrednosti i osuda tiranije povlašćenih. Umro je
1910. godine.

1872. - U Glazgovu je odigrana prva međunarodna utakmica na kojoj su intonirane himne Engleske i Škotske.

1874. - Rođen je ser Vinston Čerčil,
britanski političar, državnik i pisac. Po dolasku Hitlera (1933) na
vlast u Nemačkoj, Čerčil opominje Englesku i poziva je da se što pre i
što jače naoruža. Po objavi rata Nemačkoj (3. septembra 1939.), ulazi u
Čemberlenovu vladu kao prvi lord Admiraliteta, predsednik i vođa
Konzervativne stranke posle savezničkog sloma u Norveškoj. Za vreme
rata bio je u najtešnjoj vezi sa Ruzveltom i sarađivao je sa Staljinom
(konfrencija u Teheranu, na Jalti u Potsdamu). U skladu sa svojim
gledištem da rat vode državnici i političari, a ne vojnici, bio je
tvorac mnogih strategijskih poduhvata saveznika u Drugom svetskom ratu.
Na parlamentarnim izborima 1945. laburisti su pobedili i preuzeli
vlast, ali u oktobru 1951. Konzervativna stranka dobija većinu i Čerčil
ponovo postaje predsednik vlade. Aprila 1955. povlači se i ustupa to
mesto i vođstvo stranke svom najbližem saradniku A. Idnu. Napisao je
više dela: "Moje afričko putovanje", "Istorija svetskog rata", "Memoari
iz Drugog svetskog rata", "Lord Randolf Čerčil"... Dobio je Nobelovu
nagradu za književnost 1953. godine. Umro je 1965. godine.

1955. - Umro je srpski kompozitor Josip
Slavenski, profesor Muzičke akademije u Beogradu, koji je, težeći
oblikovanju nacionalnog izraza, spojio muzički folklor pojedinih
balkanskih naroda s modernom evropskom muzičkom tehnikom. Dela:
"Balkanofinija" za orkestar, "Simfonija Orijenta" za hor i orkestar,
"Pesme moje majke" za glas i gudački kvartet, četiri gudačka kvarteta,
violinski koncert, horovi, sonata za violinu i klavir.

1957. - Umro je srpski slikar Paja
Jovanović, predstavnik akademskog realizma, prvi srpski slikar koji je
stekao evropsku reputaciju. Najveći deo života proveo je u Beču, gde je
i umro. Izuzetno je vladao slikarskim zanatom i inspirisao se srpskom
istorijom. Naslikao je velike ikonostase u Sabornoj crkvi u Novom Sadu
i u crkvi u Dolovu i portretisao više vladara i crkvenih
dostojanstvenika. Radio je i istorijske i folklorne kompozicije, među
kojima se posebno ističu "Seoba Srba", "Proglašenje Dušanovog
zakonika", "Takovski ustanak", "Mačevanje", "Kićenje neveste".

1977. - Umro je srpski pisac Miloš
Crnjanski, možda najveći "mađioničar reči" u našoj književnosti. U Beču
i Parizu studirao je istoriju umetnosti i filozofiju, a diplomirao je
na Filozofskom fakultetu u Beogradu. Radio je kao profesor i novinar, a
od 1928. bio je u diplomatskoj službi u kojoj ga je u Rimu zatekao
Drugi svetski rat. Iz Rima je kasnije otišao u London. Vratio se u
Beograd 1965, posle čega je objavio poslednje delo "Embahade". U romanu
"Seobe", čiji je prvi deo napisao 1929. a drugi 1962, uspeo je da
poetizuje istorijsku viziju inspirisanu tragičnim rasejanjem Srba, a da
je pri tom ne liši činjenične osnove. Roman je velika istorijska freska
i poema o lutanju i bespuću. Ostala dela: romani "Dnevnik o
Čarnojeviću", "Kap španske krvi", "Kod Hiperborejca", "Roman o
Londonu", pesme "Lirika Itake", "Lament nad Beogradom", novela "Priča o
muškom", drame "Maska", "Konak", "Nikola Tesla", putopisi "Ljubav u
Toskani", "Knjiga o Nemačkoj", "Naša nebesa", "Naše plaže na Jadranu".

1996. - U Beogradu je demonstriralo oko
150.000 ljudi, protestujući zbog poništenja izborne pobede opozicione
koalicije "Zajedno" na lokalnim izborima.

- Danas je Dan borbe protiv side.

1819. - Rođen je srpski istoričar i
publicista Danilo Medaković, veoma zaslužan za širenje knjige u narodu.
U vreme revolucije 1848. pokrenuo je list "Napredak", koji je ubrzo
zabranjen zbog opozicionog stava prema patrijarhu Josifu Rajačiću,
1851. list "Južna pčela", a 1852. "Srpski dnevnik" s književnim
dodatkom "Sedmica". Napisao je "Povjesnicu srpskog naroda".

1835. - Hans Kristijan Andersen objavio je svoju prvu knjigu bajki.

1898. - U skupštini Srbije podnesen je
prvi predlog za osnivanje Univerziteta u Beogradu, odnosno za
reorganizaciju Velike škole i njeno prerastanje u Beogradski
univezitet. Potom je izrađeno više projekata zakona, ali je tek u
februaru 1905. usvojen predlog ministra prosvete Andre Nikolića, čime
su stvoreni uslovi za otvaranje Univerziteta u oktobru 1905.

1903. - Snimljen je prvi vestern film - "Velika pljačka voza".

1918. - U Beogradu je proglašena
Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, s princem Aleksandrom I
Karađorđevićem kao regentom i Beogradom kao prestonicom, koja je 1929.
dobila ime Jugoslavija. Ujedinjenje jugoslovenskih zemalja omogućila je
pobeda srpske vojske u Prvom svetskom ratu i u novu državu su uključene
nezavisne predratne srpske države - Srbija (proširena Vardarskom
Makedonijom posle balkanskih ratova) i Crna Gora i teritorije u sastavu
poražene Austro-Ugarske (Hrvatska, Slovenija, Bosna i Hercegovina,
Dalmacija i Vojvodina, čija je skupština odlučila da Vojvodina prvo uđe
u sastav Srbije, a potom u Kraljevinu SHS).

1971. - U Karađorđevu je na sednici
Predsedništva Saveza komunista Jugoslavije smenjen deo rukovodstva
Saveza komunista Hrvatske - nosilaca politike tzv. masovnog pokreta.
Time je privremeno zaustavljena šovinistička pomama u Hrvatskoj.
Ocenjeno je da i u drugim republikama ima pojava suprotnih politici
rukovodstva SKJ, pa su usledile čistke u Srbiji, Sloveniji i Makedoniji
koje su, posebno u Srbiji u kojoj je smenjeno na stotine uspešnih
direktora pod optužbom za tehnokratizam, u korenu sasekle sve pokušaje
političke demokratizacije društva i suštinskih reformi privrede.

1974. - Umro je Lajoš Zilahi, mađarski
romansijer i dramatičar. Već njegovo prvo delo ,"Samrtno proleće",
probudilo je pažnju fabulom i individualnošću stila. Roman "Ararat",
napisan posle Drugog svetskog rata, kao i nastavak tog romana, "Anđeo u
buri", objavljeni su na više evropskih jezika. Jedan je od mađarskih
pisaca koji je požnjeo najviše uspeha i izvan svoje zemlje.

1974. - Jacqueline Hansen postavila je ženski svetski rekord u maratonu (2:43:54.5).

1976. - Angola je primljena u Ujedinjene nacije.

1981. - U najvećoj nesreći u istoriji
jugoslovenskog vazduhoplovstva, u avionu "DC-9 super 80" ljubljanske
"Inex-adria avioprometa", koji je udario u planinu u blizini Ajačija na
Korzici, poginulo je svih 178 putnika i članova posade.

1992. - Ostavke u prvoj vladi Savezne
Republike Jugoslavije podneli su potpredsednik Oskar Kovač i članovi
Radmila Milentijević i Nikola Šainović, potkopavši poziciju premijera
Milana Panića. Nepun mesec dana kasnije, Savezna skupština izglasala je
nepoverenje vladi.

1547.
- Umro je španski osvajač Ernan Kortes, koji je zahvaljujući vatrenom
oružju, nepoznatom domorocima, između 1519. i 1521. sa samo 700 vojnika
osvojio jezgro današnjeg Meksika uništenjem carstva Asteka. Guverner
"Nove Španije" postao je 1522.
1804.
- Napoleona Bonapartu za francuskog cara Napoleona I u Parizu je krunisao papa Pije VII u pariskoj katedrali "Notr Dam".
1805.
- U bici kod Austerlica, poznatoj kao "Bitka triju careva", francuska
armija Napoleona I pobedila je rusku i austrijsku vojsku, koje su
izgubile 70.000 od 95.000 ljudi s kojima su započele bitku protiv
75.000 Napoleonovih vojnika.
1814.
- Umro je francuski pisac Donasjen Alfons Fransoa de Sad, poznat kao
Markiz de Sad. Bio je čuven po raskalašnom životu i raznim
nastranostima, pa je od njegovog prezimena skovan termin sadizam. Manje
je poznata njegova politička uloga, bio je veliki pristalica revolucije
i krajnje isključivi neprijatelj hrišćanstva. Francuski car Napoleon I
naredio je da ga zatvore u šarantonsku bolnicu kao duševno obolelog.
Dela: romani "Justina", "Žilijeta", "120 dana Sodome".
1815.
- Velika Britanija je potpisala ugovor o miru s radžom od Nepala.
1823.
- Pod geslom "Amerika Amerikancima", predsednik SAD Džejms Monro
objavio je "Monroovu doktrinu", kojom se suprotstavio gušenju pobuna u
španskim i portugalskim kolonijama na američkom kontinentu. SAD su na
taj način stavile do znanja evropskim silama da američki kontinent
smatraju svojom zonom i da neće tolerisati dalje prisustvo kolonijalnih
metropola iz Evrope.
1848.
Austrijski car Ferdinand I Habzburg abdicirao je u korist Franca Jozefa I.
1852.
- Proglašeno je drugo francusko carstvo s carem Napoleonom III.
1856.
- Francuska i Španija postigle su sporazum o međusobnim granicama.
1859.
- Obešen je američki borac za ukidanje crnačkog ropstva Džon Braun,
koji je u južnim američkim državama Kanzas i Virdžinija predvodio
ustanke protiv robovlasnika i državne uprave koja ih je podržavala.
Teško ranjenog u borbi uhvatila ga je federalna vojska i sud ga je
osudio na smrt.
1901.
- Američki pronalazač King Kemp Džilet patentirao je prvi nožić za brijanje s dvostrukom oštricom.
1914.
- Austrougarska vojska okupirala je Beograd u Prvom svetskom ratu, ali
je ubrzo prinuđena da ga napusti posle velikog poraza koji su joj
srpske trupe nanele u Kolubarskoj bici.
1918.
- Umro je francuski pisac Edmon Rostan, pesnik i dramaturg. S velikim
uspehom je oživeo dramaturgiju naslonjenu na tradicije baroka. S
virtuoznošću i raskošnim duhom, tananošću ali i zanosom pisao je komade
koji su bili događaj u francuskom pozorišnom životu. Bio je član
Francuske akademije (besmrtnih). Dela: drame "Sirano de Beržerak",
"Romantične duše", "Daleka princeza", "Orlić".
1923.
- Rođena je grčka operska pevačica Marija Kalas, jedna od najvećih
soprana u istoriji opere. Pravo ime bilo joj je Marija Sesilija Sofija
Ana Kalogeropulos. Karijeru je započela 1947. i pevala je s ogromnim
uspehom na najvećim svetskim operskim scenama. Sugestivna gluma i glas
velikog raspona neobične boje i izuzetne topline, kojim je s lakoćom
savladavala i najteže deonice, doneli su joj svetsku slavu.
1942.
- U Čikagu je tim američkih nuklearnih fizičara, okupljen oko projekta
izrade atomske bombe, predvođen Enrikom Fermijem, prvi put demonstrirao
nuklearnu lančanu fisiju.
1943.
- Odlukom Vrhovnog štaba NOV Jugoslavije, na području Pljevalja je od
vojnika italijanskih divizija "Venecija" i "Taurinenze" formirana
italijanska partizanska divizija "Garibaldi" pod komandom štaba Drugog
udarnog korpusa NOVJ.
1950.
- Ujedinjene nacije su se saglasile da Eritreju, bivšu italijansku koloniju, ustupe Etiopiji.
1969.
- Umro je Kliment Jefremovič Vorošilov, maršal Sovjetskog Saveza, bivši
predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta, učesnik revolucija 1905. i
Oktobarske revolucije 1917. U građanskom ratu od 1918. do 1920. uspešno
je predvodio vojne akcije, a od 1925. do 1940. bio je sovjetski
ministar odbrane. U Drugom svetskom ratu komandovao je jedinicama
Severozapadnog pravca Lenjingradskog fronta. Od 1946. do 1953. bio je
zamenik sovjetskog predsednika vlade a potom posle smrti Staljina do
1960. predsednik Prezidijuma Vrhovnog sovjeta.
1971.
- Sovjetski vasionski brod "Mars 3" sleteo je na planetu Mars.
1971.
- Šest emirata u Persijskom zalivu - Abu Dabi, Dubai, Šardža, Adžman,
Um el Kajvajn i Fudžajra - osnovalo je, na osnovu sporazuma sklopljenog
u julu 1971. - Ujedinjene Arapske Emirate, kojima se u februaru 1972.
pridružio i emirat Ras el Kajma.
1972.
- U požaru koji je izbio tokom muzičkog pop festivala u južnokorejskom glavnom gradu Seulu, poginulo je najmanje 50 ljudi.
1982.
- Hirurzi predvođeni dr Vilijamom de Vrisom ugradili su na klinici
Univerziteta Juta u američkom gradu Solt Lejk Siti prvo veštačko srce u
svetu od poliuretana. Pacijent, penzionisani zubar Barni Klark, živeo
je s tim srcem 112 dana.
1990.
- Posle ujedinjenja Nemačke, koalicija kancelara Helmuta Kola nadmoćno je dobila prve svenemačke izbore od 1932.
1993.
- Šefa medeljinskog kartela droge Pabla Eskobara ubile su kolumbijske snage bezbednosti, 16 meseci pošto je pobegao iz zatvora.
1994.
- Filipinski feribot s više od 600 putnika potonuo je u zalivu Manile
posle sudara s teretnim brodom, pri čemu se udavilo više od 140 ljudi.
1997.
- Pakistanski predsednik Faruk Legari primoran je na ostavku posle
oštre borbe za prevlast s predsednikom vlade Navazom Šarifom.
2000.
- Predsednik Sirije Bašar el Asad odobrio je privredne reforme,
uključujući omogućavanje poslovanja privatnih banaka, čime je posle
četiri decenije okončan državni monopol u oblasti bankarstva.
2001.
- U seriji bombaških napada islamskih terorista u Jerusalimu i Haifi
ubijeno je 30 ljudi, a u znak odmazde već narednog dana izraelski
borbeni helikopteri ispalili su rakete na središte palestinskog vođe
Jasera Arafata u Ramali.
2001. -
Bankrotirala je sedma najveća američka kompanija i vodeći svetski
trgovac strujom i gasom "Enron". Kolaps "Enrona" bio je, do tada,
najveći bankrot u istoriji SAD.
2002.
- Novi kenterberijski nadbiskup, odnosno duhovni vođa oko 70 miliona
anglikanaca u svetu, postao je Rouen Vilijams, kontroverzni promoter
žena biskupa i prava homoseksualaca.
2004.
- Snage Evropske unije (EUFOR) preuzele su od SFOR-a (pod komandom NATO) kontrolu nad svim operacijama u Bosni i Hercegovini.
2006.
- Deo mosta starog 150 godina srušio se i pao na voz koji je prolazio u
oblasti Bagalpur, 110 kilometara istočno od glavnog grada Bihara -
Patne, u Indiji. Poginulo je 35 ljudi, a još 16 je zarobljeno u
ostacima voza na koji se srušio stari most.
2006.
- U Bagdadu, na pijaci u šiitskom delu grada, u tri uzastopne
eksplozije, poginula je najmanje 51 osoba, dok je oko 90 ljudi ranjeno.
2008.
- Umro je Milivoje Petrović, prvak Opere Narodnog pozorišta u Beogradu.
Pevanje je učio u srednjoj muzičkoj školi "Stanković" kao i kod čuvenih
majstora operske umetnosti: Zdenke Zikove, Zlate Đunđenac i Stanoja
Jankovića. Godine 1964. postaje solista Opere. Završio je i Akademiju
"Benedeto Marčelo" u Veneciji u klasi znamenitog profesora Boninija. Na
sceni srpskog nacionalnog teatra upamćen je po ulogama Alfreda,
Nemorina, Lenskog, Slepog guslara, Makdafa.

Dogodilo se na današnji dan - 3. decembar

1586. - Ser Tomas Heriot (Thomas Herriot) doneo je krompir u Englesku iz Kolumbije.

1621. - Galileo Galilej usavršio je teleskop.

1828. - Endru Džekson (Andrew Jackson) izabran je za sedmog predsednika SAD-a.

1910. - U Parizu su prvi put javno prikazana neonska svetla.

1914. - U jeku Kolubarske bitke u Prvom svetskom ratu, komandant Prve srpske armije, general Živojin Mišić, odlučio je da srpska vojska pređe u kontraofanzivu. Prva armija brzo je probila neprijateljsku odbranu i izbila na planinski masiv Suvobor-Maljen, a Druga armija i Odbrana Beograda slomile su otpor austrougarske Pete armije i proterale je preko Save. Posle velike pobede srpske vojske, koja je imala ogroman vojni i politički značaj za Srbiju i njene saveznike u Prvom svetskom ratu, Mišić je unapređen u čin vojvode.

1915. - Srpska vojska praćena izbeglicama počela je u Prvom svetskom ratu povlačenje kroz Crnu Goru i Albaniju, jedinstveno u istoriji ratovanja, u kojem je od gladi i bolesti umrlo više od 240.000 ljudi. Na ostrvo Krf stiglo je 135.000 vojnika, a u Bizertu oko 12.000, od kojih je ponovo formirana Srpska armija koja je 1918. oslobodila okupiranu zemlju.

1923. - Rođena je Marija Kalas (pravo prezime Kalogeropoulos), operska pevačica, sopran, grčkog porekla. Karijeru je započela 1947. nastupivši na najvećim svetskim operskim pozornicama u ulogama dramskog, lirskog i koloraturnog karaktera. Veliki glasovni raspon i sugestivna gluma - doprineli su njenoj svetskoj slavi.

1952. - Umro je srpski političar, pozorišni i književni kritičar Milan Grol, dugogodišnji dramaturg i upravnik Narodnog pozorišta u Beogradu, od 1940. šef Demokratske stranke. Kao blizak saradnik najuglednijeg srpskog književnog kritičara Jovana Skerlića, objavio je mnoštvo književnih i pozorišnih kritika u "Srpskom književnom glasniku". U Drugom svetskom ratu bio je ministar u jugoslovenskoj emigrantskoj vladi u Londonu. U zemlju se vratio 1945. i jedno vreme bio je potpredsednik vlade, ali je ubrzo odstranjen iz političkog života, budući da je komunistički režim Josipa Broza sprovodio parlamentarnu demokratiju kao formu bez ikakvog sadržaja. Dela: članci i eseji "Pozorišne kritike", "Iz pozorišta predratne Srbije", "Iz predratne Srbije"

1947. - Komad Tenesi Vilijamsa "Tramvaj zvani želja" premijerno je izveden u Njujorku.

1961. - Anton Geesink je prvi nejapanac koji je postao svetski prvak u džudou.

1967. - Dr Kristijan Bernard (Christian Barnard) izvršio je prvu transplataciju ljudskog srca.

1978. - Umrla je srpska glumica Ljubinka Bobić, članica beogradskog Narodnog pozorišta, koja je 1921. započela karijeru u Beogradu kao tumač uloga naivnih, nestašnih, vragolastih devojaka, osvojivši na prečac gledalište vedrinom i neposrednošću. Tumačeći kasnije karakterne uloge, iskazala je izuzetno scensko umeće. Njenu karijeru najviše je obeležila nenadmašna interpretacija Živke u "Gospođi ministarki" Branislava Nušića.

1984. - U Viskonsinu u SAD-u venčali su se najstariji mladoženja na svetu, Hari Stivens (Harry Stevens), star 103 godine, i njegova nevesta Telma Lukas (Thelma Lucas), 83 godine stara.[/center]

- Danas je Vavedenje Presvete Bogorodice, dan kada
je, prema hrišćanskom verovanju, mala Marija, kasnije Sveta Bogorodica,
prvi put uvedena u hram. Kada je Marija napunila tri godine, njeni
roditelji Joakim i Ana doveli su je iz Nazareta u Jerusalim da je
predaju Bogu u hram, u kojem je potom boravila devet godina. Smatra se
pretežno ženskim praznikom.

1644. - U Minsteru je sazvan prvi evropski mirovni kongres.

1841. - U Beogradu je u "Pozorištu na
Đumruku" održana prva predstava s diletantima - drama Jovana Sterije
Popovića "Smrt Stefana Dečanskog". Pozorište je organizovao srpski
reditelj, scenograf, glumac, pisac i prosvetni radnik Atanasije
Nikolić. Tada je štampan prvi pozorišni plakat kod nas i raspisan prvi
književno-dramski konkurs za dela "po narodnom karakteru i običajima
ustrojenim". Pozorište se održalo samo godinu dana.

1888. - Na Cetinju je rođen
jugoslovenski kralj Aleksandar I Karađorđević, kralj Ujedinitelj.
Školovao se u Švajcarskoj, Rusiji i na francuskoj vojnoj akademiji
Sen-Sir, govorio je tečno francuski i ruski. Postao je
prestolonaslednik 1909. umesto starijeg brata Đorđa, a od 1914. Srbijom
je kao regent vladao u ime bolesnog oca kralja Petra. Bio je na čelu
Vrhovne komande srpske vojske u pobedonosnim ratovima od 1912. do 1918.
u kojima je ispoljio izuzetnu hrabrost. Postao je kralj Srba, Hrvata i
Slovenaca 6. novembra 1921. Ubijen je prilikom atentata u Marseju, u
kojem je ubijen i šef francuske diplomatije Žan Luj Bartu; atentat su
organizovali hrvatske ustaše i italijanski fašisti 9. oktobra 1934.
godine.

1890. - Rođen je srpski kompozitor i
etnomuzikolog Kosta Manojlović, profesor i prvi rektor Muzičke
akademije u Beogradu. Muzičke studije završio je u Oksfordu. Zapisao je
veliki broj narodnih melodija, kojima se inspirisao u komponovanju.
Napisao je "Spomenicu Stevanu Mokranjcu" i etnomuzikološke studije
"Muzičke karakteristike našeg juga", "Muzičko delo našeg sela",
"Narodne melodije u istočnoj Srbiji". Dela: ciklusi horova "Žalne
pesme", "Pesme zemlje Skenderbegove", "Pesme zemlje Raške", solo pesme,
obrade narodnih pesama.

1912. - Posle pobeda u Prvom balkanskom
ratu, balkanski saveznici, Srbija, Crna Gora, Grčka i Bugarska,
potpisali su primirje s Turskom.

1924. - Umro je srpski lekar dr Vojislav
Subotić, vodeći hirurg u Srbiji tog doba, šef hirurškog odeljenja
Opštedržavne bolnice u Beogradu, osnivač Medicinskog fakulteta u
Beogradu. Objavio je niz radova iz abdominalne hirurgije, urologije,
ortopedije.

1961. - Muzej moderne umetnosti izložio je greškom naopačke Matisovu sliku "Le Bateau", koja je tako stajala 47 dana.

1976. - Američka glumica Elizabet Tejlor udala se po sedmi put, ovoga puta za Džona Vornera (John Warner).

1980. - Dva meseca nakon smrti bubnjara Džona Bonama (John Bonham), raspala se kultna grupa Led Zeppelin.

1982. - Kina je usvojila svoj ustav.

1994. - Predsednik Srbije Slobodan
Milošević i ministri inostranih poslova Velike Britanije i Francuske,
Daglas Herd i Alen Žipe, saglasili su se u razgovorima u Beogradu da za
krizu u Bosni i Hercegovini ne postoji vojno rešenje.

1995. - Ministri inostranih poslova Evropske unije su na sastanku u Briselu suspendovali sankcije Saveznoj Republici Jugoslaviji.

1240. - Predvođeni Batu Kanom, Mongoli su osvojili i uništili Kijev.

1732. - U Njujorku je izvedena prva predstava u kojoj su glumili profesionalni glumci.

1768. - Izašlo je prvo izdanje enciklopedije "Britanika".

1833. - Rođen je srpski pisac Jovan Jovanović Zmaj, član Srpske kraljevske akademije, liričar bogate invencije, prema oceni književne kritike - "pesnički izraz duhovnog i duševnog života srpskog naroda" u drugoj polovini 19. veka. Osnovnu školu učio je u rodnom Novom Sadu, gimnaziju u Halašu i Požunu (Bratislava), a maturirao je u Slovačkoj Trnavi. Pre medicine, koju je završio u Pešti, studirao je prava u Pešti, Pragu i Beču. Radio je kao lekar u Novom Sadu, Pančevu, Sremskim Karlovcima, Futogu, Beogradu, Zagrebu i Beču, a u Beogradu je od 1890. do 1898. bio dramaturg Narodnog pozorišta. Kao pesnik se razvijao pod uticajem srpske narodne poezije i lirike Branka Radičevića. Ispevao je zbirke ljubavnih pesama "Đulići" i "Đulići uveoci" - potresne, elegične ispovesti posle smrti supruge i četvoro dece. Napisao je veliki broj rodoljubivih i izuzetno vrednih političko-satiričnih pesama, a kao dečji pesnik dosegao je vrlo visok nivo u srpskoj književnosti. Osnovao je i uređivao književni list "Javor", satirične listove "Zmaj", "Žiža", "Starmali" i dečji list "Neven". Prevodio je s ruskog, nemačkog, mađarskog i engleskog. Ostala dela: knjiga pesama "Pevanija", pesnička legenda "Vidosava Branković", šaljivi komad "Šaran".

1876. - u SAD-u je počeo sa radom prvi krematorijum.

1926. - Umro je Klod Mone, francuski slikar, jedan od glavnih osnivača impresionizma. Po njegovoj slici "Impresija", izloženoj 1874. u Parizu, dato je ime celom slikarskom pravcu čiji je Mone bio, veruju mnogi istoričari umetnosti, najdosledniji i najuticajniji predstavnik. Počeo je kao realist pod uticajem G. Kurbea, a docnije je prešao na slikanje predela, uzimajući motive iz Pariza i okoline, pri čemu su ga najviše interesovali efekti svetlosti na vodi. Uopšte, svetlost i pokret bile su dve velike teme po kojima se impresionizam bitno odvojio od realističkog slikarstva. U želji da što vernije na platno prenese kolorističke preobražaje do kojih dolazi usled promene osvetljenja, Mone je morao da reaguje, tj. slika, izuzetno brzo. Stoga je njegov potez neretko bio žustar i iskidan, jer mu je daleko važnije bilo da što autentičnije zabeleži svoje zapažanje i doživljaj nego da podrobno opiše predmet. Slikao je iste motive u različita doba dana, od jutra do večeri, nastojeći pre svega da prikaže kako se usled treperenja svetlosti iz časa u čas menjaju lokalni ton oblika i njegova struktura i stvarajući tako nadasve originalne serije ili cikluse, kakvi su "Plastovi", "Stanica Sen Lazar", "Lokvanji" i najpoznatiji među njima - "Ruanska katedrala", ciklus u kom je u dematerijalizaciji oblika slikar otišao najdalje. Izvršio je ogroman uticaj na evropsko slikarstvo. Umro je 1926. godine.

1929. - U Turskoj su žene dobile pravo glasa.

1942. - Na prvoj zemaljskoj konferenciji u Bosanskom Petrovcu, osnovan je Antifašistički front žena (AFŽ).

1959. - Umro je srpski pisac Jovan Palavestra, koji je pisao pripovetke i drame, pozorišnu i književnu kritiku. Dela: drame "Savesti na vetru", "Čovjek koji se snašao", "Veliki skandal", zbirke pripovedaka "Sivi vidici", "Na belom hlebu".

1978. - Španija je usvojila svoj ustav.

Godine 1857. na današnji dan rođen je Uroš Predić, slikar i akademik. Svojim
stvaralaštvom je obeležio više epoha naše umetnosti i bio savremenik
glavnih tokova srpskog slikarstva. Najpoznatiji je po pejzažima i
portretima koji su mu obezbedili visoko mesto u srpskom slikarstvu. Za
života je naslikao preko hiljadu portreta, među kojima su gotovo sve
istaknute ličnosti Srbije krajem 19. i prve polovine 20. veka. Izradio
je i veliki broj ikona, zatim istorijske žanr- kompozicije, dela sa
biblijskom tematikom, ikonostase. Slavljen je i hvaljen kao jedan od
najvećih majstora srpskog slikarstva, ali zatim i osporavan kao
tradicionalista i primer okorelog akademizma koji se suprostavlja novom
i modernom.

1542. - Rođena je Marija Stjuart, škotska
kraljica (1560-1567), kći Džejmsa V. U već protestantskoj Škotskoj
vodila je nepopularnu katoličku politiku i time izazvala plemstvo i
narod na pobunu. Godine 1568. pobegla je u Englesku, gde je posle dugog
zatočeništva, po naređenju kraljice Elizabete, predata sudu i
pogubljena. Njen idealizovan lik obradio je Šiler u drami "Marija
Stjuart".

1834. - Rođen je srpski
pravno-istorijski pisac Valtazar Bogišić, profesor univerziteta u
Kijevu i Odesi, akademik i ministar pravde u Crnoj Gori. Slavu mu je
doneo "Opšti imovinski zakonik za knjaževinu Crnu Goru", koji je 1888.
izradio na zahtev crnogorskog kneza Nikole I Petrovića. Zakonik je
preveden na mnoge jezike kao primer regulisanja imovinskog prava.
Ostala dela: "Pravni običaji u Slovena", "Zbornik sadašnjih pravnih
običaja u Južnih Slovena", "Pisani zakoni na slovenskom jugu", "Naputak
za opisivanje pravnijeh običaja koji u narodu žive".

1842. - Održan je prvi koncert Njujorške filharmonije.

1857. - Rođen je srpski slikar Uroš
Predić, član Srpske akademije nauka i umetnosti, tipični predstavnik
akademskog realizma, majstor portreta, ikona i istorijskih kompozicija.
U Beču je završio Likovnu akademiju, na kojoj je potom bio asistent.
Portretisao je gotovo sve istaknute ličnosti Srbije s kraja 19. i iz
prve polovine 20. veka i izradio više od hiljadu ikona.

1877. - Tomas Edison demonstrirao je svoj pronalazak - gramofon.

1890. - Rođen je srpski pisac i botaničar
Stevan Jakovljević, profesor Univerziteta u Beogradu i rektor od 1945.
do 1950. Završio je Filozofski fakultet u Beogradu. Kao oficir srpske
vojske, borio se u Prvom svetskom ratu, a u Drugom svetskom ratu bio je
u italijanskim i nemačkim zarobljeničkim logorima. Književno ime i
popularnost stekao je romanom "Srpska trilogija", koji čine "Devetsto
četrnaesta", "Pod Krstom" i "Kapija slobode". Ostala dela: romani
"Smena generacija", "Velika zabuna", "Likovi u senci", dela iz botanike
"Studije o biljnom svetu Prespanskog jezera", "Makrofitska vegetacija
Ohridskog jezera", "Sistematika lekovitog bilja".

1896. - Dvorskoj kancelariji u Beču
predat je prvi "Carski memorandum", u kojem su predstavnici 14 srpskih
autonomnih opština u Bosni i Hercegovini izložili nepravde okupacione
uprave, koja je pogazila sve povlastice Srba u crkvi i školi. Car Franc
Jozef I s negodovanjem je odbacio memorandum, a potpisnici su na razne
načine proganjani. Do 1902. podneta su još tri memoranduma, ali su u
devetogodišnjim pogađanjima izneverena narodna očekivanja.

1914. - Skupština Srbije je u Nišu u
Prvom svetskom ratu usvojila deklaraciju o ujedinjenju svih Južnih
Slovena u zajedničku državu, na koju su savezničke sile odgovorile
ćutanjem.

1921. - Umro je srpski biolog Živojin
Jurišić, osnivač Muzeja srpske zemlje i Srpskog botaničkog društva.
Gimnaziju je završio u rodnom Šapcu, a Veliku školu u Beogradu.
Proučavao je floru Srbije, Bugarske, Makedonije i Bosne i objavio niz
naučnih radova. Prikupio je veliku zbirku narodnih imena biljaka i
popularisao biljne kulture.

1941. - Japanci su napali Perl Harbur,
mornaričku i vazdušnu bazu SAD na ostrvu Oahu, oko devet kilometara od
Honolulua. Iznenadnim napadom iz vazduha, Japanci su uništili veliki
deo severnoameričke pacifičke flote, čime je počeo rat između SAD i
Japana.

1945. - Patentirana je mikrotalasna pećnica.

1946. - Skupština Jugoslavije izglasala
je zakon o nacionalizaciji kojim su obuhvaćena sva veća privatna
preduzeća. Time je ujedno likvidiran inostrani kapital, koji je u
industiji i rudarstvu predratne Jugoslavije učestvovao sa oko 50 odsto.

1975. - Umro je srpski internista
Radivoje Berović, profesor Medicinskog fakulteta u Beogradu, član
Srpske akademije nauka i umetnosti. Bio je glavni urednik časopisa
"Acta medica jugoslavica". Objavio je više naučnih radova na srpskom i
stranim jezicima, uključujući delo "Klinička hematologija".

1981. - Španija je postala članica NATO-a.
1988. - U velikom zemljotresu u
Jermeniji, jačine 6,9 stepeni Rihterove skale, poginulo je preko
100.000 ljudi, a oko 5.000.000 je ostalo bez svojih domova